Kατσαρίδα η ανθεκτική. Η αμερικανική, η γερμανική και η ανατολίτισσα. Που χρησιμοποιείται ως φάρμακο, ως μεζές και ως κατοικίδιο

Οι κατσαρίδες, αν και αποκρουστικές, αποτελούν έναν εξαιρετικά ενδιαφέροντα οργανισμό, με αρχαιότατες καταβολές, καθώς η ύπαρξή του χρονολογείται πολύ πριν την εποχή των δεινοσαύρων.

Η γέννησή τους υπολογίζεται πριν από, τουλάχιστον, 90 εκατομμύρια χρόνια. Χωρίζονται σε 9 διαφορετικές οικογένειες, οι οποίες περιλαμβάνουν περίπου 4.500 είδη κατσαρίδας. Οι περισσότερες ζουν στο έδαφος, στα οργανικά κατάλοιπα. Πρόκειται για ιδιαίτερα ανθεκτικά έντομα, καθώς μπορούν να επιβιώσουν χωρίς νερό και φαγητό για μήνες.

Οι κατσαρίδες επιβίωσαν τον χωρισμό των ηπείρων

Μπορεί οι κατσαρίδες να είναι, πράγματι, από τα αρχαιότερα ζώα, ωστόσο οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν πότε ακριβώς εμφανίστηκαν. Έχουν βρεθεί απολιθώματα από έντομα που μοιάζουν με τις σημερινές κατσαρίδες, τα οποία είναι 140 εκατομμυρίων ετών, ενώ τα αρχαιότερα απολιθώματα αντίστοιχων εντόμων χρονολογούνται πριν από 300 εκατομμύρια χρόνια. Με έναν γρήγορο υπολογισμό, οι κατσαρίδες προϋπήρχαν, φυσικά, του ανθρώπου, αλλά και των δεινοσαύρων, της εποχής των παγετώνων, ακόμα και του χωρισμού των ηπέιρων.

 Οι κατσαρίδες χωρίζονται σε 9 διαφορετικές οικογένειες και περιλαμβάνουν περίπου 4.500 είδη

Μόνο τα τέσσερα από αυτά θεωρούνται παράσιτα, καθώς τα περισσότερα αποφεύγουν τους ανθρώπους και παίζουν σημαντικό οικολογικό ρόλο, τρώγοντας νεκρή και σάπια ύλη. Τα είδη ζουν, κατά κύριο λόγο στο έδαφος, στα οργανικά κατάλοιπα. Υπάρχουν όμως και είδη που ζουν στο φύλλωμα χαμηλών φυτών, παίζοντας βοηθητικό ρόλο στην επικονίαση των ανθών.

Σπανιότερα είδη ζουν στο νερό. Η κατσαρίδα προτιμά ένα ζεστό, υγρό και σκοτεινό περιβάλλον και συνήθως συναντάται σε τροπικά ή ήπια κλίματα, ενώ σπανιότερα βρίσκεται σε αρκτικές περιοχές ή σε περιοχές με υψόμετρο άνω των 2.000 μέτρων. Μεγάλη μερίδα επιστημόνων υποθέτει ότι οι κατσαρίδες κατάφεραν να εξαπλωθούν παγκοσμίως μέσα από τις σεισμικές ηπειρωτικές μετακινήσεις που συνέβησαν κατά τη μετάβαση από την Παγγαία.

Εκτός, όμως, από το γεγονός ότι πρόκειται για έναν από τους αρχαιότερους οργανισμούς, οι κατσαρίδες διακρίνονται και για την ανθεκτικότητά τους. Μπορούν να επιβιώσουν σε συνθήκες έλλειψης οξυγόνου, ενώ ζουν μέχρι και ενενήντα ημέρες χωρίς φαγητό και σαράντα ημέρες χωρίς νερό. Η εξόντωση της κατσαρίδας αποτελεί δύσκολη υπόθεση, καθώς τα επτά άκρα της “ξαναφυτρώνουν”. Το κεφάλι της μπορεί να μείνει ζωντανό χωρίς το σώμα για δώδεκα ώρες, ενώ ως ακέφαλο σώμα επιβιώνει για σαράντα ημέρες. Σε γενικές γραμμές είναι παμφάγες. Η διατροφή τους περιλαμβάνει τόσο φυτικά όσο και ζωικά προϊόντα, ενώ εκτός από τρόφιμα, τρώνε χαρτί, ρούχα και νεκρά έντομα, με ιδιαίτερη προτίμηση στους κοριούς.

Τα συνηθέστερα είδη κατσαρίδας. Η αμερικανική, η γερμανική και η ανατολίτισσα.

Η αμερικανική κατσαρίδα (Periplaneta americana), με το χαρακτηριστικό κοκκινωπό χρώμα είναι το μεγαλύτερο και συνηθέστερο είδος που συναντάται στην Ελλάδα. Έχει μήκος 30 έως 50 χιλιοστά, περίπου δύο ίντσες, και ζει σε εξωτερικούς χώρους ή σε σκοτεινούς θερμαινόμενους εσωτερικούς χώρους, όπως σε υπόγεια, φρεάτια, αποχετευτικά συστήματα και λεβητοστάσια. Πετάει, όπως και η πλειοψηφία του είδους και κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής της μπορεί να γεννήσει μέχρι και 800 αυγά.

Η γερμανική κατσαρίδα (Blattella germanica) είναι ένα συνηθισμένο οικιακό παράσιτο που ζει κυρίως στις κουζίνες σπιτιών και εστιατορίων. Έχει μήκος 12 χιλιοστά και τρέφεται κυρίως με οργανικές ύλες, έχοντας προτίμηση στις αμυλούχες. Η θηλυκή είναι ξανθού χρώματος και έχει φτερά, ενώ η αρσενική είναι μαύρη. Λέγεται πως εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο με πλοίο.

Η ανατολίτικη κατσαρίδα (Blatta orientalis) θεωρείται από τα πιο βρώμικα οικιακά παράσιτα και είναι το λιγότερο συνηθισμένο είδος στη χώρα μας. Έχει ωοειδές, λαμπερό μαύρο ή σκούρο καφέ χρώμα και το μήκος της φτάνει τα τριάντα χιλιοστά. Η εξάπλωσή του ξεκίνησε από την ασιατική ήπειρο και λέγεται πως μεταφέρθηκε στον υπόλοιπο κόσμο μέσω του εμπορίου. Ζει κυρίως στις εύκρατες περιοχές, ενώ προτιμά τους εξωτερικούς χώρους και τους κήπους. Αν και οι κατσαρίδες είναι κατά βάση νυκτόβιες και αποφεύγουν το φως, η ανατολίτικη κατσαρίδα έλκεται από τις καλά φωτισμένες επιφάνειες και τα ανοιχτά χρώματα.

Οι μεγαλύτερες κατσαρίδες που υπάρχουν στον κόσμο

Η κατσαρίδα της Μαδαγασκάρης (Habitat Madagascar) είναι η μεγαλύτερη οικογένεια των κατσαρίδων. Το μέγεθος του σώματος μιας ενήλικης κατσαρίδας φτάνει τα 9 εκατοστά, ενώ το βάρος της ξεπερνά τα 60 γραμμάρια. Η ειδοποιός διαφορά με τις άλλες κατσαρίδες είναι πως τα θηλυκά είναι πάντα μεγαλύτερα από τα αρσενικά, ενώ στα υπόλοιπα είδη τα αρσενικά υπερισχύουν. Το χρώμα τους ποικίλλει από πορτοκαλί μέχρι καφέ και εξαρτάται από την ηλικία τους. Στο φυσικό τους περιβάλλον, μπορούν να ζήσουν για παραπάνω από έναν χρόνο, ενώ στα επιστημονικά εργαστήρια ή σε σπίτια μπορούν να ζήσουν μέχρι και τρία χρόνια.

Η αυστραλιανή κατσαρίδα ρινόκερος (Macropanesthia rhinoceros) είναι η μεγαλύτερη εκπρόσωπος του είδους, λόγω της μακροζωϊας της, καθώς μπορεί να ζήσει μέχρι και 10 χρόνια. Αναπτύσσεται στην Αυστραλία, κυρίως στις τροπικές περιοχές της ηπείρου. Το μήκος της φτάνει τα 9 εκατοστά και ζυγίζει έως και 35 γραμμάρια. Δεν έχει φτερά και δεν θεωρείται επιβλαβής, καθώς συμβάλλει στη διατήρηση της ισορροπίας των οικοσυστημάτων όπου ζει, επειδή τρώει τα νεκρά φύλλα και ανακυκλώνει άχρηστα υλικά.

Η κατσαρίδα ως φάρμακο, ως μεζές και ως κατοικίδιο. Το ταξίδι στο Διάστημα

Παρά την “βρώμικη” φήμη της, η κατσαρίδα θεωρείται αρκετά καθαρή και ευεργετική. Έχει αποδειχθεί πως οι κατσαρίδες μπορεί να είναι χρήσιμες για τους ανθρώπους, καθώς έχουν χρησιμοποιηθεί για την καταπολέμηση της δυσπεψίας, του τετάνου και της ωτίτιδας. Μεταγενέστερη έρευνα έδειξε ότι ο εγκέφαλος της κατσαρίδας έχει αντιβιοτικές ιδιότητες, αφού καταφέρνει να εξολοθρεύσει μέχρι και το 90% των ανθεκτικών βακτηρίων. Για τον λόγο αυτό σε αρκετές χώρες, όπως στην Αβάνα, η κατσαρίδα ζει στα σπίτια και ως κατοικίδιο. Το δημοφιλέστερο είδος κατοικιδίου είναι η κατσαρίδα της Μαδαγασκάρης.

Οι κατσαρίδες εκτιμώνται ακόμη και ως νόστιμος μεζές σε αρκετά μέρη του πλανήτη, όπως στην Ταϊλάνδη ή στο Μεξικό. Μάλιστα η κινέζικη παραδοσιακή ιατρική προτείνει τηγανητές κατσαρίδες ως φάρμακο. Λόγω της ανθεκτικότητάς τους, χρησιμοποιούνται αρκετά συχνά και σε άλλους επιστημονικούς κλάδους ως πειραματόζωα, όπως παραδείγματος χάριν στη νευροβιολογία.

Η φήμη της κατσαρίδας έχει φτάσει μέχρι και στο διάστημα, καθώς το 2007 συμμετείχε σε διαστημική αποστολή. Η Ναντέζντα (Nadezhda Ρωσικά: Надежда) ήταν η πρώτη κατσαρίδα που πήγε στο διάστημα, ύστερα από απόφαση των Ρώσων επιστημόνων που είχαν αναλάβει την αποστολή. Η Ναντέζντα, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, συνέλαβε 33 αυγά τα οποία και γεννήθηκαν μετά την επιστροφή στη Γη, κατακτώντας την παγκόσμια πρωτοτυπία για γήινο ζώο.

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Πώς κατάφεραν τα έντομα να επιβιώσουν και να ανακάμψουν από την πρόσκρουση αστεροειδούς στη γη, ο οποίος εξαφάνισε τους δεινόσαυρους 66 εκατομμύρια χρόνια πριν; Τα απολιθωμένα φύλλα εκείνης της περιόδου δίνουν απαντήσεις.