Και όμως η Δανία έχει πουλήσει νησιά στις ΗΠΑ! Πόσα της πρότειναν το 1946 για την Γροιλανδία;

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Ο Ντόναλντ Τραμπ το 2019 στη διάρκεια της πρώτης θητείας του ως Πρόεδρος των ΗΠΑ πρότεινε στην κυβέρνηση της Δανίας οι Ηνωμένες Πολιτείες να αγοράσουν τη Γροιλανδία. Παρά το γεγονός ότι η Δανία απέρριψε την πρότασή του, την επανέλαβε μετά τη νίκη του στις εκλογές του 2024 και πριν ξεκινήσει τη δεύτερη θητεία του. Δεν πρόκειται για κάποιο «καπρίτσιο» του Τραμπ αλλά για πάγιο αίτημα των αμερικανικών κυβερνήσεων ήδη από τον 19^ο αιώνα. Επιπλέον το 1917 η Δανία πούλησε στις Ηνωμένες Πολιτείες κάποια νησιά που κατείχε στην Καραϊβική.

Γροιλανδία μαζί με την Αλάσκα;

Το 1867 καταγράφεται η πρώτη απόπειρα αμερικανικής κυβέρνησης να αγοράσει τη Γροιλανδία από τη Δανία. Την ίδια χρονιά οι Αμερικανοί είχαν αγοράσει την Αλάσκα από τους Ρώσους. Θεωρούσαν ότι η Αλάσκα θα ήταν η «γέφυρα» τους προς την Ασία.

Εκτίμησαν ότι θα ήταν μία καλή ευκαιρία να αποκτήσουν και άλλη μία «γέφυρα» από την άλλη πλευρά, προς την Ευρώπη. Έτσι ζήτησαν από τη Δανούς να αγοράσουν τη Γροιλανδία αλλά και την Ισλανδία που τότε τους ανήκαν.

Οι Αμερικανοί πίστεψαν ότι θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν την άσχημη κατάσταση που βρισκόταν η Δανία εξαιτίας της ήττας της στον πόλεμο με την Πρωσία του Μπίσμαρκ τον προηγούμενο χρόνο. Όμως οι Δανοί απέρριψαν την πρόταση των Αμερικανών. Το ίδιο συνέβη και το 1910.

Δανικές Δυτικές Ινδίες

Το 1917 στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου οι Αμερικανοί πρότειναν στη Δανία να αγοράσουν τις Δανικές Δυτικές Ινδίες, ένα σύμπλεγμα μικρών νησιών στη Καραϊβική που τα κατοικούσαν μόλις 25.000 άνθρωποι. Η προσφορά των ΗΠΑ ήταν 25 εκατομμύρια δολάρια.

Η αναλογία είναι περίπου $594,550,000 το 2025, αν και η αγοραστική αξία των χρημάτων τότε ήταν απείρως υψηλότερη. Το πόσο ήταν αρκετά σημαντικό και οι Δανοί δέχτηκαν να πουλήσουν τα νησιά.

Το Μάρτιο του 1917 οι Αμερικανοί πήραν τον έλεγχό τους και  τα ονόμασαν “Αμερικανικές Παρθένοι Νήσοι”. Τα νησιά δεν ενσωματώθηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά αρχηγός του κράτους είναι ο εκάστοτε Αμερικανός πρόεδρος. Την κυβέρνηση σε τοπικό επίπεδο έχει ένας κυβερνήτης και μία 15μελής γερουσία που εκλέγεται από τους ντόπιους.

Στη συνθήκη του 1917 μεταξύ ΗΠΑ και Δανίας για την αγορά των Δανικών Δυτικών Ινδιών υπήρχε όρος σύμφωνα με τον οποίο η αμερικανική κυβέρνηση αναγνώριζε την κυριαρχία της Δανίας σε ολόκληρη τη Γροιλανδία.

Αυτό δεν εμπόδισε τους Αμερικανούς τριάντα χρόνια αργότερα να επαναφέρουν το ζήτημα της αγοράς της νήσου. 

Η προσφορά του 1946

Το Νοέμβριο του 1945, αμέσως μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, εκπρόσωποι των αμερικανικών υπουργείων Εξωτερικών και Άμυνας που συμμετείχαν σε κοινή επιτροπή συμφώνησαν ότι η αγορά της Γροιλανδίας ήταν «στρατιωτική ανάγκη» για τους Αμερικανούς.

Αυτό επισημοποιήθηκε από την επιτροπή σχεδιασμού και στρατηγικής του Μικτού Επιτελείου που τον Απρίλιο του 1946 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η απόκτηση του νησιού ήταν ζωτικής σημασίας για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με το πόρισμα του Επιτελείου, η Γροιλανδία ήταν «εντελώς άνευ αξίας για τη Δανία».

Οι λόγοι που αναφέρθηκαν για την αγορά της Γροιλανδίας τότε είναι οι ίδιοι με αυτούς που αναφέρει σήμερα ο Τραμπ. Κυρίως είχε να κάνει με το γεγονός ότι σε περίπτωση πολέμου με τη Σοβιετική Ένωση οι Αμερικανοί ορμώμενοι από βάσεις στη Γροιλανδία θα μπορούσαν να πραγματοποιήσουν στρατιωτικές επιχειρήσεις σε σοβιετικό έδαφος μέσω της Αρκτικής.

Εκείνη την εποχή η Γροιλανδία είχε μικρή οικονομική σημασία αφού δεν ήταν ακόμη γνωστό ότι διέθετε μεγάλα κοιτάσματα πετρελαίου, φυσικού αερίου αλλά και μεταλλευμάτων.

Στις 14 Δεκεμβρίου 1946, ενώ ο Δανός υπουργός Εξωτερικών Γκούσταβ Ράσμουσεν επισκεπτόταν την Ουάσιγκτον, ο Αμερικανός συνάδελφός του, Τζέιμς Φ. Μπέρνς, του έδωσε ένα υπόμνημα στο οποίο η κυβέρνησή του προσέφερε στη Δανία 100 εκατομμύρια δολάρια (με σημερινή αξία ένα δις δολάρια) για την αγορά της Γροιλανδίας.

Αν και ήταν αμέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και η Δανία, όπως και η υπόλοιπη Δυτική Ευρώπη, βρισκόταν σε σοβαρή οικονομική κρίση μετά από πέντε χρόνια γερμανικής κατοχής, η κυβέρνησή της απέρριψε για ακόμη μια  φορά την προσφορά των Αμερικανών.

Αυτό δεν σταμάτησε τους Αμερικανούς από το να υποβάλλουν νέα πρόταση το 1955 που απορρίφθηκε και πάλι από τους Δανούς.

Δανία: Η Γροιλανδία δεν πωλείται…

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι περισσότερες προσφορές των Αμερικανών να αγοράσουν τη Γροιλανδία δεν έγιναν δημόσια. Οι συζητήσεις με τους Δανούς γίνονταν ανεπίσημα καθώς η επίσημη θέση κάθε κυβέρνησής τους είναι ότι η Γροιλανδία αποτελεί εθνικό έδαφος της Δανίας και οι δεσμοί με τη Γροιλανδία αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της δανικής εθνικής ταυτότητας.

Έτσι η εκχώρηση ή πώληση του νησιού είναι αδιαπραγμάτευτη.

Η προσφορά για την αγορά της Γροιλανδίας το 1946 έγινε γνωστή μόλις το 1991 όταν το Ασοσιέιτεντ Πρες αποκάλυψε απόρρητα έγγραφα στα αμερικανικά αρχεία που σχετίζονταν με το θέμα.

Δεν είναι τυχαίες οι χρονολογίες που οι Αμερικανοί υπέβαλλαν τις πιο σοβαρές προτάσεις τους στη Δανία για τη Γροιλανδία. Το 1867 είχε βγει από πόλεμο όπως και το 1946, που η απελευθέρωση από τη γερμανική κατοχή τη βρήκε σε μεγάλη οικονομική κρίση. Οι Αμερικανοί πίστεψαν λανθασμένα ότι θα μπορούσαν να «δελεάσουν» τους Δανούς με μια καλή προσφορά.

Θα είναι τελικά ο Ντόναλντ Τραμπ ο Αμερικανός πρόεδρος που θα πείσει τους Δανούς να πουλήσουν τη Γροιλανδία;

Ήδη ο βασιλιάς της Δανίας, Φρειδερίκος Ι΄ , έστειλε την απάντησή του στον αμερικανό πρόεδρο μέσω συμβόλων. Το Δεκέμβριο του 2024 διέταξε να αντικατασταθεί ο δανικός βασιλικός θυρεός μ’ ένα άλλο όπου δίνεται μεγαλύτερος χώρος στα εμβλήματα της Γροιλανδίας και των Νήσων Φερόε -που επίσης ανήκουν στη Δανία. Αν και δεν υπήρξε σχετική ανακοίνωση, είναι ξεκάθαρο ότι το μήνυμα του Φρειδερίκου είναι ότι η Γροιλανδία δεν είναι προς πώληση!