Καστοριά, από τους κάστορες ή το κάστρο; Η λίμνη, η παράδοση στην γουνοποιία και οι αγώνες για ανεξαρτησία. Δείτε από ψηλά

Η Καστοριά είναι χτισμένη στη χερσόνησο της λίμνης Ορεστιάδας, σε υψόμετρο 703 μέτρων, ανάμεσα στα βουνά Βίτσι και Γράμμο.

Η λίμνη της Καστοριάς την περιβάλλει και η σύνδεση με την υπόλοιπη στεριά γίνεται μέσω μιας στενής λωρίδας γης, προσδίδοντας στην πόλη την εικόνα ενός νησιού.

Κατά τη διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας της, η πόλη της Μακεδονίας, που μετρά περισσότερα από 1.500 χρόνια ύπαρξης, υπήρξε αντικείμενο κατακτήσεων και πολιορκιών από Βουλγάρους, Νορμανδούς και Οθωμανούς.

Παρά τις δύσκολες περιόδους, η πόλη διατήρησε έως σήμερα πολλές βυζαντινές εκκλησίες, κειμήλια και αρχοντικά, τα οποία αποτελούν μαρτυρίες για την ιστορική της ευημερία, κυρίως χάρη στην εμπορία γουναρικών που εξάγονταν σε κεντρικές αγορές της Ευρώπης.

Η ονομασία

Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, η Καστοριά πήρε το όνομά της από τους κάστορες, που ζούσαν στην περιοχή για πολλούς αιώνες.

Ο βυζαντινός ιστορικός Προκόπιος, ο οποίος έζησε κατά την εποχή του Ιουστινιανού, ανέφερε ότι η πόλη μεταφέρθηκε σε μια πιο οχυρωμένη θέση στη λίμνη, την οποία για πρώτη φορά αποκαλεί «Καστορία».

Η βυζαντινή ιστορικός Άννα Κομνηνή υποστήριζε ότι η λίμνη ονομαζόταν «η της Καστοριάς», και ότι το όνομα της πόλης προέρχεται από τη λέξη «κάστρον».

Ωστόσο, αυτή η ερμηνεία θεωρείται λιγότερο πιθανή, αν και στην μεταβυζαντινή περίοδο η πόλη συχνά αναφερόταν με αυτόν τον τρόπο, όπως φαίνεται στους κώδικες της Μητροπόλεως Καστοριάς. Οι κάτοικοι της πόλης αποκαλούνταν «καστριώτες».

Ακόμη, το όνομα της πόλης συνδέεται με τον Κάστορα, καθώς, σύμφωνα με την τοπική μυθολογία, η πόλη ιδρύθηκε το 840 π.Χ. από τον αδελφό του Πολυδεύκη, ύστερα από χρησμό που έλαβε από το Μαντείο των Δελφών.

Η γουνοποιία

Η γουνοποιία στην Καστοριά ξεκίνησε τον 16ο αιώνα και αναπτύχθηκε εντυπωσιακά, αποτελώντας βασικό πυλώνα της οικονομίας και του πολιτισμού της πόλης για πάνω από 500 χρόνια.

Οι Καστοριανοί γουναράδες, μέσω της συντεχνίας τους, ανέπτυξαν μοναδικές τεχνικές επεξεργασίας δερμάτων, κυρίως από αποκόμματα δερμάτων που θεωρούνταν φύρα, τα οποία μετατράπηκαν σε εντυπωσιακά γουναρικά.

Η ζήτηση των προϊόντων τους ήταν τεράστια, φτάνοντας πέρα από τα σύνορα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, σε χώρες όπως η Αυστρία, η Ουγγαρία και η Ολλανδία. Το 1713, με σουλτανικό διάταγμα, απαγορεύτηκε η χρήση γουνών, δημιουργώντας ανάγκη για την επεξεργασία των αποκομμάτων, κάτι που ενίσχυσε τη γουναρική βιοτεχνία της Καστοριάς.

Ο Μανωλάκης Καστοριανός και άλλοι σημαντικοί γουναράδες ενίσχυσαν την τέχνη, ενώ σύμφωνα με τον συγγραφέ Θρασύβουλο Παπαστρατή, η τέχνη αυτή ήρθε στην Καστοριά από τους Σεφαρδίτες Εβραίους.

