Η θέση της γυναίκας στη Ρώμη κατά τη διάρκεια της αυτοκρατορίας του Αυγούστου. Ιστορίες σεξ, πορνογραφίας, σαρκικού πάθους και βίας

ΠΗΓΗ: «Οι Γυναίκες στον Αρχαίο Κόσμο», Μετάφραση Κωνσταντίνος Μπούρας, Εκδόσεις Πατάκη

Στη Ρώμη, κατά την περίοδο της αυτοκρατορίας του Αυγούστου και της ιουλιο-κλαυδιανής δυναστείας, οι ζωές όλων των γυναικών ήταν βαθιά επηρεασμένες από την κοινωνική ιδεολογία την οποία ο αυτοκράτορας διάρθρωνε με νόμους και με απεικονίσεις μελών της δυναστείας.

Από την «καλύτερη» ως τη «χειρότερη» γυναίκα, οι όροι χρησιμοποιούνταν και συζητούνταν στο πλαίσιο της οικογένειας και της αναπαραγωγής.

Στο ένα άκρο έχουμε την Ιουλία, την κόρη του αυτοκράτορα.

Για την Ιουλία γνωρίζουμε μόνο μέσα από τα σκαμπρόζικα ανέκδοτα που διηγούντο γι’ αυτήν οι Ρωμαίοι και από το κουτσομπολιό της αυλής, που την παρουσίαζε ως το άκρον άωτον της ελευθεριότητας. Εκείνο που διακρίνουμε είναι μια φοβερή προειδοποίηση προς όλες τις γυναίκες με έκλυτο βίο, τη διαγωγή των οποίων στόχευε να αλλάξει η πολιτική του Αυγούστου.

Τέτοιες προειδοποιήσεις δεν ίσχυαν για τον ίδιο τον αυτοκράτορα. Ο Σουητώνιος αναφέρει την τάση του Αυγούστου προς τις εξωσυζυγικές σχέσεις και διηγείται πώς στα γεράματά του έφτασε στο σημείο να του προμηθεύει γυναίκες μέχρι και η Λιβία.

Στο άλλο άκρο έχουμε τις αξιοσέβαστες δέσποινες, όπως ήταν η Σκριβωνία, η μητέρα της Ιουλίας, η οποία συνόδευσε την κόρη της στην εξορία, μολονότι ο Αύγουστος ήταν εκείνος που την είχε εγκαταλείψει για να παντρευτεί τη Λιβία και, ως Ρωμαίος πατέρας, είχε ασκήσει το δικαίωμά του να διαλέξει γαμπρό για την κόρη του και να ορίσει τη μοίρα της.

Η Σκριβωνία, σαν τις γενναίες, γεμάτες αυτοθυσία δέσποινες που έδιναν το καλό παράδειγμα στην κοινωνία παρακινώντας τους άντρες και τους γιους τους να πεθάνουν αξιοπρεπώς  αυτοκτονώντας, εκφράζει τόσο το ιδανικό της οικογενειακής αφοσίωσης όσο και το πνευματικό κύρος των ώριμων γυναικών και μητέρων.

Μαρτυρίες φαίνεται να υποδηλώνουν ότι οι Ρωμαίοι συνέδεαν τα έντονα συναισθήματα της ρομαντικής αγάπης και του σαρκικού πάθους κυρίως με τις εξωσυζυγικές σχέσεις , παρά με το γάμο στις ανώτερες τάξεις.

Η συζυγική πίστη και αρμονία θεωρούνταν ύψιστες αρετές των γυναικών, τόσο στα ανώτερα όσο και στα κατώτερα στρώματα της ρωμαϊκής κοινωνίας εκείνης της περιόδου.

Ανάμεσα στα μέλη της ελίτ οι γάμοι, κατά την πρώτη αυτοκρατορική περίοδο, κανονίζονταν έτσι ώστε να εξυπηρετούν οικονομικές και πολιτικές συμμαχίες.

Το πιο επιθυμητό για τις γυναίκες ήταν σύζυγος και παιδιά και μια ζωή που να τιμά όχι μόνο εκείνες και τους απογόνους τους αλλά και τους προγόνους τους.

Στην περίπτωση των απελεύθερων, οι αναπαραστάσεις της συζυγικής στοργής με λόγο και εικόνα λειτουργούσαν επιπρόσθετα  ως υπογράμμιση της ίδιας της ελευθερίας τους.

Στο κάτω κάτω, ο γάμος ήταν προνόμιο του ελεύθερου ανθρώπου και κανένας δούλος δε θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι τα παιδιά του του ανήκαν.

Το σεξ έξω από τα πλαίσια του ιδεώδους

Έτσι λοιπόν, ο ένας πόλος της γυναικείας σεξουαλικότητας οριζόταν από το γάμο και την αναπαραγωγή, αλλά όπως είδαμε στον Οβίδιο και στον Οράτιο, υπήρχαν κατά την περίοδο εκείνη και άλλου είδους συμπεριφορές, άλλοι τρόποι έκφρασης της σεξουαλικότητας.

Τα λυχνάρια, τα κύπελλα και άλλα πήλινα σκεύη μαζικής παραγωγής που είχαν αποτυπωμένες επάνω τους εικόνες ετεροφυλόφιλης συνουσίας – σε μεγαλύτερη ποικιλία στάσεων απ’ όσες θα είχε προτείνει ο Οβίδιος – μπορούν να συγκριθούν με τις ερωτικές σκηνές που ήταν ζωγραφισμένες στα πορνεία και στα σπίτια της Πομπηίας.

Υποδηλώνουν ότι υπήρχε σημαντική πελατεία για φτηνές όσο και ακριβές απεικονίσεις του σεξ καθώς και σαφής προτίμηση για μια ερωτική «τέχνη» όπου εξιδανικευμένα νεαρά ζευγάρια ερωτοτροπούν μέσα σε μια ζεστή, σπιτική ατμόσφαιρα.

Παρά τις γιρλάντες που χρησιμοποιούνται συχνά ως εσωτερική διακόσμηση, ο θεατής δύσκολα θα χαρακτήριζε τα ζευγάρια αυτά νιόπαντρα, ιδιαίτερα μάλιστα εφόσον μοιάζει να έχουν αντληθεί από έναν τύπο βιβλίων της ελληνιστικής παράδοσης με περιγραφές ερωτικών στάσεων (που λέγεται ότι είχαν γραφτεί από πόρνες, εξ ου και η λέξη πορνογραφία: κείμενα γραμμένα από πόρνες).

Το πιο πιθανό είναι ότι οι άνδρες με το μπρούτζινο δέρμα και οι «άσπρες σαν το γάλα» ερωμένες τους ανήκουν στον κόσμο της ερωτικής ποίησης, έναν κόσμο εκτός γάμου.

Μια γεμάτη πάθος σεξουαλική σχέση με ερωμένη της ίδιας ή κατώτερης κοινωνικής τάξης υπήρξε το επίκεντρο πολλών ερωτικών ποιημάτων γραμμένων από άντρες κατά τα τελευταία χρόνια της Δημοκρατίας και την περίοδο της Αυτοκρατορίας.

Τα ποιήματα μιλούν για τον πόθο των ανδρών και τη στάση τους απέναντι στον έρωτα και το σεξ και μερικές φορές δίνουν στην ερωμένη προσωπικότητα (αλλά σπάνια μια δική της φωνή). Δεν υπάρχει γυναικεία άποψη για να αντικρούσει όσα λέει ο Οβίδιος στην Ερωτική τέχνη:

Δεν είναι κακό να χρησιμοποιείς βία – τέτοιου είδους βία αρέσει

στα κορίτσια, αυτό που θα ‘θελαν  να σου παραχωρήσουν ευχαρίστως

κάποτε προτιμούν να τους το κλέψεις. Το άγριο ξελόγιασμα

τις ξετρελαίνει, η τόλμη που αγγίζει τα όρια βιασμού είναι φιλοφρόνηση.

Έτσι, το κορίτσι που θα μπορούσε να είχε υποκύψει με το ζόρι στη βία, αλλά κάπως

κατάφερε να φύγει άθικτη, ίσως προσποιηθεί την απόλαυση, μα η αλήθεια είναι ότι

νιώθει πικρή απογοήτευση. Τη βία ένιωσε και η Φοίβη. Βία προσφέρθηκε

και στην αδερφή της και αγαπήθηκε ο κάθε βιαστής από το θύμα του.

Παρομοίως, καμία γυναικεία άποψη δεν αντικρούει εκείνη του Σωρανού όταν λέει πως η γυναίκα αισθάνεται ευχαρίστηση ακόμα και στο βιασμό. Ο γιατρός ισχυρίζεται ότι «το συναίσθημα της σεξουαλικής επιθυμίας υπήρχε και σε αυτήν, αλλά επισκιάστηκε από την απόφαση του νου».

ΠΗΓΗ: «Οι Γυναίκες στον Αρχαίο Κόσμο», Μετάφραση Κωνσταντίνος Μπούρας, Εκδόσεις Πατάκη

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Ρωμαϊκά Όργια. Μύθος ή πραγματικότητα;…