Η ταινία των «Μόντυ Πάιθον», που λογοκρίθηκε. Οι Σουηδοί διαφήμιζαν, ότι είναι τόσο αστεία που στη Νορβηγία απαγορεύθηκε!

Το 1979, οι «Μόντυ Πάιθον» γύρισαν την ταινία «Η Ζωή του Μπράιαν» («Life of Brian»). Σήμερα θεωρείται ως μία από τις σημαντικότερες κωμωδίες του κινηματογράφου. Όμως, την εποχή που κυκλοφόρησε, πολλές χριστιανικές οργανώσεις τη χαρακτήρισαν ως «βλάσφημη» και η προβολή της απαγορεύτηκε σε διάφορες χώρες.

Στην αρχική έκδοση της ταινίας υπήρχαν κάποιες σκηνές που αφαιρέθηκαν από τους συντελεστές της πριν διανεμηθεί στους κινηματογράφους. Η πιο διαβόητη έγινε γνωστή ως η «σκηνή του Όττο», όπου ο αρχηγός και τα μέλη μίας ομάδας υπερεθνικιστών Εβραίων του 1^ου αιώνα μ. Χ. που μάχονται τους Ρωμαίους εμφανίζονταν ως  Χίτλερ και ναζί αντίστοιχα.

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Μόντι Πάιθον

Οι «Μόντι Πάιθον» ήταν ομάδα Βρετανών κωμικών που έγινε γνωστή μέσω του προγράμματος τους στο BBC «Το Ιπτάμενο Τσίρκο των Μόντι Πάιθον» («Monty Python’s flying circus») που προβλήθηκε μεταξύ 1969 και 1974. Η εκπομπή υπήρξε μεγάλη επιτυχία στη Βρετανία λόγω των σουρεαλιστικών κωμικών σκηνών της.

Εκτός από τηλεοπτικές εκπομπές, οι Μόντι Πάιθον γύρισαν κινηματογραφικές ταινίες, ανέβασαν θεατρικά έργα και έγραψαν τραγούδια και βιβλία.

«Ζωή του Μπράιαν» ή «Ένας Προφήτης, μα τι Προφήτης!»

Η πιο πετυχημένη κινηματογραφική τους ταινία γυρίστηκε το 1979 και ήταν η «Ζωή του Μπράιαν» (Life of Brian). Στην Ελλάδα προβλήθηκε με τον τίτλο, «Ένας Προφήτης, μα τι Προφήτης!». Σκηνοθέτης ήταν το μέλος της ομάδας, Τέρι Τζόουνς.

Η ταινία αφηγείται την ιστορία ενός Εβραίου, ονόματι Μπράιαν Κοέν, ο οποίος γεννιέται την ίδια μέρα με τον Ιησού Χριστό και μάλιστα σε κοντινή απόσταση. Από μία σειρά παρεξηγήσεων ο Μπράιαν θεωρείται ότι είναι ο Μεσσίας, παρά το γεγονός ότι το διαψεύδει συνέχεια.

Διάφορες ομάδες προσπαθούν να τον εκμεταλλευτούν για τα δικά τους συμφέροντα. Στο τέλος οι Ρωμαίοι τον συλλαμβάνουν και τον σταυρώνουν. Όλοι όσοι τον ακολουθούσαν μέχρι τότε τον εγκαταλείπουν στη μοίρα του.

Η «Ζωή του Μπράιαν» υπήρξε ακριβή παραγωγή και χρηματοδοτήθηκε από τον Τζόρτζ Χάρισον των Μπήτλς. Επιλέχθηκε να γυριστεί στην Τυνησία γιατί δύο χρόνια πριν, ο Φράνκο Τζεφιρέλι είχε γυρίσει εκεί τον «Ιησού από τη Ναζαρέτ». Έτσι, οι Μόντι Πάιθον μπόρεσαν να κάνουν χρήση σκηνικών και κουστουμιών και να προσδώσουν μεγαλύτερο ρεαλισμό στην ταινία τους.

«Βλάσφημη» ταινία;

Όταν ξεκίνησε η προβολή της «Ζωής του Μπράιαν» στους κινηματογράφους, πολλές χριστιανικές οργανώσεις σε όλο τον κόσμο ξεσηκώθηκαν εναντίον της. Θεωρήθηκε ότι η ταινία σατίριζε τον Χριστό.

Το αποτέλεσμα ήταν να απαγορευθεί η προβολή της σε διάφορες χώρες, ακόμη και της Δύσης. Έτσι, για παράδειγμα, στην Ιρλανδία η ταινία απαγορεύθηκε για οκτώ χρόνια ενώ στην Ιταλία για δεκαετίες. Επιπλέον, σε χώρες όπως η Βρετανία και οι ΗΠΑ, όπου η ταινία επιτράπηκε, τα συμβούλια πολλών δήμων ψήφισαν να απαγορευθεί η προβολή της ταινίας στους τοπικούς κινηματογράφους.

Οι απαγορεύσεις βοήθησαν να διαφημιστεί η ταινία όπου προβλήθηκε. Είναι χαρακτηριστικό, ότι μία από τις χώρες που απαγόρευσε την προβολή της «Ζωής του Μπράιαν» ήταν η Νορβηγία. Στη γειτονική Σουηδία, όπου επιτράπηκε, διαφημίστηκε ως «Η ταινία που είναι τόσο αστεία, που η προβολή της απαγορεύθηκε στη Νορβηγία». Τελικά, μετά από ένα χρόνο επιτράπηκε η προβολή της και στη Νορβηγία, όταν πια χιλιάδες Νορβηγοί την είχαν ήδη δει στη Σουηδία.

Το αποτέλεσμα ήταν να γίνει το 1979 μία από τις μεγαλύτερες εμπορικές επιτυχίες στον κινηματογράφο. Σήμερα θεωρείται από πολλούς ως μια από τις πιο κωμικές και σουρεαλιστικές ταινίες όλων των εποχών.

Στόχοι της ταινίας

Οι Μόντι Πάιθον σε συνεντεύξεις και βιβλία τους ξεκαθάριζαν ότι δεν σατίριζαν τον Χριστό. Μάλιστα, σε μία σύντομη σκηνή στην αρχή της ταινίας, υπάρχει απόσπασμα της «Ομιλίας επί του Όρους των Ελαιών», όπου το ρόλο του Χριστού παίζει ο ηθοποιός Κένεθ Κόλεϊ. Η σκηνή του δεν έχει τίποτα κωμικό ή σατυρικό.

Έτσι, ο Μπράιαν δεν ήταν καρικατούρα του Χριστού. Μέσω της ταινίας σατιρίζεται η θρησκοληψία, η δεισιδαιμονία, αλλά κυρίως όλοι όσοι εκμεταλλεύονται τη θρησκεία για να εξυπηρετήσουν τα προσωπικά τους συμφέροντα. Σύμφωνα με τους ίδιους τους Μόντυ Πάιθον, αυτός ήταν και ο βασικός λόγος γιατί οι διάφορες θρησκευτικές οργανώσεις επιτέθηκαν στην ταινία τους.

Όμως, εκτός από ζητήματα θρησκείας, η «Ζωή του Μπράιαν» σατίριζε όσους μέσω της πολιτικής προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τους συνανθρώπους τους, πουλώντας τους «οράματα», ή δίνοντας κούφιες υποσχέσεις για την εκπλήρωση μεγαλεπήβολων στόχων που δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα.

Όχημα αυτής της σάτιρας είναι διάφορες ομάδες Εβραίων επαναστατών που εμφανίζονται στην ταινία και σχεδιάζουν εξεγέρσεις εναντίον των Ρωμαίων επικυρίαρχων. Ο Μπράιαν γίνεται μέλος μιας τέτοιας ομάδας, όχι μόνο γιατί θέλει να βοηθήσει να απελευθερωθεί η πατρίδα του από τους Ρωμαίους, αλλά και γιατί έχει ερωτευθεί μία κοπέλα που είναι ήδη ενταγμένη στην εβραϊκή αντίσταση.

Αν και τέτοιες ομάδες υπήρχαν πράγματι την εποχή του Χριστού, οι Μόντι Πάιθον τους έχουν προσδώσει χαρακτηριστικά εξτρεμιστικών ακροαριστερών ομάδων που δρούσαν στην Ευρώπη τη δεκαετία του 1970. Όμως, στην αρχική κόπια της ταινίας, η πολιτική σάτιρα περιλάμβανε και μία εβραϊκή υπερεθνικιστική ομάδα, που τα μέλη της εμφανίζονται ως ναζί!