Η λίμνη της Καστοριάς

Η λίμνη Καστοριάς είναι πλούσια σε ορνιθοπανίδα, με περισσότερα από 200 είδη πουλιών, και ιχθυοπανίδα. Θεωρείται η δεύτερη πλουσιότερη λίμνη της Ελλάδας σε αλιεύματα. Στα συνηθέστερα είδη περιλαμβάνονται το γριβάδι, οι τούρνες και οι γουλιανοί.

Η λίμνη είναι προστατευόμενη τοποθεσία του δικτύου Natura 2000 και φιλοξενεί απειλούμενα είδη όπως τα μύδια Unio crassus και οι πεταλούδες Ροπαλόκερα. Η περιοχή έχει μακρά ιστορία, καθώς ο προϊστορικός άνθρωπος της περιοχής, πριν 7.000 χρόνια, χρησιμοποιούσε εξελιγμένα εργαλεία για ψάρεμα, κυνήγι και καλλιέργεια, ενώ χάραζε πρώιμη γραφή σε ξύλο.

Τα αρχοντικά

Τα αρχοντικά της Καστοριάς, κυρίως στις περιοχές Απόζαρι και Ντολτσό, αποτελούν δείγματα της οικονομικής και πολιτιστικής άνθησης του 18ου αιώνα. Χτισμένα για τις βιοποριστικές ανάγκες των κατοίκων, παρουσιάζουν περίτεχνες εσωτερικές διακοσμήσεις με ξυλόγλυπτα, φεγγίτες και φυτομορφικές διακοσμήσεις.

Η αρχιτεκτονική τους εκφράζει έναν ιδιότυπο μακεδονικό ρυθμό, με ισορροπία και προσαρμογή στο περιβάλλον. Αυτά τα αρχοντικά συνδυάζουν την παραδοσιακή λαϊκή αρχιτεκτονική με τις ανάγκες της εποχής, αποτελώντας σημαντικά πολιτιστικά μνημεία της Καστοριάς.

Η Καστοριά ανά τους αιώνες

Το 1383, οι Τούρκοι κατέλαβαν την περιοχή, η οποία έμεινε υπό την οθωμανική κυριαρχία για πέντε αιώνες. Όλη αυτή την περίοδο, η Καστοριά διατήρησε την ελληνική γλώσσα, θρησκεία και έθιμα ενώ ανέπτυξε οικονομική και πολιτιστική άνθηση. Ιδρύθηκαν σχολές, όπως του Γεώργιου Καστοριώτη το 1705 και σημαντικές μορφές της εποχής συνέβαλαν στην εκπαίδευση και τον πολιτισμό.

Το 1821, η πόλη έπαιξε σημαντικό ρόλο στην Ελληνική Επανάσταση, με συμμετοχή οπλαρχηγών και στρατιωτών από την πόλη. Στην Καστοριά συνέβησαν πολλές συγκρούσεις, με φυλακίσεις και εκτελέσεις ντόπιων από τους Οθωμανούς ως αντίποινα για τη συμμετοχή στον Αγώνα.

Στη διάρκεια των Μακεδονικών Επαναστάσεων του 1867 και 1878, η περιοχή αποτέλεσε κέντρο προετοιμασίας και δράσης για τον απελευθερωτικό αγώνα. Το 1867, ιδρύθηκε η Εθνική Επιτροπή ενώ η «Νέα Φιλική Εταιρεία» ανέλαβε την προετοιμασία για τον αγώνα εναντίον των Οθωμανών.

Η Καστοριά αποτέλεσε σημείο αντίστασης κατά της βουλγαρικής επέκτασης, που εντάθηκε μετά την ίδρυση της Βουλγαρικής Εξαρχίας το 1870. Ο αγώνας κορυφώθηκε το 1903, με σημαντικούς Καστοριανούς οπλαρχηγούς να συμμετέχουν, όπως ο Παύλος Μελάς και ο Σπυρίδων Δούκης.

Η περιοχή απελευθερώθηκε το 1912 κατά τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο και υπήρξε σημείο εγκατάστασης προσφύγων μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, υπέστη βομβαρδισμούς ενώ η Εβραϊκή κοινότητα εκτοπίστηκε και εξοντώθηκε. Στον Εμφύλιο Πόλεμο, υπήρξε έντονη πολιτική και κοινωνική αναταραχή, με σφοδρές μάχες.

Δείτε από ψηλά την Καστοριά και τη λίμνη της, μέσα από τα πλάνα του CHRIS.P – LifeAfterGravity: