Κάθε δέντρο μαστίχας παράγει μόνο 60 έως 250 γραμμάρια ετησίως και ευδοκιμεί μόνο στη νότια Χίο. Ο θρύλος με τον Αγ. Ισίδωρο

Η μαστίχα είναι ένα μοναδικό φυσικό προϊόν που καλλιεργείται στη Χίο. Αποτελεί φυσική ρητίνη που βγαίνει από τον κορμό του μαστιχόδενδρου. Από την αρχαιότητα, έχει αναγνωριστεί για τις ιατρικές και φαρμακευτικές της ιδιότητες.

Τα μαστιχόδεντρα καλλιεργούνται στην Ελλάδα για περισσότερα από 2.500 χρόνια. Η πρώτη αναφορά για τα “δακρυα” της μαστίχας προέρχεται από τον Ιπποκράτη, ο οποίος την χρησιμοποιούσε για την πρόληψη πεπτικών προβλημάτων, κρυωμάτων και για φρέσκια αναπνοή.

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες την συνδύαζαν με μέλι, πιπέρι και αυγά για να παρασκευάσουν κόνδιτο, δηλαδή κρασί με καρυκεύματα.

Οι Αιγύπτιοι την χρησιμοποιούσαν για την ταρίχευση των νεκρών

Οι Ρωμαίοι και οι Τούρκοι χρησιμοποιούσαν ξύλο από το μαστιχόδεντρο για να φτιάξουν οδοντογλυφίδες που καθάριζαν τα δόντια και άφηναν ευχάριστο άρωμα στην αναπνοή.

Η μαστίχα αποτελεί σημαντική πηγή εισοδήματος για το νησί της Χίου. Παρά τις προσπάθειες να φυτευτεί σε άλλες περιοχές, μόνο συγκεκριμένα μέρη της Χίου ευνοούν την ανάπτυξή της.

Αυτές οι περιοχές είναι τα παρακάτω χωριά: Λιθί, Βέσσα, Ελάτα, Μεστά, Ολύμποι, Πυργί, Αρμόλια, Καλαμωτή, Πατρικά, Φλάτσια, Νένητα, Βουνό, Κοινή, Παγίδα, Καταρράκτης, Έξω Διδύμα, Μέσα Διδύμα, Μερμήγκι, Θολοποτάμι, Καλλιμασιά, Νεοχώρι, Θυμιανά, Βαβίλοι και Άγιος Γεώργιος Συκούσης. Αυτά τα χωριά είναι γνωστά ως τα Μαστιχοχώρια.

Επίσης, υπάρχει περιορισμένη παραγωγή μαστίχας στη χερσόνησο του Τσεσμέ στην Τουρκία.

Ο θρύλος με τον Άγιο Ισίδωρο της Χίου

Ο Άγιος Ισίδωρος, αξιωματικός του ρωμαϊκού ναυτικού, προερχόταν από αρχοντική ειδωλολατρική οικογένεια στην Αλεξάνδρεια. Κατά την παραμονή του στη Χίο, ομολόγησε τη Χριστιανική πίστη του στον επικεφαλής του στόλου, Νουμέριο.

Ο πατέρας του Άγιου Ισίδωρου έφτασε στο νησί, προκειμένου να τον πείσει να αλλαξοπιστήσει. Επειδή αρνήθηκε να προσκυνήσει τους θεούς των ειδωλολατρών, ο πατέρας του διέτεξε από τον Νουμέριο να τον βασανίσει και να τον αποκεφαλίσει.

Διέταξε να τον δέσουν σε άλογο, το οποίο τον έσερνε πάνω σε πέτρες. Λέγεται ότι εκείνη την ώρα τα δέντρα στη νότια Χίο άρχισαν να «δάκρυζαν» για τον Άγιο Ισίδωρο. Αυτά τα «δάκρυα» ήταν η μαστίχα.

Έπειτα, ο Νουμέριος διέταξε τον αποκεφαλισμό του και το σώμα του ρίχτηκε σε μια στέρνα. Ο Άγιος Ισίδωρος θεωρείται προστάτης της μαστίχας και πολιούχος της Χίου.

Η καλλιέργεια της μαστίχας

Η καλλιέργεια του φυτού στο νησί χρονολογείται από τον 3ο αιώνα. Οι συνθήκες του νησιού, όπως οι λίγες βροχοπτώσεις, η έντονη ηλιοφάνεια και η ασβεστολιθική σύσταση του εδάφους, δημιουργούν το ιδανικό περιβάλλον για την ανάπτυξή του.

Το φυτό φτάνει στην πλήρη ανάπτυξή του μετά από 40-50 χρόνια και έχει διάρκεια ζωής περίπου 100 χρόνια ή και περισσότερο. Από τον 5ο έως τον 6ο χρόνο αρχίζει να παράγει ρητίνη (μαστίχα) και μετά τον 15ο χρόνο αποδίδει από 60 έως 250 γραμμάρια ετησίως.

Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, τα πολύ μεγάλα δέντρα μπορεί να παράγουν μέχρι και 400 γραμμάρια το χρόνο.

Η μέση παραγωγή κυμαίνεται γύρω από τα 150 γραμμάρια ανά δέντρο

Οι κάτοικοι των μαστιχοχωριών καλλιεργούν τα χωράφια τους την άνοιξη, ξεκινώντας από τον Δεκέμβριο με το κλάδεμα των σκίνων και συνεχίζουν μέχρι τις 20 Μαρτίου. Το κλάδεμα γίνεται για να αποκτήσουν οι σκίνες το κατάλληλο σχήμα, επιτρέποντας καλύτερο αερισμό και φωτισμό.

Στο τέλος Μαΐου, καθαρίζουν την περιοχή γύρω από το κορμό των σκίνων, απομακρύνοντας χόρτα και φύλλα. Τον Ιούλιο, οι αγρότες ρίχνουν ασπρόχωμα στα τραπέζια των σκίνων, το οποίο προμηθεύονται από την Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου (ΕΜΧ), αντί να το εξορύσσουν από τη γη όπως γινόταν παλαιότερα.

Μετά τις 15 Ιουλίου, ξεκινούν το “κέντημα”, δηλαδή την χάραξη του μαστιχόδεντρου για να δακρύσει. Αυτή η διαδικασία, που διαρκεί μέχρι τα τέλη Αυγούστου, γίνεται χειροκίνητα, νωρίς το πρωί. Στα μέσα Σεπτεμβρίου, αρχίζει η συγκομιδή της μαστίχας, ενώ στις αρχές Νοεμβρίου οι γεωργοί τοποθετούν τη μαστίχα σε βαρέλι με νερό για να ξεκινήσει ο καθαρισμός της. Στο τέλος, λιπαίνουν τα χωράφια και ολοκληρώνουν το καθάρισμα της μαστίχας.

Σήμερα, η μαστίχα χρησιμοποιείται κυρίως ως τσίχλα ή άρωμα στη ζαχαροπλαστική, ενώ δημοφιλές είναι και το λικέρ μαστίχας. Χρησιμοποιείται επίσης ως μπαχαρικό σε φαγητά και γλυκίσματα, αν και χρειάζεται προσοχή στη ποσότητα καθώς η υπερβολική χρήση μπορεί να δώσει πικρή γεύση.

Το μαστιχέλαιο βρίσκει εφαρμογή στην επιπλοποιία, την κατασκευή μουσικών οργάνων, καθώς και στην ιατρική, φαρμακευτική, ορθοδοντική και αρωματοποιία.

Αρχική εικόνα: Wikipedia