Η ζωή και το έργο του Κωστή Παλαμά. Ο ποιητής που “είπε την Ελλάδα” και επηρεάστηκε από τις προσωπικές του τραγωδίες. Νέα εκπομπή

Τη ζωή και το έργο του μεγάλου ποιητή Κωστή Παλαμά παρουσιάζει η «Μηχανή του Χρόνου» με τον Χρίστο Βασιλόπουλο, τη Δευτέρα 3 Ιουλίου στις 21.00 το βράδυ από το COSMOTE HISTORY.

Η εκπομπή μεταδίδεται σε επανάληψη Κυριακή 9 Ιουλίου στις πέντε το απόγευμα.

Η έρευνα φωτίζει την τραυματική παιδική ηλικία του Κωστή Παλαμά, που γεννήθηκε το 1859 στην Πάτρα. Στα επτά του έχασε σε διάστημα 40 ημερών και τους δύο γονείς τους. Ο Παλαμάς, μεγάλωσε στο Μεσολόγγι στο σπίτι του θείου του σε ένα αγαπημένο, αλλά καταθλιπτικό κλίμα, που επηρέασε βαθύτατα τον χαρακτήρα της ποίησής του.

Ιστορικοί και ερευνητές μιλούν για τις σπουδές που ο 16χρονος τότε Παλαμάς διέκοψε στην Αθήνα. Μπήκε στη Νομική Σχολή, αλλά παράτησε τη δικηγορία για την ποίηση. Ο Κωστής Παλαμάς μοιραζόταν ένα μικρό διαμέρισμα με τον μετέπειτα ποιητή Νίκο Καμπά. Για τον βιοπορισμό του εργάστηκε ως δημοσιογράφος σε πρωτοποριακές εφημερίδες της εποχής που υποστήριζαν τη χρήση της δημοτικής γλώσσας.

Η «Μηχανή του Χρόνου» αναδεικνύει τη γενιά του 1880, ένα ποιητικό ρεύμα που πρωτοστάτησε ο Παλαμάς και αποτέλεσε σταθμό στην ελληνική ποίηση.

Τα ποιήματα της γενιάς του 1880 άνοιξαν την αυλαία μιας νέας εποχής στην ποίηση και προσπέρασαν τον ρομαντικό που επικρατούσε μέχρι τότε, με βασικό εκφραστή τον Αχιλλέα Παράσχο. Οι ποιητές της δεκαετίας του 1880, συνεχιστές του Διονυσίου Σολωμού, δημιούργησαν ένα νέο λογοτεχνικό ρεύμα, με υψηλά νοήματα, αλλά κατανοητό στον λαό, επειδή έγραφαν στη δημοτική γλώσσα.

Τη δεκαετία ρου 1890 ο Παλαμάς ήταν ήδη ένας καταξιωμένος ποιητής. Ωστόσο, στην προσωπική του ζωή του βίωσε μια τραγωδία που τον στιγμάτισε για ολόκληρη τη ζωή του. Ο μικρότερος γιος της οικογένειας, ο 4χρονος Άλκης πέθανε από κάποια ξαφνική ασθένεια. Συγκλονισμένος από την απώλεια του μικρού του γιου ο Παλαμάς έγγραψε το ποίημα, «Ο Τάφος», που θεωρείται ένα από τα κορυφαία ελεγειακά ελληνικά ποιήματα.

Στις αρχές του 20ου αιώνα, ήρθε στο προσκήνιο για άλλη μια φορά το γλωσσικό ζήτημα. Η διαμάχη ήταν καθαρεύουσα ή δημοτική και ο διχασμός στην ελληνική κοινωνία ήταν βαθύς και ανελέητος. Ερευνητές μιλούν στη «Μηχανή του Χρόνου» και αποκαλύπτουν τις επιπτώσεις που είχε το γλωσσικό ζήτημα στην επαγγελματική σταδιοδρομία του Κωστή Παλαμά. Ο ποιητής ήταν ένθερμος δημοτικιστής, καθώς πίστευε πως η επίσημη γλώσσα του κράτους έπρεπε να είναι κατανοητή στον λαό.

Συντηρητικοί πανεπιστημιακοί και φοιτητές ήρθαν σε ρήξη με τον Παλαμά κατά τη διάρκεια των αιματηρών συγκρούσεων που έμειναν γνωστές ως «Ευαγγελικά» το 1901 και «Ορεστειακά» το 1903. Έτσι, ο μεγάλος ποιητής απολύθηκε για ένα μήνα από τη θέση του Γενικού Γραμματέα που είχε στο Πανεπιστήμιο των Αθηνών.

Η εκπομπή εστιάζει στα μεγάλα συμβολικά έργα του Κωστή Παλαμά, που τον καθόρισαν ως εθνικό ποιητή. Ο “δωδεκάλογος του γύφτου” και η “φλογέρα του βασιλιά” αποτελούν τα μεγαλύτερα σε έκταση ποιήματά του. Ο Κωστής Παλαμάς πικραμένος μετά την ντροπιαστική ήττα του 1897 -και για επτά χρόνια- έγραφε τον δωδεκάλογο του γύφτου. Ο γύφτος είναι ένα συμβολικό πρόσωπο που περιπλανώμενο στους αιώνες της ελληνικής ιστορίας, αναδεικνύει την αδιαφορία και τη διαφθορά των ηγετών για να καταλήξει στο γκρέμισμα του παλιού κόσμου.

Το 1910 δημοσιεύτηκε και η Φλογέρα του Βασιλιά. Σε αυτό το έργο πρωταγωνιστής είναι ο βουλγαροκτόνος. Το ποίημα δείχνει την διαχρονική αντοχή του ελληνικού πολιτισμού, από την αρχαιότητα ως τις μέρες το ποιητή.

Ο Κωστής Παλαμάς δεν έπαψε ποτέ να ασκεί σκληρή κριτική στις ελληνικές κυβερνήσεις. Την πρώτη δεκαετία του 1900, οι δανειστές ήλεγχαν την πολιτική και οικονομική ζωή της Ελλάδας, που είχε πτωχεύσει. Τα οικονομικά μέτρα εξάντλησαν τους πάμφτωχους Έλληνες και οι απεσταλμένοι των δανειστών επέβαλαν ταπεινωτικούς όρους για να παρέχουν οικονομική βοήθεια. Τα «Σατιρικά Γυμνάσματα», που δημοσιεύτηκαν το 1907 ήταν ένα ηχηρό χαστούκι στους πολιτικούς της εποχής.

Η έρευνα της εκπομπής αποκαλύπτει το παρασκήνιο που ο Κωστής Παλαμάς δεν απέκτησε ποτέ ένα Νόμπελ Λογοτεχνίας, παρά το γεγονός ότι είχε προταθεί περισσότερες από 14 φορές, αλλά και την «κόντρα» που είχε ο ποιητής με τον Κωνσταντίνο Καβάφη. Ο μεγάλος Αλεξανδρινός ποιητής αντιπροσώπευε την γενιά του 1930, που με τη σειρά ήθελε να διαφοροποιηθεί από το ποιητικό ρεύμα που δημιούργησε ο Κωστής Παλαμάς.

Ο Κωστής Παλαμάς στην έβδομη δεκαετία της ζωής του ήρθε κοντά με νεαρές κοπέλες με τις οποίες αντάλλασσε επιστολές. Συνήθως ερωτικές. Οι επιστολές του Παλαμά προς τις μούσες του, όπως ο ίδιος αποκαλούσε τις νεαρές κοπέλες, αποτελούν ένα μεγάλο κομμάτι του συγγραφικού έργου του ποιητή.

Η «Μηχανή του Χρόνου», μεταφέρει τους τηλεθεατές την περίοδο της Κατοχής, όταν ο μεγάλος ποιητής πέθανε και η κηδεία του μετατράπηκε σε παλλαϊκή διαδήλωση κατά των κατακτητών, που αντίστοιχη δεν είχε γνωρίσει η Ευρώπη του 1943. Χιλιάδες κόσμου, βρέθηκαν στο Α’ Νεκροταφείο και είπε το ύστατο χαίρε στον Εθνικό Ποιητής.

Ο Κωστής Παλαμάς είπε τον Έλληνα, σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο Τσάτσο. Όταν ο ποιητής τάφηκε, στο «φέρετρο του ακούμπησε όλη η Ελλάδα», όπως έγραψε στο ποίημά του ο Άγγελος Σικελιανός για τον κορυφαίο Έλληνα ποιητή του 20ου αιώνα.

Στην εκπομπή μιλούν:

Θεοδόσης Πυλαρινός – καθηγητής νεοελληνικής Λογοτεχνίας

Κωνσταντίνος Κασίνης – Ομότιμος Καθηγητής Νεοελληνικής Λογοτεχνίας

Ευριπίδης Γαραντούδης – Καθηγητής Νεοελληνικής Λογοτεχνίας

Δέσποινα Δούκα – Δρ. Φιλολογίας

Γεράσιμος Ζώρας – Καθηγητής Φιλολογίας

Μαρία Δημάκη Ζώρα – Καθηγήτρια Θεατρολογίας

Δημήτρης Κοσμόπουλος – Ποιητής/Δοκιμιογράφος/Δ/ντής περιοδικού «Νέα Ευθύνη»

Νικόλαος Καλοσπύρος – Καθηγητής Φιλολογίας

Σάββας Καράμπελας – Δρ. Φιλολογίας

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: 

• «Ραγιάδες έχεις, μάνα γη, σκυφτούς για το χαράτσι… των Ευρωπαίων περίγελα και των αρχαίων παλιάτσοι». Ο Κωστής Παλαμάς γράφει για τη ταπεινωμένη Ελλάδα όπου «ο ψεύτης είδωλο είναι εδώ, το προσκυνά η πλεμπάγια» 
• Γιατί ο Κωστής Παλαμάς απαξίωσε την ποίηση του Καβάφη, ενώ ο Ξενόπουλος τον υμνούσε