“Καλύτερα να εκτελεστούν 50 ύποπτοι, παρά να σκοτωθεί ένας Γερμανός”. Αλεξάντερ Λερ, ο αξιωματικός που εφάρμοσε τα μαζικά αντίποινα στην Ελλάδα. Ήταν από τους λίγους εγκληματίες, που τιμωρήθηκαν παραδειγματικά

Αλεξάντερ Λερ, διοικητής της Βέρμαχτ στη ΝΑ Ευρώπη κι ένας απ τους γνωστότερους εγκληματίες πολέμου. Όσοι απ’ αυτούς παραδόθηκαν σε κράτη της Ανατολικής Ευρώπης δικάστηκαν και εκτελέστηκαν, συγκριτικά με άλλους που δεν τιμωρήθηκαν ποτέ. Ο Αυστριακός Λερ, τιμωρήθηκε ανάλογα με τα πολλά και ειδεχθή εγκλήματά του.

Ήδη απ’ τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο ο διοικητής, με το παρατσούκλι “Σάσα”, είχε δείξει ότι είναι ικανός αξιωματικός. Είχε ανάμειξη στην επιτυχή δημιουργία της Αεροπορικής Δύναμης της Αυστροουγγαρίας. Έτσι μόλις ξέσπασε ο Β’ Παγκόσμιος πήρε μέρος με επιτυχία στην εκστρατεία της Πολωνίας και στο βομβαρδισμό της Βαρσοβίας και του Βελιγραδίου. Η προαγωγή του ήταν η ανταμοιβή για τις υπηρεσίες του.

Ο Λερ στην Ελλάδα. Η μάχη της Κρήτης

Με τη γερμανική εισβολή στην Ελλάδα κρίνεται αμέσως απαραίτητη η κατάληψη της Κρήτης κυρίως επειδή οι Γερμανοί είχαν ανάγκη μια σημαντική βάση στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτό θα τους διευκόλυνε στις στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Βόρεια Αφρική, στην Κύπρο και στη Μέση Ανατολή.

Η υπ αριθμόν 28 εντολή του Φύρερ για την “Επιχείρηση Ερμής” ουσιαστικά ήταν ένα σχέδιο του Αλεξάντερ Λερ που είχε ήδη προαχθεί σε πτέραρχο.

Το είχε υποβάλλει στον αρχηγό της Λουφτβάφε Χέρμαν Γκαίρινγκ από τις 25 Απριλίου και είχε γίνει δεκτό. Προέβλεπε την αποστολή επίλεκτων μονάδων αλεξιπτωτιστών και αερομεταφερόμενων τμημάτων με στόχο την άμεση κατάληψη τριών αεροδρομίων. Του Μάλεμε στα Χανιά, του Ρεθύμνου και του Ηρακλείου.

Έτσι θα εξασφαλιζόταν και το σημαντικό φυσικό λιμάνι της Σούδας. Η κατάληψη της Κρήτης ήταν μια πύρρειος νίκη για τους Γερμανούς αφού έχασαν τουλάχιστον 4000 στρατιώτες και περίπου 170 μεταγωγικά αεροσκάφη.

Αποστολή στη Ρωσία

Παρά το γεγονός ότι ο Λερ ήθελε το επόμενο στρατιωτικό βήμα του να είναι η Β. Αφρική ώστε να πολεμήσει τους Βρετανούς, η εντολή ήταν να πολεμήσει στο κέντρο βάρους των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Έτσι ως διοικητής του 4ου Αεροπορικού Στόλου πήρε μέρος στην Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα σε Νότια Ρωσία και Ουκρανία.

 Η επιστροφή στην Ελλάδα. Αρχηγός της 12ης στρατιάς

Οι επιτυχίες του έφεραν κι άλλες διακρίσεις, κυριότερη απ΄ τις οποίες ήταν η ανάθεση της αρχηγίας της 12ης Στρατιάς στα Βαλκάνια που υπαγόταν στην Ομάδα Στρατιών Ε με έδρα το Πανόραμα της Θεσσαλονίκης.

