Η θρυλική μάχη των ανταρτών στο Μικρό Χωριό Ευρυτανίας που έγινε τραγούδι. Πως εξουδετέρωσαν ένα Σύνταγμα Ιταλών και θρήνησαν το θάνατο του 16χρονου Κλέαρχου

Το Μικρό Χωριό είναι χτισμένο μέσα σε πυκνό ελατοδάσος στις πλαγιές του όρους Χελιδώνα στην Ευρυτανία. Στην κατοχή έγινε γνωστό για την ηρωική μάχη του ΕΛΑΣ εναντίον των Ιταλών. Εκεί σκοτώθηκε ο Κλέαρχος, ένας 16χρονος μαθητής που παράτησε το σχολείο για το αντάρτικο. Ο Κλέαρχος έγινε σύνθημα και παρασύνθημα των Ελασιτών.

Το Μικρό Χωριό μετά τον πόλεμο εγκαταλείφθηκε ύστερα από μεγάλες κατολισθήσεις που σημειώθηκαν στις 13 Ιανουαρίου 1963. Τότε σκοτώθηκαν 13 χωριανοί. Οι επιζήσαντες μετεγκαταστάθηκαν στην απέναντι πλευρά του Καρπενησιώτη ποταμού και δημιούργησαν το Νέο Μικρό Χωριό.

“Κλέαρχος – Μικρό Χωριό”!

Για πολύ καιρό η παραπάνω φράση αποτελούσε σύνθημα και παρασύνθημα, αντίστοιχα, των ανταρτών του ΕΛΑΣ Ευρυτανίας, προς τιμή του νεαρού νεκρού της θρυλικής μάχης. Επρόκειτο για τον 16χρονος μαθητής στο Γυμνάσιο ήταν ο “Κλέαρχος” (Κώστας Μπίρτσας) όταν παράτησε τα τετράδια για να βγει στο βουνό κατά των κατακτητών.

Ο καπετάν Νικηφόρος περιγράφει τον θάνατο του νεαρού αντάρτη

Ο Άρης Βελουχιώτης σε αυτή τη μάχη όρισε επικεφαλής των 4 ομάδων του ΕΛΑΣ τον καπετάνιο Νικηφόρο (ανθυπίλαρχος Δημήτρης Δημητρίου). Αυτός θα είχε το γενικό πρόσταγμα εναντίον της ισχυρής δύναμης των ιταλών που αποτελούνταν από 45 αξιωματικούς, 970 οπλίτες και 274 υποζύγια. Με τον δικό του πρώτο πυροβολισμό ο διοικητής της ιταλικής φάλαγγας έπεσε χτυπημένος από το άλογό του. Έτσι άρχισε η φονική μάχη.

Στο πεδίο της μάχης οι Ιταλοί αποδεκατίστηκαν, αλλά η ομάδα των ανταρτών έκλαψε για την απώλεια του νεαρού Κλέαρχου (Κώστας Μπίρτσας) από το Περίβλεπτο Φθιώτιδας. Ο νεαρός Ελασίτης πολεμούσε δίπλα στον διοικητή του. Έτσι άθελά του ο καπετάν Νικηφόρος έγινε αυτόπτης μάρτυρας του θανάτου του Κλέαρχου. Ο ίδιος περιέγραψε την σκηνή: «…Ξάφνου σπαρταράει απότομα ο Κλέαρχος! Έβγαλε ένα πονεμένο μουγκρητό, του ‘φυγε το όπλο απ’ τα χέρια του, συσπάστηκε για μία στιγμή ολόκληρος… “Α, τους κερατάδες -βόγγηξε με παράπονο- μέσα στην καρδιά με πέτυχαν!” και απότομα κατόπιν ο σπασμός τού κορμιού του λύθηκε, το κεφάλι του έγειρε άψυχο δίπλα μου… “Ε, μωρέ Κλέαρχε, τι έχεις;” έβαλα μία φωνή… ξανακοίταξα τον Κλέαρχο. Πάει, είχε τελειώσει… “Άειντε η σειρά μου τώρα… συλλογίστηκα…”».

Πλέον ο Νικηφόρος καθηλώνεται σε αυτή την θέση δεχόμενος καταιγισμό εχθρικών πυρών την ώρα που τα ανταρτικά τμήματα παίρνουν διαταγή απόσυρσης. Κατορθώνει να απαγκιστρωθεί τελευταίος με ένα τραύμα στο φρύδι και πολλές τρύπες από τα ιταλικά πυρά στη χλαίνη του. Οι συναγωνιστές του που τον θεωρούσαν και αυτόν σκοτωμένο μετρώντας τις τρύπες από τις σφαίρες στη χλαίνη του τον κοιτούν έκπληκτοι ότι έστεκε μπροστά τους ζωντανός.

Μετά τη μάχη οι αντάρτες μέτρησαν έναν νεκρό και τέσσερις ελαφρά τραυματίες. Οι Ιταλοί από τη μεριά τους είχαν 10 νεκρούς και 30 τραυματίες. Μεταξύ των τραυματιών ένας λοχαγός και ένας υπολοχαγός. Ο υπολοχαγός υπέκυψε στα τραύματά του 9 ημέρες αργότερα.

Οι Ιταλοί μετά την μάχη απάντησαν με αντίποινα πυρπολώντας το Μικρό και το Μεγάλο Χωριό και εκτέλεσαν Έλληνες πατριώτες.

Σύνθημα παρασύνθημα των ανταρτών επί μέρες έγινε το “Κλέαρχος – Μικρό Χωριό”. Το τραγούδι του Άρη για τη μάχη του Μικρού Χωριού έγινε ο θούριος του αντάρτικου και του πρωτοκαπετάνιου του ΕΛΑΣ. Τα λόγια του είναι της Ναυσικάς Φλέγγα – Παπαδάκη. Η εμβληματική ερμηνεία της Αφροδίτης Μάνου.

Στα 1963, στις 13 του Γενάρη, μετά από 13 συνεχόμενες μέρες και νύχτες έντονης βροχόπτωσης, αποκολλήθηκε μεγάλο μέρος του βουνού καταπίνοντας τα 2/3 του  παλιού χωριού μαζί με 13 ανθρώπους. Οι περισσότεροι σώθηκαν γιατί ήταν Κυριακή και βρίσκονταν στην εκκλησία. Πέντε  χρόνια μετά οικοδομήθηκε, με έρανο, το Νέο Μικρό Χωριό σχεδόν δίπλα από το Παλιό, σε απόσταση μόλις 2 χλμ.

Πληροφορίες από σελίδα τη Δημήτρης Ν. Δημητρίου – Νικηφόρος. Φωτογραφίες από Παλαιό Μικρό Χωριό Ευρυτανίας