Ιστορικό ντοκουμέντο. Το τελευταίο αντίο στον μπουρλοτιέρη του 1821 Κωνσταντίνο Κανάρη. Εκδικήθηκε τους Τούρκους για τις σφαγές στα νησιά και αρνήθηκε τιμητική σύνταξη

Στην σπάνια φωτογραφία φαίνεται το πρόσωπο του Κωνσταντίνου Κανάρη, όπως αποτυπώθηκε τη μέρα της κηδείας του στο σπίτι του, στην οδό Κυψέλης 54 στην Αθήνα.

Ο θρυλικός ναύαρχος πριν πεθάνει είπε, ότι το μόνο που έχει να δώσει στο ελληνικό έθνος είναι η καρδιά του. Και την έδωσε. Μέχρι σήμερα φυλάσσεται μέσα σε μια λήκυθο στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο στην παλιά Βουλή.

Ο μπουρλοτιέρης του Αγώνα άφησε την τελευταία του πνοή στις 2 Σεπτεμβρίου του 1877 σε ηλικία 84 ετών. Έπασχε από χρόνια ημιπληγία και κατέληξε από ανακοπή καρδιάς. Τα κατορθώματα του θρυλικού ναυάρχου σκόρπισαν τον πανικό στους Οθωμανούς και επηρέασαν αποφασιστικά την πορεία της επανάστασης. Διέπρεψε στη θάλασσα, με κορυφαία στιγμή την πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας στη Χίο, το 1822.

Η καρδιά του Κανάρη

Την καρδιά του Κανάρη αφαίρεσε από τη σορό του, ο γιατρός Ιωάννης Ζωχιός. Αμέσως μετά πέρασε στα χέρια του γλύπτη Θωμά Θωμόπουλου, ο οποίος ανέλαβε τη διατήρησή της. Φιλοτέχνησε μια ασημένια λήκυθο, ένα αγγείο που χρησίμευε για την φύλαξη ελαιόλαδου, και μια μαρμάρινη λάρνακα, για να τοποθετηθεί.

Η λάρνακα μεταφέρθηκε στο Υπουργείο Ναυτικών το Νοέμβριο του 1929. Πολλές δεκαετίες μετά, το 1933, αποφασίστηκε να εκτίθεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αθηνών, όπου υπάρχουν και άλλα σημαντικά εκθέματα του αγώνα.

Στη μαρμάρινη λάρνακα ο γλύπτης έχει χαράξει με χρυσά γράμματα τα τοπωνύμια, στα οποία διαδραματίστηκαν οι ένδοξες ναυμαχίες του Κωνσταντίνου Κανάρη. Χίος, Ψαρά, Τσεσμέ και Αλεξάνδρεια. Στο επάνω μέρος της λάρνακας βρίσκεται σκαλισμένο το άγαλμα της Νίκης, ενώ έχει χαραχτεί η φράση “Χαίρε καρδία ναυάρχου Κανάρη”.

Η ανατίναξη της τουρκικής ναυαρχίδας στη Χίο

Τον Ιούνιο του 1822, ο Ψαριανός πολεμιστής αποφάσισε να απαντήσει στη πρωτοφανή τουρκική σφαγή της Χίου που κόστισε τη ζωή σε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους και οδήγησε χιλιάδες στα σκλαβοπάζαρα. Έβαλε στόχο να βυθίσει τη ναυαρχίδα του Καρά Αλή. Τα πυρπολικά του Κανάρη και του Ανδρέα Πιπίνου ανέλαβαν το τολμηρό εγχείρημα.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Η σφαγή της Χίου στη «Μηχανή του Χρόνου». Τα τρία αιματηρά γιουρούσια των Οθωμανών, οι μαζικές εκκαθαρίσεις και τα σκλαβοπάζαρα. Οι θηριωδίες των Τούρκων που συγκλόνισαν την παγκόσμια κοινή γνώμη. Νέα εκπομπή

Τη νύχτα που επρόκειτο να πραγματοποιηθεί η επίθεση, οι Τούρκοι γιόρταζαν το Μπαϊράμι στο κατάστρωμα της ναυαρχίδας, με αποτέλεσμα η φρούρηση της να είναι ελλιπής. Το πυρπολικό του Κανάρη έριξε το μπουρλότο και πριν προλάβουν οι Τούρκοι να απομακρυνθούν, η φωτιά έφτασε στην πυριτιδαποθήκη, η οποία ανατινάχτηκε.

Ο απολογισμός ήταν 2.000 νεκροί Οθωμανοί, ανάμεσά τους και ο Καρά Αλής. Από την ένδοξη αυτή στιγμή, ο ναύαρχος του ’21 έμεινε γνωστός και ως “μπουρλοτιέρης“.

Ο ναύαρχος από τα Ψαρά που εκδικήθηκε την σφαγή 

Ο Κωνσταντίνος Κανάρης γεννήθηκε το 1793 στα Ψαρά. Το πραγματικό του όνομα ήταν Κωνσταντής Νικολάου Σπηλιωτέας. Από μικρός άρχισε να δουλεύει σε πλοία συγγενών του. Σε ηλικία 20 ετών ανέλαβε καπετάνιος στο εμπορικό πλοίο του θείου του Μπουρέκα.

Όταν έμαθε ότι ξέσπασε επανάσταση στη Μολδαβία από τον Αλέξαντρο Υψηλάντη, έσπευσε να συμμετάσχει στον πρώτο πολεμικό στόλο των Ψαριανών και σύντομα εντάχθηκε στο πυρπολικό.

Εκτός από την ανατίναξη της τουρκικής ναυαρχίδας στη Χίο, ανατίναξε ένα τουρκικό δίκροτο στο στενό μεταξύ Τενέδου και Τρωάδας. Επρόκειτο για την υποναυαρχίδα του νέου αρχιναυάρχου Κακλαμάν Μεχμέτ Πασά, που είχε διαδεχθεί τον Καρά Αλή. 800 νεκροί Οθωμανοί.

Ακόμα πυρπόλησε μια τουρκική φρεγάτα κοντά στη Σάμο,ως εκδίκηση για την καταστροφή της Κάσου και των Ψαρών, της πατρίδας του. 600 νεκροί Οθωμανοί. Επίσης βύθισε μια τουρκική κορβέτα στα ανοιχτά της Μυτιλήνης και αποπειράθηκε να πυρπολήσει τον αιγυπτιακό στόλο στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας. Το εγχείρημα απέτυχε επειδή άλλαξε ξαφνικά η κατεύθυνση του ανέμου.

Άτυχος πατέρας

Στη διάρκεια της ζωής του απέκτησε 8 παιδιά, αλλά τα έξι τα έχασε πριν ο ίδιος πεθάνει. Τρεις γιοι σκοτώθηκαν σε εχθροπραξίες: ο Νικόλαος (1818-1848), σκοτώθηκε σε ειδική αποστολή στη Βηρυτό, ο Θεμιστοκλής (1819-1851), σκοτώθηκε σε ειδική αποστολή στην Αίγυπτο, ο Αριστείδης (1831-1863) σκοτώθηκε έξω από τα ανάκτορα κατά τη διάρκεια των «Ιουνιανών». Πριν από αυτόν πέθανε ο Λυκούργος (1826-1865) που έγινε νομικός και η κόρη του Μαρία (1828-1847).

Τελικά μόνο δύο από τα παιδιά του ήταν εν ζωή την ημέρα που πέθανε: ο Μιλτιάδης (1822-1899) που έγινε ναύαρχος και πολιτικός και ο Θρασύβουλος (1834-1898) που έφτασε και αυτός στο βαθμό του ναύαρχου.

Η άρνηση του Κανάρη να λάβει τιμητική σύνταξη

Ο Κανάρης έγινε υπουργός Ναυτικών σε τρεις κυβερνήσεις επί βασιλείας Όθωνα και έγινε δύο φορές πρωθυπουργός την περίοδο 1864 – 1865. Για να τον τιμήσουν, οι άνθρωποι του βασιλιά εξέδωσαν Διάταγμα με το οποίο ήθελαν να του χορηγήσουν μηνιαία σύνταξη χιλίων δραχμών. Ο μπουρλοτιέρης όμως, απάντησε αρνητικά με μια επιστολή προς τον εισηγητή της πρότασης και Υπουργό Ναυτικών Αθανάσιο Μιαούλη. Πίστευε ότι μια τέτοια κίνηση θα έδινε την εντύπωση του ατομικού συμφέροντος. Στην επιστολή του έγραφε:

“Και άλλοτε, οσάκις μου εγένοντο τοιαύται προτάσεις υπό υπουργών, απήντησα με την αυτήν γλώσσαν..μίαν ημέραν το Ελληνικόν Έθνος θέλει αναγνωρίση και αποδόση αυτά εις την οικογένειάν μου”.

Ο Κανάρης αποσύρθηκε της πολιτικής και ιδιώτευσε στο σπίτι του στην Κυψέλη. Το Μάιο του 1877, σε ηλικία 82 ετών, επανήλθε στην πολιτική και ανέλαβε πρωθυπουργός στην οικουμενική κυβέρνηση που σχηματίστηκε για να αντιμετωπίσει τις ενδεχόμενες συνέπειες από τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο.

Έγινε ο πρώτος που συμπλήρωσε 4 πρωθυπουργίες, ενώ ήταν ο μόνος πρωθυπουργός που επί των ημερών του η Βουλή ψήφισε ή αναθεώρησε το Σύνταγμα της Ελλάδας δύο φορές, το 1844 και το 1864.

Η δράση του πυρπολητή ενέπνευσε σημαντικούς Ευρωπαίους καλλιτέχνες και συγγραφείς, όπως ο Βίκτωρ Ουγκό, ο Μπερανζέ και ο Φον Χες. Ο Βρετανός ιστορικός Γκόρντον έγαρψε γι αυτόν ότι «είναι ο πιο έξοχος εκπρόσωπος του ηρωισμού, που η Ελλάδα όλων των εποχών μπορεί να υπερηφανεύεται».

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Πώς τα πυρπολικά εξελίχθηκαν σε ένα τρομερό πολεμικό όπλο στα χέρια των Ελλήνων ναυτικών του 1821. Οι κυβερνήτες τους Παπανικολής, Πιπίνος και Ματρόζος έδωσαν τα ονόματά τους στα θρυλικά υποβρύχια