Ο ίδιος βέβαια θεώρησε αυτή την κίνηση υποβιβασμό. Επιστρέφει λοιπόν στην Ελλάδα με αποστολή την αναδιοργάνωση των γερμανικών μονάδων ενόψει της ιταλικής συνθηκολόγησης αλλά και την οχύρωση της Νότιας Ελλάδας για αποφυγή κάθε πιθανής συμμαχικής απόβασης. Ο Λερ έθεσε και ένα προσωπικό στόχο: να σβήσει το καμίνι της Αντίστασης και να ησυχάσει ο τόπος ακόμα κι αν επρόκειτο “για ησυχία νεκροταφείου”.

Ο “πατέρας” των μαζικών αντιποίνων

Ο Λερ ήταν εκείνος που έδωσε την αρχική διαταγή για μαζικά αντίποινα και ομαδικές εκτελέσεις αμάχων τα οποία εφαρμόστηκαν με ιδιαίτερη σκληρότητα. Σύμφωνα με τη διαταγή του δεν έπρεπε να υπάρχει κανένας συναισθηματισμός. Τόνιζε ότι ήταν προτιμότερο να εκτελεστούν πενήντα ύποπτοι απ΄ το να χαθεί ένας Γερμανός. Οι αιχμάλωτοι αντάρτες και όσοι τους υποστήριξαν έπρεπε να τουφεκίζονται. Επίσης χωριά, κοντά στα οποία έγιναν επιχειρήσεις να καταστρέφονται. Αν διαπίστωναν ότι τα χωριά ήταν υπό κομμουνιστική διοίκηση έπρεπε να καταστρέφονται, οι κάτοικοι να συλλαμβάνονται και αν αυτό δεν ήταν εφικτό να εφαρμόζονται σκληρά αντίποινα κάθε μορφής.

Στη συμπληρωματική διαταγή προς την 12η Στρατιά δήλωνε ότι εφόσον ο Γιουγκοσλαβικός και ο Ελληνικός στρατός είχαν παραδοθεί, κάθε μορφή αντίστασης θα είχε βαρύτατες συνέπειες και θα αντιμετωπιζόταν με κτηνώδη σκληρότητα. Χαρακτηριστικά ανέφερε: αν από κάποιο χωριό πυροβολήσουν Γερμανούς στρατιώτες για αντίποινα θα πρέπει να απαγχονιστούν εκτός απ τους υπεύθυνους και τα πιο σημαντικά πρόσωπα του χωριού. Ο Λερ μετά από αυτή τη διαταγή έφερε προσωπική ευθύνη για τα αναρίθμητα εγκλήματα κατά Ελλήνων και Γιουγκοσλάβων, για τα ολοκαυτώματα των χωριών και για τα μαζικά αντίποινα εναντίον αμάχων.

Στέλνει εργατικό δυναμικό στη Γερμανία

Ο Λερ τον Αύγουστο του 1943 είχε βγάλει διαταγή όλοι όσοι είχαν καταδικαστεί να εκτελεστούν, να σταλούν στη Γερμανία για να ενισχύσουν τα εργοστάσια του Γ’ Ράιχ. Μίλησε ακόμα και για απαγωγές ολόκληρου του ανδρικού πληθυσμού που ήταν ικανό για εργασία.

 Υπεύθυνος και για τη σφαγή στην Κεφαλονιά

Ο Λερ ως επικεφαλής της Ομάδας Στρατιών «Ε», διεύθυνε τον αφοπλισμό των ιταλικών στρατευμάτων και είχε ουσιαστικά την εποπτεία των επιχειρήσεων στην Κεφαλλονιά που κατέληξαν στη σφαγή της Μεραρχίας Ακούι.

Μόλις έγινε η συνθηκολόγηση έστειλε τελεσίγραφο στον Ιταλό διοικητή Βακιαρέλι που έθετε ένα απλό δίλημμα: ή δέσμευση ότι οι Ιταλοί πλέον θα ήταν στο πλευρό των Γερμανών ή άνευ όρων παράδοση. Ο Βεκιαρέλι αρνήθηκε. Ο Λερ από τη Θεσσαλονίκη πέτυχε τον αφοπλισμό των ιταλικών στρατευμάτων και επέπληξε άσχημα το διοικητή Λαντς για τη διαλλακτικότητά του σχετικά με τον αφοπλισμό των Ιταλών.

Η διαταγή του μιλούσε για εκτέλεση των Ιταλών διοικητών που αρνούνταν να συμμορφωθούν και όχι για απλή αιχμαλωσία. Για τη σφαγή στην Κεφαλλονιά, αρχές της δεκαετίας του 1950, συστάθηκε στρατοδικείο. Οι έρευνες κράτησαν δέκα χρόνια, αλλά η προχειρότητα ήταν τέτοια που ο Μάγερ τη χαρακτήρισε φάρσα. Φυσικά αθωώθηκαν όλοι.

Ευθύνεται για των εκτοπισμό εκατομμυρίων Εβραίων

Η Ελλάδα είχε πολλούς Εβραίους γι αυτό και οι Ναζί τη συμπεριέλαβαν στο πρόγραμμα της Τελικής Λύσης που περιελάμβανε τον εκτοπισμό των Εβραίων της Ελλάδας στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και την εξόντωσή τους. Τη βασική ευθύνη την είχαν τα SS ωστόσο ο Λερ προσπαθούσε να πείσει τις ιταλικές αρχές να επιτρέψουν τον εκτοπισμό των Εβραίων από τα εδάφη που κατείχαν, κάτι που ο στρατηγός Τζελόζο αρνήθηκε. Ο ίδιος πάντως ο Λερ έχει προσωπική ευθύνη για τον εκτοπισμό εκατομμυρίων Εβραίων σε όλη την Ευρώπη.

 Έβαζε για ασπίδα αμάχους στα βαγόνια

Ήταν εκείνος που μετά την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου τη νύχτα της 25ης Νοεμβρίου 1942  διέταξε να μπαίνουν μπροστά στα βαγόνια των αμαξοστοιχιών 50 άμαχοι ως ασπίδα για να αποτρέπει τα σαμποτάζ. Πρωταγωνιστής στις ανατινάξεις ήταν το τάγμα Μηχανικών Ολύμπου με καπετάνιο και αρχιμπουρλοτιέρη τον Αντώνη Βρατσάνο. Στο αρχείο του ΕΛΑΣ αναφέρεται: «Σύμφωνα με συγκεκριμένα στοιχεία, παρμένα από το αρχείο επιχειρήσεων ανατινάχτηκαν στην περιοχή του Ολύμπου συνολικά στο διάστημα της κατοχής 48.000 μέτρα σιδηροδρομικής γραμμής, 36 γέφυρες, 47 καμπύλες, σήματα βραδυπορείας, κλειδιά, τηλεγραφική στήλη, κλπ. Η συγκοινωνία διακόπηκε συνολικά για 1.324 ώρες. Οι απώλειες των γερμανών έφτασαν σε 3.065».

Ανάλογα μέτρα πήρε και για να προστατεύσει τις ράγες των τρένων από νάρκες. Έβαζε τους πολίτες που κατοικούσαν στην περιοχή σε υποχρεωτικές περιπολίες. Αν εκρήγνυτο κάποια νάρκη οι πολίτες που είχαν κάνει περιπολία πριν την έκρηξη, εκτελούνταν.

