Ισπανική Γρίπη. Πώς αντιμετώπισε ο Ζίγκμουντ Φρόιντ τον θάνατο της κόρης και του εγγονού του. Τι λέει στα γράμματά του

Η πανδημία της αποκαλούμενης «ισπανικής» γρίπης (1918-1920) αποτέλεσε μία από τις πιο θανατηφόρες στην ιστορία της ανθρωπότητας, με εκτιμώμενο αριθμό θυμάτων 50 έως 100 εκατομμύρια ανθρώπους. Ανάμεσά τους ήταν και η Σόφι Φρόιντ, κόρη του Αυστριακού «πατέρα» της ψυχανάλυσης.

Η Σόφι Φρόιντ γεννήθηκε στη Βιέννη στις 12 Απριλίου 1893 και ήταν το πέμπτο από τα έξι παιδιά του Ζίγκμουντ Φρόιντ και της Μάρθα Μπερνέις. Σχεδόν αμέσως έγινε το πιο αγαπημένο παιδί του πατέρα της.

Παντρεύτηκε στα 20 της τον Μαξ Χάλμπερσταλντ, φωτογράφο και ζωγράφο πορτραίτων από το Αμβούργο, για τον οποίο ο Φρόιντ αναφέρει, σε γράμμα του προς την αδερφή του Μίτσι, ότι «είναι πολύ σοβαρός» και «εμπνέει εμπιστοσύνη».

To 1914, η Σόφι και ο Μαξ απέκτησαν το πρώτο τους παιδί, τον Ερνστ και το 1918 γεννήθηκε ο δεύτερος γιος τους, ο Χάιντς. Τότε ήταν που η Σόφι είπε στον πατέρα της ότι είχαν οικονομικά προβλήματα και ότι ο ερχομός του δεύτερου γιου ήταν ευλογία και πρόβλημα μαζί.

Ο Φρόιντ δεν δίστασε να παράσχει βοήθεια στην κόρη του, καθώς επίσης και συμβουλές για τις μεθόδους αντισύλληψης της εποχής.

Η Σόφι, ωστόσο, έμεινε για τρίτη φορά έγκυος το 1919. Η ανθρωπότητα βρισκόταν τότε στο έλεος της πανδημίας της «ισπανικής» γρίπης και η Σόφι, έχοντας αποδυναμωθεί από την εγκυμοσύνη, προσβλήθηκε από τον ιό.

Στις 25 Ιανουαρίου 1920 άφησε την τελευταία της πνοή, σε ηλικία μόλις 27 ετών. Σε γράμμα προς τη μητέρα του, Αμαλία, την επόμενη του θανάτου, ο Φρόιντ αναφέρει τα ακόλουθα:

«Αγαπητή μητέρα,

Έχω κάποια θλιβερά νέα για σένα σήμερα. Χθες το πρωί η πολυαγαπημένη μας Σόφι πέθανε από καλπάζουσα γρίπη και πνευμονία. Το μάθαμε το μεσημέρι από μια τηλεφωνική συνομιλία με τη Μίνα στο Ράιχενχαλ. 

Ο Όλιβερ και ο Ερνστ έφυγαν από το Βερολίνο για να είναι με τον Μαξ. Ο Ρόμπερτ και η Ματθίλδη θα φύγουν την 29η [Ιανουαρίου] για να προσπαθήσουν να βοηθήσουν τον φτωχό πενθούντα.

Η Μάρθα είναι πολύ ταραγμένη· δεν μπορούσε κανείς να την αφήσει να κάνει το ταξίδι, και σε κάθε περίπτωση δεν θα έβρισκε τη Σόφι ζωντανή.

Είναι το πρώτο από τα παιδιά μας που πρέπει να θρηνήσουμε. Τι θα κάνει ο Μαξ, τι θα συμβεί στα παιδιά δεν ξέρουμε βέβαια ακόμα. Ελπίζω να το πάρεις ήρεμα. 

Η τραγωδία στην τελική πρέπει να γίνει αποδεκτή. Αλλά το να θρηνήσουμε αυτό το υπέροχο, ζωηρό κορίτσι που ήταν τόσο χαρούμενο με τον άντρα και τα παιδιά της είναι φυσικά επιτρεπτό.

Σε χαιρετώ τρυφερά,

Ο Ζιγκμ σου».

Στις 27 Ιανουαρίου 1920, ο Φρόιντ στέλνει γράμμα στον Ελβετό πάστορα και φίλο του, Όσκαρ Πφίστερ όπου αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι δεν μπόρεσε να βρει μέσο για να είναι κοντά στη Σόφι ούτε μπόρεσε να την κηδέψει:

«Αγαπητέ Πφίστερ,    

[…] μάθαμε τα νέα ​​ότι η γλυκιά μας Σόφι στο Αμβούργο την είχε αρπάξει από ιογενή πνευμονία, την είχε αρπάξει εν μέσω μιας λαμπερής υγείας, από μια γεμάτη και δραστήρια ζωή ως άξια μητέρα και στοργική σύζυγος, όλα σε τέσσερις ή πέντε μέρες, σαν να μην είχε υπάρξει ποτέ.

Αν και ανησυχούσαμε γι’ αυτήν εδώ και μερικές μέρες, ήμασταν παρ΄όλ΄αυτά αισιόδοξοι· είναι τόσο δύσκολο να κρίνεις από απόσταση. Και αυτή η απόσταση πρέπει να παραμείνει απόσταση· δεν ήμασταν σε θέση να ταξιδέψουμε αμέσως, όπως είχαμε σκοπό, μετά τα πρώτα ανησυχητικά νέα· δεν υπήρχε τρένο, ούτε καν για έκτακτη ανάγκη.

Η απροκάλυπτη βαρβαρότητα της εποχής μας μας βαραίνει πάρα πολύ. Αύριο θα αποτεφρωθεί, το καημένο το παιδί μας! Η κόρη μας Ματθίλδη και ο σύζυγός της θα φύγουν μεθαύριο για το Αμβούργο, χάρη σε μια απροσδόκητη σύνδεση με ένα τρένο της Αντάντ. 

Τουλάχιστον ο γαμπρός μας δεν ήταν μόνος· δύο από τους γιους μας που ήταν στο Βερολίνο είναι ήδη μαζί του και ο φίλος μας ο Έιτινγκον έχει πάει μαζί τους.

Η Σόφι αφήνει δύο γιους, ένα στα έξι [χρόνια], το άλλο δεκατριών μηνών, και έναν απαρηγόρητο σύζυγο που θα πρέπει να πληρώσει ακριβά την ευτυχία αυτών των επτά ετών. 

Η ευτυχία υπήρχε αποκλειστικά μέσα τους· εξωτερικά υπήρχε πόλεμος, επιστράτευση, πληγές, εξάντληση των πόρων τους, αλλά είχαν παραμείνει θαρραλέοι και χαρωποί.

Δουλεύω όσο μπορώ και είμαι ευγνώμων για τον αντιπερισπασμό. Η απώλεια ενός παιδιού φαίνεται να είναι ένα σοβαρό ναρκισσιστικό τραύμα· αυτό που είναι γνωστό ως πένθος μάλλον θα ακολουθήσει αργότερα […]».

Σε άλλο γράμμα του (4 Φεβρουαρίου 1920), προς τον Ούγγρο ψυχαναλυτή Σάντορ Φερέντσι, ο Φρόιντ αναφέρει πως «ο θάνατος, όσο επώδυνος κι αν είναι, δεν επηρεάζει τη στάση μου απέναντι στη ζωή. Για χρόνια ήμουν προετοιμασμένος για την απώλεια των γιων μας· τώρα είναι η κόρη μας […] Κατά βάθος αισθάνομαι ένα πικρό, ανεπανόρθωτο ναρκισσιστικό τραύμα».

Το 1923, ο Φρόιντ βίωσε και την απώλεια του εγγονού του και γιου της Σόφι, Χάιντς. Στις 12 Απριλίου 1929, ημέρα που η Σόφι θα γιόρταζε τα 36α γενέθλιά της, ο Φρόιντ έγραψε ένα ακόμη γράμμα για εκείνη.

Ο παραλήπτης του ήταν ο Ελβετός ψυχίατρος Λούντβιγκ Μπινσβάνγκερ και έγραφε τα εξής:

«Αν και γνωρίζεις ότι μετά από μια τέτοια απώλεια η οξεία κατάσταση του πένθους θα υποχωρήσει, ξέρουμε επίσης ότι θα παραμείνουμε απαρηγόρητοι και δεν θα βρούμε ποτέ υποκατάστατο. 

Ανεξάρτητα από το τι μπορεί να καλύψει το κενό, ακόμα κι αν καλυφθεί τελείως, παραμένει ωστόσο κάτι άλλο. Και στην πραγματικότητα έτσι πρέπει να είναι. 

Είναι ο μόνος τρόπος να διαιωνίσουμε εκείνη την αγάπη που δεν θέλουμε να εγκαταλείψουμε».

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Youtube

Με πληροφορίες από: Sigmund Freud Museum και Exploring Your Mind