«Εβραίοι-Σαμουράι»

Σε μία από τις τελευταίες σκηνές της ταινίας, ενώ ο Μπράιαν βρίσκεται πάνω στον σταυρό, κάποιοι περίεργοι σαμουράι πραγματοποιούν επίθεση εναντίον των Ρωμαίων που φρουρούν τον Μπράιαν και τους άλλους μελλοθάνατους.

Αποκαλύπτεται ότι αποτελούν μία από τις πολλές ομάδες που αγωνίζονται για την απελευθέρωση των Εβραίων από τη ρωμαϊκή κατοχή. Αυτοαποκαλούνται «Απόσπασμα Αυτοκτονίας» και η έλευσή τους προκαλεί τρόμο στους Ρωμαίους που εγκαταλείπουν πανικόβλητοι το χώρο.

Η εντύπωσή του Μπράιαν είναι ότι ήλθαν να τον σώσουν. Όμως, μόλις οι Εβραίοι-Σαμουράι φθάνουν κάτω από το σταυρό του αυτοκτονούν μαζικά κάνοντας χαρακίρι. Η σκηνή είναι άκρως σουρεαλιστική, κάτι που επιτείνεται από το γεγονός ότι οι «Εβραίοι-Σαμουράι» δεν έχουν εμφανιστεί σε όλη την ταινία και δεν υπάρχει καμμία σύνδεση με τα προηγούμενα και προφανώς ούτε τις επόμενες σκηνές.

Η «σκηνή του Όττο»

Το 1997 για πρώτη φορά κυκλοφόρησε κόπια της «Ζωής του Μπράιαν», όπου συμπεριλαμβάνονταν σκηνές που κόπηκαν λίγο πριν προβληθεί στους κινηματογράφους. Σε μία απ’ αυτές εμφανίζεται ο αρχηγός των «Εβραίων-Σαμουράι» να συνομιλεί με τον Μπράιαν.

Πληροφορούμαστε ότι λέγεται «Όττo» και μοιάζει πολύ με τον Χίτλερ. Εκτός από τον Όττο, και οι οπαδοί του έχουν μουστάκι σαν του Χίτλερ και όλοι φορούν κράνη που θυμίζουν αυτά των Γερμανών του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Όττο είναι μια καρικατούρα ηγέτη των ναζί.

Στη σύντομη συνομιλία του με τον Μπράιαν, χρησιμοποιεί τα κλισέ των ναζί, περί καθαρότητας της φυλής, λατρεία στον αρχηγό, εκδίωξη των ξένων, κ.ά. Μάλιστα, όλοι οι οπαδοί του φορούν ένα σύμβολο που συνδυάζει το αστέρι του Δαβίδ με μια σβάστικα.

Η επίσημη εκδοχή των Μόντι Πάιθον γιατί έβγαλαν τη σκηνή αυτή από την ταινία τους ήταν ότι δεν είχε σχέση με την πλοκή του έργου. Επιπλέον, καθυστερούσε την εξέλιξή του σ’ ένα κρίσιμο σημείο που ήταν η σύλληψη του Μπράιαν από τους Ρωμαίους. Ένας από τους συντελεστές της ταινίας, ο Τέρι Γκίλιαμ, θεωρούσε ότι η σκηνή ήταν πολύ αστεία και ότι θα έπρεπε να παραμείνει. Αντίθετα, πολλά χρόνια αργότερα, ο Έρικ Άιντλ που έπαιξε τον Όττο, αποκάλυψε ότι ένιωθε άβολα παίζοντας το ρόλο ενός «Εβραίου-Ναζί».

Ορισμένοι μελετητές εκτιμούν ότι η απόφαση να βγει αυτή η σκηνή δεν ήταν καλλιτεχνική, αλλά πολιτική. Θεωρούν ότι οι Μόντι Πάιθον ίσως αυτολογοκρίθηκαν φοβούμενοι πως η ταινία τους θα μπορούσε να απαγορευθεί στις ΗΠΑ, αν παρουσίαζε μία ομάδα Εβραίων επαναστατών ως ναζί, ακόμη και αν αυτοί ήταν ακραίοι εθνικιστές.

Δείτε εδώ τη “σκηνή του Όττο”: