Κατούντας. Ο ηρωικός καταδρομέας της Κύπρου και η αποστολή αυτοκτονίας στη Κερύνεια. Πώς προδόθηκε η άμυνα από τη Χούντα των Αθηνών

Το ημερολόγιο έδειχνε 22 Ιουλίου 1974, δύο εικοσιτετράωρα μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Το απόγευμα εκείνης της ημέρας, τα ίχνη του Έλληνα λογαχού καταδρομέα Νικόλαου Κατούντα χάθηκαν για πάντα.

Ο Κατούντας έλαβε εντολή να πολεμήσει τις τουρκικές αποβατικές δυνάμεις στην Κερύνεια από τα όργανα της Χούντας της Αθήνας στην Κύπρο.

Το έκανε με αυταπάρνηση και απαράμιλλη γενναιότητα. Δεν δείλιασε στιγμή. Ενέπνευσε τόλμη και γενναιότητα στους καταδρομείς του, ώστε να μην φοβηθούν την υπεροπλία των Τούρκων.

Όμως, ενισχύσεις δεν ήρθαν ποτέ. Ακόμη κι όταν κατάλαβε ότι ο αγώνας του είχε προδοθεί, συνέχισε μόνος του να μάχεται ώσπου έπεσε ηρωικά μαχόμενος, σε ηλικία 31 ετών.

Μέχρι σήμερα παραμένει αγνοούμενος, παρά τις επίμονες αναζητήσεις των συγγενών του. Ένα βιβλίο προς τιμήν του “φωτίζει” πολλές από τις λεπτομέρειες της ιστορίας του επονομαζόμενου “Λεωνίδα της Κερύνειας”.

“Τον φωνάζαμε “καθηγητή””

Ο Κατούντας γεννήθηκε στην Πάτρα το 1943. Ήταν το τέταρτο από τα πέντε παιδιά της οικογένειας Κατούντα. Αποφοίτησε από τη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων και τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Τοποθετήθηκε στο Λόχο Ορεινών Καταδρομών (ΛΟΚ) και εκπαιδεύτηκε ως βατραχάνθρωπος, αλεξιπτωτιστής και χιονοδρόμος. To 1973, μετατέθηκε με το βαθμό του υπολοχαγού στην Κύπρο.

Έγινε διοικητής του 31ου Λόχου Κρούσεως της 33ης Μοίρας Καταδρομών.

Ο σεβασμός που ενέπνεε στους στρατιώτες του επιβεβαιώνεται από τους ίδιους. “Τον φωνάζαμε “καθηγητή”. Αυστηρός λοχαγός, αλλά δίκαιος με τους καταδρομείς και μας ενέπνεε εμπιστοσύνη. Ήταν τυπικός και κάθετος.

Πολύ προσεκτικός σε ό,τι αναλάμβανε. διότι δεν ήθελε να υπάρχουν λάθη. Και μόνο με το βλέμμα του, ήξερες τι ήθελε“, έγραψε για τον Κατούντα ο Μίλτος Σταύρου, ένας από τους στρατιώτες της 33ης Μοίρας.

Η αποστολή θανάτου

Ως λοχαγός της 33ης Μοίρας Καταδρομών, ο Κατούντας έλαβε μέρος στην επιχείρηση κατάληψης του φρουρίου του Αγίου Ιλαρίωνα, η οποία ξεκίνησε τη νύχτα της 20ής Ιουλίου 1974.

Επρόκειτο για την πιο κομβική μάχη του Έλληνα λοχαγού. Ο λόχος του πέτυχε σημαντικά πλήγματα στις πολυάριθμες τουρκικές δυνάμεις. Κατόρθωσε, μάλιστα, να καταλάβει το ύψωμα Πετρομούθκια.

Όμως, το πρωί της 22ας Ιουλίου, ενώ είχε συμφωνηθεί να αρχίσει η εκεχειρία στη Μεγαλόνησο, ο Κατούντας διατάχθηκε να εξαλείψει με το λόχο των 62 καταδρομέων του, το προγεφύρωμα των Τούρκων στον Άγιο Γεώργιο Κερύνειας.

Εκεί μαχόταν το 251 Τάγμα Πεζικού του αντισυνταγματάρχη Παύλου Κουρούπη. Ο Κατούντας έλαβε την εντολή από τον συνταγματάρχη Κωνσταντίνο Κομπόκη, διοικητή των μονάδων καταδρομών στην Κύπρο και υπαρχηγό του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου.

Επρόκειτο για μία αποστολή θανάτου. Δεν στάλθηκαν ποτέ ενισχύσεις, την ίδια στιγμή που οι τουρκικές αποβατικές δυνάμεις αριθμούσαν περί τους 3.200 στρατιώτες. Διέθεταν, ακόμη, υποστήριξη από την αεροπορία, πυρά πυροβολικού και τεθωρακισμένα οχήματα.

“Δεν σε ρώτησα πόσοι είναι οι εχθροί, αλλά πού είναι”

Αν και ήταν κατάκοπος και άυπνος από τις μάχες στα βουνά της οροσειράς του Πενταδάκτυλου, ο Κατούντας ξεκίνησε για να υπερασπιστεί την Κερύνεια. Εκεί αντίκρισε τμήματα του 251 Τάγματος Πεζικού να οπισθοχωρούν.

Τότε ρώτησε έναν στρατιώτη: “Πού είναι ο εχθρός;“. Ο στρατιώτης τού απάντησε: “Είναι πολλοί, πάρα πολλοί. Καλύτερα να φύγετε. Το δικό μας τάγμα διαλύθηκε“. Ο Κατούντας απάντησε αφοπλιστικά:

“Δεν σε ρώτησα πόσοι είναι οι εχθροί, αλλά πού είναι“

“Οι μανάδες της Κύπρου θα μαυροφορεθούν και δε θέλω νά’ ναι οι δικές σας”

Ο Κατούντας διατάχθηκε να συμπτυχθεί και κατόπιν να αναπτυχθεί σε ανοικτό πεδίο προκειμένου να συγκρατήσει την “πλημμυρίδα” των εισβολέων. Το κατόρθωσε όσο καλύτερα μπορούσε, προσπαθώντας να αποτρέψει τη διαπλάτυνση του εχθρικού προγεφυρώματος.

Όμως, οι ελπίδες του για ενισχύσεις με βαρέα όπλα και άρματα εξανεμίστηκαν. Ο λόχος του, περικυκλωμένος από τουρκικά άρματα μάχης, εισήλθε σε μια χαράδρα. Εκεί δεχόταν καταιγιστικά και διασταυρούμενα υπερκείμενα πυρά.

Ο Κατούντας, αν και τραυματισμένος στο πόδι, προσπαθούσε να εμψυχώσει τους καταδρομείς του φωνάζοντας: “Θάρρος, παιδιά!”. Γρήγορα, ωστόσο, ο 31χρονος λοχαγός συνειδητοποίησε ότι ο εχθρός δεν μπορούσε να νικηθεί με τα υπάρχοντα μέσα.

Έδιωξε τους στρατιώτες του από κοντά του, για να τους σώσει, κι έμεινε μόνος του να πολεμήσει μέχρις εσχάτων. “Μωρέ, φύγετε. Οι μανάδες της Κύπρου θα μαυροφορεθούν και δε θέλω νά’ ναι οι δικές σας“, τους είπε.

Στο βιβλίο (Εκδόσεις Ινφογνώμων) ο αδερφός του Κατούντα, Χρήστος, αναφέρει: “Η αγωνία μου για τον αδελφό μου φούντωσε. Δυστυχώς, ο λόχος του βρέθηκε μπροστά σε μεγάλο αριθμό τεθωρακισμένων που προέλαυναν προς την Κερύνεια.

Πολέμησαν ηρωικά, αλλά βλέποντας ότι η μάχη ήταν άνιση και για να μη χαθούν όλοι, διέταξε τους στρατιώτες του να κάνουν έξοδο και να διασπαρθούν για να σωθούν όσο περισσότεροι μπορέσουν“.

“Ήταν η τελευταία φορά που είδα τον Λοχαγό μου”

Ο Κατούντας δέχθηκε επίθεση από πολυάριθμη εχθρική δύναμη κι έπεσε σε χαράδρα στο χωριό Τέμπλος. Έκτοτε παραμένει αγνοούμενος. Άφησε πίσω του τη σύζυγό του, Σταυρούλα και ένα κορίτσι 6 μηνών.

Ο Χαράλαμπος Κυρίλλου, πολεμιστής της 33ης Μοίρας Καταδρομών ήταν ο τελευταίος άνθρωπος που είδε τον Κατούντα:

“Εγώ και ο Λοχαγός καλύπταμε τους υπόλοιπους για έξοδο από τη χαράδρα μέχρι να βγει και ο τελευταίος. Μείναμε στο τέλος μόνοι μας, κοιταχτήκαμε στα μάτια για λίγο […] Εκείνη τη στιγμή δεν υπήρχε λοχαγός και στρατιώτης. Υπήρχαν δύο άνθρωποι, δύο φίλοι.

Μου είπε να φύγω και ότι θα με καλύπτει. Έφυγα. Ήταν η τελευταία φορά που είδα τον Λοχαγό μου […] Αυτό το σφάλμα που έκανα και τον άφησα μόνο του, δεν θα το συγχωρέσω ποτέ στον εαυτό μου“.

“Τον απέστειλαν ως πρόβατο επί σφαγή”

“Του στέρησαν μια καθοριστική νίκη στον Άγιο Ιλαρίωνα. Αν τον άφηναν να κρατήσει το ύψωμα, γιατί ουσιαστικά το είχε καταλάβει όταν διατάχθηκε να απαγκιστρωθεί, τότε η έκβαση της εισβολής θα ήταν τελείως διαφορετική.

Αντιθέτως, τον απομάκρυναν από τον αντικειμενικό σκοπό που είχαν οι καταδρομείς και τον απέστειλαν σε αποστολή πεζικού, χωρίς υποστήριξη πυροβολικού και βαρέων όπλων.

Τον απέστειλαν δηλαδή ως πρόβατο επί σφαγή“, αναφέρει στο βιβλίο ο Γεώργιος Πραχαλιάς, στρατιωτικός και τακτικό μέλος της Εταιρείας Πελοποννησιακών Σπουδών.

“Επρόκειτο για μια άνιση μάχη, χωρίς ενισχύσεις, πυρομαχικά, αντιαρματικά, τανκς, πυροβολικό, αεροπορική κάλυψη. Το μόνο που εμείς είχαμε στη διάθεσή μας ήταν η ψυχή του Έλληνα πολεμιστή και το άκαμπτο ηθικό μας, καθώς και έναν διοικητή λιοντάρι“, είπε ο Μίλτος Σταύρου.

“Έμελλε να παίξει το μοιραίο ρόλο να πάρει πάνω του το άχθος ενός ανελέητου πολέμου, ενός προδομένου αγώνα εκεί ψηλά, στο λόφο του Αγίου Ιλαρίωνα και στις μάχες του Αγίου Γεωργίου“, έγραψε η γυναίκα του “Λεωνίδα της Κερύνειας”, Σταυρούλα Κατούντα.

Οι τιμές μετά θάνατον

Το 2008, με Προεδρικό Διάταγμα, ο Κατούντας έτυχε τιμητικής προαγωγής στο βαθμό του αντιστράτηγου. Το όνομά του φέρουν διάφοροι οδοί και λεωφόροι σε Ελλάδα και Κύπρο και ένα στρατόπεδο στη Χίο. Επίσης, πολλές προτομές και ανδριάντες έχουν φιλοτεχνηθεί προς τιμήν του.

Ο Γεώργιος Πραχαλιάς συνοψίζει την προσωπικότητα του Νικόλαου Κατούντα με τα ακόλουθα λόγια:

“Δεν ήταν οι στρατιωτικές ικανότητες και τα σωματικά του προσόντα αυτά που τον έκαναν άριστο αξιωματικό και δεινό καταδρομέα. Ούτε η αποφοίτησή του από τη Νομική Σχολή ήταν αυτό που τον έκανε καλλιεργημένο άνθρωπο.

Ήταν ο συνολικός ψυχισμός του αυτός που ανέδυε μια διαπεραστική και γοητευτική αύρα. Μια αύρα που μαρτυρούσε ότι δεν πρόκειται για έναν συνηθισμένο αξιωματικό, αλλά για έναν χαρισματικό ηγέτη, έναν αυθεντικό κάτοχο της τέχνης του πολέμου, έναν ιεροδιάκονο του ιπποτισμού και της γενναιοφροσύνης“.

Η σύζυγός του Κατούντα, Σταυρούλα διερωτάται: “Ήταν ευλογία, άραγε, Νικόλα, που διάλεξες να ξεχωρίσεις, να γίνεις σύμβολο και μύθος για έναν ολόκληρο λαό και να μας λείψεις;“.

Οι πληροφορίες του κειμένου αντλήθηκαν από το βιβλίο “Νικόλαος Κατούντας: Ο Λεωνίδας της Κερύνειας” (Εκδόσεις Ινφογνώμων)

Πηγή εικόνων κεντρικής φωτογραφίας: Youtube