 Η αρχή του τέλους

Τον Ιούνιο του 1944 οι Σοβιετικοί ξεκίνησαν τη σφοδρή αντεπίθεση κατά των Γερμανών στη Λευκορωσία, κατέλαβαν τη Ρουμανία και πλησίαζαν τη Γιουγκοσλαβία. Ο κίνδυνος να εγκλωβιστούν οι άνδρες της Ομάδας Στρατιών “Ε” ήταν ορατός.

Σοβιετικοί και Γιουγκοσλάβοι είχαν ήδη περικυκλώσει και καταστρέψει τις περισσότερες γερμανικές δυνάμεις γύρω απ το Βελιγράδι.

Η υποχώρηση της Ομάδας Στρατιών «Ε» ήταν πλέον αδύνατη. Η αποχώρηση όμως των Σοβιετικών από τη Σερβία βοήθησε το Λερ.

Πλέον οι Γιουγκοσλάβοι παρτιζάνοι ανέλαβαν τις επιχειρήσεις κατά των Γερμανών. Έτσι ο Λερ οδήγησε προς τα δυτικά τις δυνάμεις του και εγκατέστησε το αρχηγείο του στο Σεράγιεβο και ονομάστηκε Ανώτατος Διοικητής της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Επόμενη μετακίνηση του αρχηγείου του ήταν στο Ζάγκρεμπ.

Συνθηκολόγηση Γερμανίας-η εξέλιξη που δεν περίμενε

Στις 6 Μαΐου 1945 έμαθε για την άνευ όρων συνθηκολόγηση της Γερμανίας. Αυτό σήμαινε ότι πολλοί Γερμανοί ειδικά με τη δική του δράση ή θα εκτελούνταν αμέσως ή θα είχαν μαρτυρική αιχμαλωσία. Ο Λερ προσπάθησε να παραδοθεί στα βρετανικά στρατεύματα για να έχει ευνοϊκή μεταχείριση. Οι Βρετανοί ωστόσο αρνήθηκαν και ο Λερ, απογοητευμένος αποφάσισε να ακολουθήσει τη μοίρα του και παραδόθηκε στους Γιουγκοσλάβους. Στο σημείο που παραδόθηκε τοποθέτησαν αναμνηστική πλάκα.

Οδηγήθηκε σε στρατόπεδο αιχμαλώτων μέχρι τη δίκη του από στρατοδικείο της 3ης Γιουγκοσλαβικής Στρατιάς το Φεβρουάριο του 1947. Ο Λερ ήταν αιχμάλωτος για δύο χρόνια. Καταδικάστηκε σε θάνατο για εγκλήματα πολέμου κατά αμάχων στα Βαλκάνια καθώς και για το βομβαρδισμό του Βελιγραδίου. Η αίτηση χάριτος δε ελήφθη υπόψη. Όσον αφορά το θέμα των Εβραίων υποστήριξε ότι ακολουθούσε τις διαταγές του Χίτλερ. Ο Λερ τουφεκίστηκε στο Βελιγράδι τη νύχτα της 25ης προς 26ης Φεβρουαρίου ενώ οι υπόλοιποι συγκατηγορούμενοι του απαγχονίστηκαν.

Στη μνήμη του Αλεξάντερ Λερ υπάρχει μία πλάκα στην Εκκλησία Stiftskirche της Βιέννης με την επιγραφή “Στον αξέχαστο σύντροφο Αλεξάντερ Λερ, πρώην Διοικητή της Αυστριακής Αεροπορικής Δύναμης. 20 Μαΐου 1885 – 26 Φεβρουαρίου 1947. Ο Αεροπορικός σύλλογος της Βιέννης”. Από πάνω με γκράφιτι με μεγάλα κόκκινα γράμματα έχουν γράψει KRIEGSVERBRECHER! (Εγκληματίας Πολέμου).

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Η απαγωγή του ναζί, Άντολφ Άιχμαν, από την Αργεντινή, όπου τον έκρυβε η CIA. Τον κάρφωσε ο Αντενάουερ και τον άρπαξε έξω από το σπίτι του η Μοσάντ