Η ζυγαριά που “αποφάσιζε”, αν οι γυναίκες ήταν μάγισσες. Χάρις σ’ αυτή σώθηκαν χιλιάδες γυναίκες κατά τον 16ο και 17ο αιώνα

Το Άουντβατερ (Oudewater) είναι μία μικρή ολλανδική πόλη μεταξύ Ουτρέχτης και Ρότερνταμ. Είναι διάσημο για μία μεγάλη ζυγαριά που υπάρχει σ’ ένα δημόσιο κτίριο στο κέντρο του. Στα παλαιότερα χρόνια εκεί ζυγίζονταν κυρίως γυναίκες -και λίγοι άνδρες- προκειμένου να “διαπιστωθεί” αν ήταν ή όχι μάγισσες. Στους περίπου δύο αιώνες που η ζυγαριά του Άουντβατερ έπαιξε αυτό τον ρόλο (16-17^ος αιώνας), ποτέ δεν έδειξε ότι κάποια γυναίκα ήταν μάγισσα. Με τον τρόπο αυτό έσωσε τις ζωές χιλιάδων ανθρώπων που κινδύνεψαν να έχουν ένα φριχτό θάνατο εξαιτίας των παράλογων πεποιθήσεων μιας σκοτεινής εποχής

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Κυνήγι μαγισσών

Τον 16^ο και 17^ο αιώνα χιλιάδες γυναίκες κάηκαν στην Ευρώπη επειδή κατηγορήθηκαν ότι ήταν μάγισσες. Συνήθως υποβάλλονταν πρώτα σε φριχτά βασανιστήρια προκειμένου να ομολογήσουν ότι η κατηγορία ήταν αληθινή. Όμως, υπήρχαν και άλλοι τρόποι για να διαπιστωθεί ότι μία γυναίκα ήταν τάχα μία μάγισσα. Αυτό είχε να κάνει με το βάρος της. Υπήρχε η γενική εντύπωση ότι μία μάγισσα επέπλεε στο νερό.

Για το λόγο αυτό πετούσαν μια κατηγορούμενη για μαγεία σε λίμνη ή ποτάμι. Αν πήγαινε στον πάτο και πνιγόταν, χαρακτηριζόταν ως αθώα και έκλεινε η υπόθεση. Αν όμως επέπλεε, σήμαινε ότι ήταν μάγισσα. Τότε την έβγαζαν από το νερό και την έκαιγαν.

Όμως, στα τέλη του 16^ου αιώνα το πανεπιστήμιο του Λέιντεν δημοσίευσε «έρευνα» που έδειχνε ότι και οι αθώες γυναίκες μπορούσαν να επιπλέουν. Έτσι, η μέθοδος αυτή “διακρίβωσης μαγισσών” θεωρήθηκε μη αξιόπιστη και καταργήθηκε σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες.

“Ζυγίζοντας τις μάγισσες”

Μία άλλη μέθοδος ήταν να ζυγίζουν σε μεγάλες ζυγαριές τις γυναίκες που ήταν ύποπτες για μαγεία. Σύμφωνα με τα πιστεύω εκείνης της εποχής, οι μάγισσες δεν είχαν ψυχή. Έτσι το βάρος τους θα ήταν εμφανώς μικρότερο σε σχέση με τη μάζα τους σώματός τους.

Αυτός ήταν και ο λόγος γιατί πολλοί ευρωπαίοι πίστευαν ότι οι μάγισσες μπορούσαν να πετούν με σκουπόξυλα.

Έτσι, οι γυναίκες που κατηγορούνταν ως μάγισσες ζυγίζονταν σε μεγάλες δημόσιες ζυγαριές. Εκεί ζυγιζόταν η αγροτική παραγωγή για να παραδοθεί μέρος της στον τοπικό άρχοντα. Αυτές οι ζυγαριές ήταν συνήθως πειραγμένες προκειμένου αυτός να κερδίζει περισσότερα από τους χωρικούς. Επιπλέον, ακόμη και αν αυτό δεν συνέβαινε, οι ζυγαριές πειράζονταν απ’ αυτούς που ήθελαν η συγκεκριμένη γυναίκα να καταδικαστεί ως μάγισσα.

Το αποτέλεσμα ήταν να φαίνεται ότι η γυναίκα ήταν πολύ πιο ελαφριά απ’ ότι ήταν στην πραγματικότητα. Η κατάληξή της; Στην πυρά!

H ζυγαριά του Άουντβατερ

Στο Άουντβατερ υπήρχε μία μεγάλη δημόσια ζυγαριά από το 1482. Εκεί ζυγίζονταν τα σιτηρά που παράγονταν τοπικά. Όπως και σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, από τον 16^ο αιώνα και μετά, εκεί ζυγίζονταν επίσης και όσοι ήταν ύποπτοι για μαγεία. Όμως, το ενδιαφέρον ήταν ότι όλες οι γυναίκες που ζυγίστηκαν στο Άουντβατερ αποδείχτηκε ότι είχαν κανονικό βάρος σε σχέση με τη μάζα του σώματός τους. Αυτές έπαιρναν ένα πιστοποιητικό από τις τοπικές αρχές ότι δεν ήταν μάγισσες.

Το αποτέλεσμα ήταν ότι τον 16^ο και 17^ου αιώνα, όταν υπήρξε το αποκορύφωμα στο κυνήγι των μαγισσών, πολλές γυναίκες απ’ όλη την Ευρώπη που είχαν κατηγορηθεί για μαγεία ζητούσαν να ζυγιστούν στο Άουντβατερ. Όσες ήταν τυχερές και τις άφηναν να πάνε μέχρι εκεί, γυρνούσαν πίσω στις πατρίδες τους με τη βεβαίωση ότι δεν ήταν μάγισσες. Το έγγραφο αυτό είχε ισχύ για τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, και κυριολεκτικά τις έσωζε από ένα οδυνηρό θάνατο.

Σύντομα χιλιάδες άνθρωποι κατέκλυσαν τη μικρή ολλανδική πόλη. Οι περισσότεροι δεν είχαν κατηγορηθεί για μαγεία. Ωστόσο, προκειμένου να έχουν το κεφάλι τους ήσυχο, ζυγίζονταν και έπαιρναν τη βεβαίωση για την περίπτωση που κατηγορούνταν για μαγεία.

Στα τέλη του 17^ου αιώνα έπαψαν στη δυτική Ευρώπη οι διώξεις για μαγεία. Έτσι, η δημόσια ζυγαριά στο Άουντβατερ χρησιμοποιούνταν και πάλι αποκλειστικά και μόνο για το ζύγισμα αγροτικών προϊόντων.

Μουσείο “Μαγισσών”

Τα τελευταία χρόνια, το κτίριο με τη δημόσια ζυγαριά στο κέντρο της πόλης έχει γίνει μουσείο. Στην αυθεντική ζυγαριά του 1487, όπου ζυγίζονταν οι ύποπτες μάγισσες, σήμερα μπορούν να ζυγιστούν οι επισκέπτες του μουσείου. Μετά τη διαδικασία, παραλαμβάνουν ένα επίσημο πιστοποιητικό που το συμπληρώνουν με τα στοιχεία τους. Σε αυτό δηλώνεται ότι ζυγίσθηκαν στο Άουντβατερ και βρέθηκαν να μην διαθέτουν μαγικές ικανότητες!

Δείτε εδώ, μια κλασική σκηνή από την τανία των Μόντι Πάιθον “Το αδελφάτο των Ιπποτών της Ελεεινής Τραπέζης” του 1976, όπου σατιρίζεται η δοκιμασία του “ζυγίσματος” μιας “μάγισσας”.