Ιγκλού, το “χιονόσπιτο” των Εσκιμώων. Πόσο ζεστό είναι μέσα και γιατί δεν λιώνει;

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Η λέξη ιγκλού (προφέρεται Ιγλού) στη γλώσσα των Εσκιμώων (Ινουίτ) σημαίνει «σπίτι». Πρόκειται για το λεγόμενο χιονόσπιτο ή καλύβα από χιόνι, ένα τύπο καταφυγίου που χτίζεται από χιόνι. Έχει σχήμα ενός μεγάλου θόλου.  

Αν και τα ιγκλού συνδέονται συχνά με τους Εσκιμώους (το επίσημο όνομά τους είναι Ινουίτ) παραδοσιακά χρησιμοποιήθηκαν μόνο απ’ αυτούς στην Κεντρική Αρκτική του Καναδά και της περιοχής Κάαναακ της Γροιλανδίας.

Άλλοι Εσκιμώοι συνήθιζαν να χρησιμοποιούν χιόνι για να μονώσουν τα σπίτια τους, τα οποία όμως ήταν κατασκευασμένα από δέρματα και οστά φάλαινας.

Το χιόνι χρησιμοποιείται επειδή οι θύλακες αέρα που παγιδεύονται σε αυτό το καθιστούν μονωτικό.

Έξω από ένα ιγκλού η θερμοκρασία μπορεί να φθάσει και -45 °C, αλλά στο εσωτερικό του, η θερμοκρασία μπορεί να κυμαίνεται από -7 έως 16 °C όταν θερμαίνεται μόνο από τη θερμότητα του σώματος και μέχρι 19-20 °C όταν υπάρχει εστία θέρμανσης μέσα στο κτίσμα.

Από παγωμένο χιόνι

Για την κατασκευή ενός ιγκλού χρησιμοποιείται σκληρό χιόνι που έχει παγώσει από τον άνεμο. Έτσι έχει αρκετή δομική αντοχή για να κοπεί και να τοποθετεί κατάλληλα στο χτίσιμο του ιγκλού.

Η τρύπα που αφήνεται στο χιόνι όπου κόβονται τα κομμάτια του παγωμένου χιονιού χρησιμοποιείται συνήθως ως το κάτω μισό του καταφυγίου.

Το κάτω τμήμα του ιγκλού έχει τα μεγαλύτερα μπλοκ. Όσο ο θόλος του ψηλώνει, τα μπλοκ του παγωμένου χιονιού γίνονται λεπτότερα.

Το ιγκλού ουσιαστικά είναι ένας θόλος που κατασκευάζεται από μπλοκ παγωμένου χιονιού που ακουμπούν ο ένας στον άλλο και χωρίς πρόσθετη δομή στήριξης. Ο πάγος λειτουργεί ως συγκολλητικό υλικό και έτσι η δομή ενός καλά κατασκευασμένου ιγκλού είναι αρκετά γερή.

Ακόμη και αν κάποιος σταθεί πάνω στην οροφή ενός ιγκλού αυτό δεν θα πάθει τίποτα.

Το εσωτερικό του ιγκλού

Οι μονωτικές ιδιότητες του χιονιού επιτρέπουν στο εσωτερικό του ιγκλού να παραμένει σχετικά ζεστό. Σε ορισμένες περιπτώσεις, στο πάνω μέρος του θόλου του ιγκλού μπαίνει ένα κομμάτι πάγου γλυκού νερού που επιτρέπει το φως να μπει στο εσωτερικό του.

Τα ιγκλού συνήθως έχουν κρεβάτια που έχουν κατασκευαστεί από απαλό χιόνι. Αυτά βρίσκονται στα ψηλότερα σημεία μέσα στο ιγκλού. Πάνω τους τοποθετούνται δέρματα και γούνες από καριμπού.

Μπροστά στην είσοδο του ιγκλού υπάρχει μια μικρή σήραγγα που μειώνει την απώλεια αέρα και θερμότητας όταν ανοίγει η πόρτα που είναι κατασκευασμένη από δέρματα ζώων ή μπλοκ χιονιού.

Επειδή ο θερμότερος αέρας ανεβαίνει και ο ψυχρότερος καθιζάνει, η σήραγγα εισόδου λειτουργεί ως παγίδα κρύου. Αντίθετα, ο κυρίως χώρος του ιγκλού θα συγκρατήσει οποιαδήποτε θερμότητα παράγεται από μια σόμπα, λάμπα, ή ακόμη και τη θερμότητα των ανθρώπινων σωμάτων.

Γιατί δεν λιώνει;

Μόλις τελειώσει την κατασκευή ενός ιγκλού, οι Εσκιμώοι ανάβουν στο κέντρο του μία μεγάλη φλόγα μέσα σε μία πέτρινη εστία γνωστή ως «κουντλίκ» (qulliq: «πέτρινο φωτιστικό»), κάνοντας για λίγο το εσωτερικό πολύ ζεστό. Αυτό επίσης κάνει τους τοίχους να λιώσουν ελαφρά και να κατακαθίσουν.

Η θερμότητα των σωμάτων είναι επίσης επαρκής για την ίδια διαδικασία, αν και πιο αργή. Αυτό το λιώσιμο και το ξαναπάγωμα δημιουργεί ένα στρώμα πάγου στο εσωτερικό του ιγκλού που συμβάλλει στη δύναμη και σταθερότητά του. Με θερμοκρασίες πολύ κάτω από το μηδέν το εξωτερικό ενός ιγκλού παραμένει ανέπαφο για όσο καιρό το χρησιμοποιήσει μία οικογένεια Εσκιμώων.

Οι Εσκιμώοι που μένουν γύρω από το Στενό του Ντέιβις, μεταξύ της Γροιλανδίας και του βορείου Καναδά, επενδύουν τους τοίχους και το πάτωμα των ιγκλού τους με δέρματα. Αυτό μπορεί να ανεβάσει τη θερμοκρασία στο εσωτερικό του κτιρίου μέχρι και στους 20 °C.

Για την κατασκευή του ιγκλού εργάζονται όλα τα μέλη μιας οικογενείας Εσκιμώων ακόμη και τα παιδιά. Συνήθως θα χρειαστούν 2-3 ώρες για να τελειώσουν το χτίσιμο του και να μπορέσουν να εγκατασταθούν σε αυτό.

Δείτε εδώ ένα σύντομο απόσπασμα από ντοκιμαντέρ του BBC που δείχνει την κατασκευή ενός ιγκλού: