Η βύθιση του γερμανικού υποβρυχίου που αποκάλυψε τον μυστικό κώδικα επικοινωνίας του Άξονα. Πως τρεις βρετανοί ναύτες καθόρισαν τη μάχη του Ατλαντικού

Στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου οι Βρετανοί είχαν καταφέρει να σπάσουν τους κωδικούς που χρησιμοποιούσαν οι Γερμανοί στις ασύρματες επικοινωνίες των ενόπλων δυνάμεων τους στα διάφορα μέτωπα.

Έτσι γνώριζαν σημαντικές λεπτομέρειες που αφορούσαν τον αντίπαλο, κάτι που θα τους βοηθούσε σε μεγάλο βαθμό να κερδίσουν τελικά τον πόλεμο. Οι Γερμανοί είχαν το μηχάνημα Enigma με το οποίο αποκρυπτογραφούσαν τα κρυφά μηνύματα που λάμβαναν. Φυσικά γνώριζαν ότι οι Σύμμαχοι υπέκλεπταν όλα τα μηνύματά τους, αλλά ήταν βέβαιοι ότι δεν μπορούσαν να τα διαβάσουν αφού το Enigma διέθετε τρισεκατομμύρια συνδυασμούς και επιπλέον οι κωδικοί άλλαζαν κάθε μέρα.

Αυτό που δεν γνώριζαν οι Γερμανοί ήταν ότι οι Βρετανοί είχαν δημιουργήσει μια πολυπληθή ομάδα ειδικών υπό τον μαθηματικό Alan Turing στο Bletchley Park που τα πρώτα χρόνια του πολέμου είχαν καταφέρει να σπάσουν τους κωδικούς του Enigma και έτσι να αποκρυπτογραφούν τα μηνύματα των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων.

Όμως τότε συνέβη κάτι απρόοπτο, όταν οι Γερμανοί από την 1 Φεβρουαρίου 1942 προσέθεσαν ένα τέταρτο στροφείο σε όλα τα μηχανήματα Enigma στα πολεμικά τους πλοία και τα υποβρύχια. Μέχρι τότε τα Enigma είχαν τρία στροφεία κάτι που βοήθησε την ομάδα του Turing  στην αποκρυπτογράφηση των μηνυμάτων.

Η καινοτομία αυτή σήμαινε ότι οι Βρετανοί δεν μπορούσαν να αποκρυπτογραφήσουν πια τα μηνύματα του γερμανικού πολεμικού ναυτικού. Αυτό έδωσε ένα σοβαρό πλεονέκτημα στα υποβρύχια του που αλώνιζαν στον Ατλαντικό και βύθιζαν τα πλοία που μετέφεραν προμήθειες από τις ΗΠΑ και τον Καναδά στη Βρετανία.

Οι Σύμμαχοι δεν μπορούσαν να εντοπίσουν τις θέσεις τους μέσω της αποκρυπτογράφησης των μηνυμάτων τους και ούτε πότε και που θα επιχειρούσαν εναντίον των νηοπομπών τους. Υπήρχε η υποψία από τους Βρετανούς ότι οι Γερμανοί ίσως είχαν ανακαλύψει ότι αποκρυπτογραφούσαν τα μηνύματά τους και για το λόγο αυτό εισήγαγαν τη συγκεκριμένη καινοτομία στα μηχανήματα Enigma του ναυτικού τους.

Κάτι τέτοιο όμως δεν ισχύει γιατί οι Γερμανοί θα είχαν εισάγει και τέταρτο στροφείο σε όλα τα Enigma των ενόπλων δυνάμεων τους. Μέσα σε διάστημα οκτώ μηνών, μεταξύ Φεβρουαρίου και Οκτωβρίου 1942, τα γερμανικά υποβρύχια προκάλεσαν τη μεγαλύτερη καταστροφή των συμμαχικών νηοπομπών βυθίζοντας κάθε μήνα εμπορικά πλοία σχεδόν ενός εκατομμυρίου τόνων, με ελάχιστες απώλειες για τους ίδιους.

Η Βρετανία είχε αρχίσει να έχει σοβαρές ελλείψεις σε πολεμικό υλικό και είδη πρώτης ανάγκης για τον πληθυσμό της. Ο μόνος τρόπος για να μπορέσουν οι Βρετανοί να διαβάσουν τα μηνύματα των υποβρυχίων ήταν να αποκτήσουν ένα βιβλίο με τους κωδικούς για τα νέα μηχανήματα Enigma.

Όμως, αυτό δεν μπορούσε να γίνει αφού στις λίγες περιπτώσεις που έφθασαν κοντά στο να αιχμαλωτίσουν ένα γερμανικό υποβρύχιο, τα πληρώματα προλάβαιναν να τα αυτοβυθίσουν ανοίγοντας τους αεραγωγούς του σκάφους και έχοντας καταστρέψει το Enigma και τα βιβλία με τους κωδικούς.

Το μοιραίο υποβρύχιο

Ωστόσο, τον Οκτώβριο του 1942 συνέβη ένα περιστατικό που άλλαξε την πορεία της μάχης του Ατλαντικού. Στις 30 Οκτωβρίου 1942 ο πιλότος ενός βρετανικού βομβαρδιστικού είδε στην Ανατολική Μεσόγειο, περίπου 90 χλμ από το Δέλτα του Νείλου, ένα γερμανικό υποβρύχιο. Αμέσως κινητοποιήθηκαν ισχυρές δυνάμεις του βρετανικού πολεμικού ναυτικού για να βρουν το υποβρύχιο.

Το έψαχναν για πολλές ώρες ώσπου ο πιλότος ενός αναγνωριστικού είδε το περισκόπιο του καταδυόμενου γερμανικού υποβρυχίου. Ήταν το U-559 με κυβερνήτη τον Hans Heidtmann, έναν από τους πιο έμπειρους Γερμανούς κυβερνήτες υποβρυχίων. Για τις επόμενες 16 ώρες, τέσσερα βρετανικά αντιτορπιλικά και πολλά αεροπλάνα καταδίωκαν το U-559 ρίχνοντας εναντίον του εκατοντάδες βόμβες βυθού. Το υποβρύχιο υπέστη σοβαρή βλάβη, τέσσερα μέλη του πληρώματος σκοτώθηκαν και πολλά άλλα τραυματίστηκαν.

Το υποβρύχιο και το πλήρωμά του ήταν καταδικασμένο και τότε ο Heidtmann αποφάσισε να το φέρει στην επιφάνεια σε μία απέλπιδα προσπάθεια να διαφύγει, παρ’ όλο που γνώριζε ότι θα ήταν περικυκλωμένο από βρετανικά πολεμικά. Το χτυπημένο υποβρύχιο αναδύθηκε πολύ κοντά στο βρετανικό αντιτορπιλικό, Petard, το οποίο άρχισε να βάλει εναντίον του.

Τα μέλη πληρώματος του υποβρυχίου που στο μεταξύ είχαν βγει στο κατάστρωμα δεν μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το κανόνι που βρισκόταν εκεί και έτσι η μόνη λύση ήταν να παραδοθούν. Ανάμεσά τους ήταν και ο Heidtmann, ο οποίος είχε διατάξει να ανοιχθούν οι αεραγωγοί του υποβρυχίου ώστε αυτό να βυθιστεί.

Οι Γερμανοί έπεσαν στη θάλασσα με τα σωσίβιά τους, δίπλα στο Petard, το πλήρωμα του οποίου άρχισε να τους μαζεύει από το νερό. Ενώ αυτό συνέβαινε, οι Βρετανοί παρατήρησαν ότι το U-559 βυθιζόταν πολύ αργά.

Φαίνεται ότι αυτό συνέβη είτε επειδή δεν είχαν ανοίξει όλοι οι αεραγωγοί είτε εξαιτίας των ζημιών που υπέστη το υποβρύχιο οι αεραγωγοί δεν άνοιγαν σωστά. Τότε τρία μέλη του πληρώματος του Petard, o ανθυποπλοίαρχος  Anthony Fasson, ο ναύτης Colin Grazier και ο βοηθός καντινιέρης Tommy Brown, έπεσαν μέσα στη θάλασσα και άρχισαν να κολυμπούν προς το υποβρύχιο. Ο Fasson και ο Grazier μπήκαν στο εσωτερικό του υποβρυχίου μέσω του πυργίσκου και έσπευσαν στο θάλαμο του κυβερνήτη.

Εκεί πήραν ό,τι χαρτιά και βιβλία με κωδικούς βρήκαν και τα πετούσαν στον Brown που είχε γραπωθεί πάνω στην εσωτερική σκάλα του πυργίσκου. Ο Heidtmann δεν είχε προλάβει να τα καταστρέψει και πίστευε ότι η βύθιση του υποβρυχίου θα εμπόδιζε τους Βρετανούς να τα πάρουν. Όμως, κάποια στιγμή το υποβρύχιο άρχισε να βυθίζεται απότομα με αποτέλεσμα να παρασυρθούν οι δύο Βρετανοί μαζί του στο βυθό της θάλασσας και να πνιγούν.

Όπως βυθιζόταν το υποβρύχιο, η ώθηση πέταξε τον Brown μέσα από τον πυργίσκο στην επιφάνεια της θάλασσας και έτσι δεν παρασύρθηκε και αυτός στο βυθό. Τότε άρχισε να κολυμπά προς μία σωσίβια λέμβο κρατώντας στο ένα χέρι τα πολύτιμα γερμανικά έγγραφα. Ανάμεσα σε αυτά ήταν και οι κωδικοί για το νέο μηχάνημα Enigma με τα τέσσερα στροφεία. Την άλλη μέρα τα στοιχεία αυτά βρίσκονταν στα χέρια του Turing και της ομάδας του στο Bletchley Park.

Έτσι μετά από μία εβδομάδα οι Βρετανοί είχαν σπάσει τον κωδικό για το Enigma του γερμανικού πολεμικού ναυτικού και διάβαζαν και πάλι όλα τα μηνύματα των γερμανικών υποβρυχίων στον Ατλαντικό. Το σπάσιμο του κωδικού (που είχε την ονομασία «Shark» -«Καρχαρίας») είναι το κεντρικό θέμα της ταινίας «Παιχνίδι της Μίμησης» του 2014.

Μέσα στους επόμενους μήνες έπεσε κατακόρυφα ο αριθμός των εμπορικών πλοίων που βύθιζαν τα γερμανικά υποβρύχια.

Αντίθετα, ο αριθμός τους που βυθίζονταν από τους Συμμάχους έφθασε στο ζενίθ. Την άνοιξη του 1943 οι απώλειες των υποβρυχίων ήταν τόσο βαριές που ο ναύαρχος Νταίνιτς, αρχηγός του γερμανικού πολεμικού ναυτικού -και τελευταίος αρχηγός του Γ΄ Ράιχ για δέκα ημέρες το 1945 μετά την αυτοκτονία του Χίτλερ-  αναγκάστηκε να αναστείλει όλες τις επιχειρήσεις τους στον Ατλαντικό. Γνώριζε από πρώτο χέρι το μέγεθος των απωλειών των πληρωμάτων των γερμανικών υποβρυχίων αφού έχασε και τους δύο γιους του που υπηρετούσαν σε γερμανικά υποβρύχια που βυθίστηκαν από τους Συμμάχους.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Δύτες βρήκαν στη Βαλτική μηχάνημα κρυπτογράφησης «Enigma» που χρησιμοποιήθηκε από τους Ναζί κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου

Η ναζιστική Γερμανία έχασε τη μάχη του Ατλαντικού, με καταστροφικά αποτελέσματα για την πολεμική της προσπάθεια. Από το 1943 και μετά, οι Αμερικανοί έστελναν μεγάλους αριθμούς στρατιωτών τους στη Βρετανία για να την επικείμενη απόβαση στην Ευρώπη, και τα υποβρύχια αδυνατούσαν να παρεμποδίσουν αυτές τις μεταφορές. Στους δύο Βρετανούς, τον Fasson και τον Grazier που έχασαν τη ζωή τους μέσα στο U-559 απονεμήθηκαν μετά θάνατον παράσημα ανδρείας.

Όμως, όταν έγινε η απονομή παρασήμου και στον βοηθό καντινιέρη, Tom Brown, που είχε επιβιώσει, αποκαλύφθηκε ότι είχε πει ψέματα για την ηλικία του και είχε καταταγεί 15 χρόνων αντί για 17 που ήταν το ελάχιστο όριο ηλικίας για να γίνει κάποιος αποδεκτός ως εθελοντής στο βρετανικό ναυτικό. Για το λόγο αυτό εκδιώχθηκε από το ναυτικό και γύρισε στο σπίτι του στη βόρεια Αγγλία.

Ο Brown είχε καταταγεί εθελοντής σε τόσο νεαρή ηλικία για να βοηθήσει με το μισθό του την πάμφτωχη οικογένειά του, τη χήρα μητέρα του και τα έξι αδέλφια του, τα περισσότερα από τα οποία ήταν μικρότερα από τον ίδιο.

Δύο χρόνια αργότερα, ενώ ο πόλεμος ακόμη συνεχιζόταν, έγινε και πάλι αποδεκτός στο βρετανικό πολεμικό ναυτικό. Όμως, στη διάρκεια άδειάς του άρπαξε φωτιά το σπίτι του και ο Brown έχασε τη ζωή του προσπαθώντας να σώσει από τις φλόγες τη μικρότερη αδελφή του, Maureen. Ο Brown -όπως και ο Fasson και ο Grazier- ποτέ δεν έμαθε ότι εξαιτίας του ο πόλεμος συντομεύθηκε κατά πολλούς μήνες και έτσι σώθηκαν οι ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων.

Το 2000, ταινία του Χόλυγουντ με τον τίτλο «U-571» έδειχνε Αμερικανούς ναυτικούς να καταλαμβάνουν στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ένα γερμανικό υποβρύχιο και να παίρνουν το μηχάνημα Enigma και τα βιβλία με τους κωδικούς. Υποτίθεται ότι ήταν μία φανταστική πολεμική περιπέτεια, όμως η ιστορία ήταν πιστή αντιγραφή των συμβάντων του U-559. Το γεγονός ότι στην ταινία Αμερικανοί πιστώθηκαν μ’ ένα κατόρθωμα που υπήρξε αποκλειστικά Βρετανών ναυτικών, προκάλεσε έντονες διαμαρτυρίες στη Μεγάλη Βρετανία όταν προβλήθηκε εκεί η εν λόγω κινηματογραφική ταινία.

του ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Στοιχεία αντλήθηκαν από: The History Press

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Η ναυμαχία του Τραφάλγκαρ που έκανε τους Βρετανούς κυρίαρχους των θαλασσών. Πώς ο ναύαρχος Νέλσον κατατρόπωσε τον γαλλοϊσπανικό στόλο. Η νίκη του συνέβαλε στην πτώση του Ναπολέοντα