Η ταινία “Μονομαχία στο Ελ Πάσο” που έγινε δημοφιλής νεοελληνική έκφραση. Η σημασία του μουσικού ρολογιού στην υπόθεση

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Η Μονομαχία στο Ελ Πάσο (Ιταλικά: Per qualche dollaro in più. Αγγλικά: For a few dollars more) είναι σπαγγέτι ουέστερν του 1965 σε σκηνοθεσία Σέρτζιο Λεόνε και μουσική του Ένιο Μορικόνε.

Πρωταγωνιστούν οι Κλιντ Ίστγουντ, Λι Βαν Κλιφ και Τζιάν Μαρία Βολοντέ. Ήταν διεθνής συμπαραγωγή Ιταλίας, Δυτικής Γερμανίας και Ισπανίας και είναι το δεύτερο μέρος της Τριλογίας του Δολαρίου με πιο γνωστή την τελευταία ταινία, ο Καλός, ο Κακός και ο Άσχημος.

Η ταινία -που γυρίστηκε στην Ισπανία και την Ιταλία- γνώρισε τεράστια επιτυχία σε όλο τον κόσμο. Μάλιστα, στην Ελλάδα καθιέρωσε τη φράση «Μονομαχία στο Ελ Πάσο» στον καθημερινό λόγο, ελληνικές ταινίες και τραγούδια της εποχής.

Μάνκο, συνταγματάρχης Μόρτιμερ και Ίντιο

Ο «Άντρας χωρίς Όνομα» που κυκλοφορεί με το παρατσούκλι «Μάνκο» (Κλιντ Ίστγουντ) είναι κυνηγός επικηρυγμένων κακοποιών στην Άγρια Δύση. Το ίδιο ισχύει και για τον απόστρατο συνταγματάρχη του Αμερικανικού Στρατού, Ντάγκλας Μόρτιμερ (Λι Βαν Κλιφ).

Οι δύο τους βγάζουν τα προς το ζην από τις αμοιβές που παίρνουν σκοτώνοντας επικηρυγμένους κακοποιούς.

Αν και ο Μάνκο και ο Μόρτιμερ δουλεύουν χωριστά μαθαίνουν σχεδόν ταυτόχρονα ότι ένας αδίστακτος εγκληματίας, ο «Ελ Ίντιο» (Τζιάνι Μαρία Βολοντέ), έχει αποδράσει από τη φυλακή με τη βοήθεια της συμμορίας του.

Υπάρχει μεγάλη αμοιβή γι’ αυτόν και τους συνεργούς του.

Ο Ίντιο έχει πάντα πάνω του ένα μουσικό ρολόι τσέπης που είχε πάρει από μια νεαρή γυναίκα, η οποία αυτοκτόνησε αφού προηγουμένως ο αρχιληστής την είχε βιάσει και δολοφονήσει τον σύζυγό της.

Στις μονομαχίες που δίνει, βγάζει το ρολόι και λέει στον αντίπαλό του να τον πυροβολήσει μόλις τελειώσει η μουσική μελωδία που ακούγεται. Καθώς μόνο ο Ίντιο γνωρίζει πότε ακριβώς σταματά η μελωδία προλαβαίνει πρώτος να πυροβολήσει και να σκοτώσει τον αντίπαλο.

Η ληστεία της τράπεζας

Ο Ίντιο σχεδιάζει να ληστέψει την τράπεζα του Ελ Πάσο, η οποία διαθέτει μια μυστική κρύπτη που περιέχει ένα μεγάλο χρηματικό ποσό.

Ο Μάνκο και ο Μόρτιμερ μαθαίνουν τα σχέδια του κακοποιού και είναι αποφασισμένοι να πάρουν την παχυλή αμοιβή για την εξουδετέρωσή του και των μελών της συμμορίας του.

Ο Μάνκο και ο Μόρτιμερ συναντιούνται στο Ελ Πάσο. Αρχικά ο ένας ανταγωνίζεται τον άλλο. Όμως τελικά αποφασίζουν να συνεργαστούν και να μοιραστούν τα χρήματα των επικηρύξεων. Καταστρώνουν μαζί ένα ριψοκίνδυνο σχέδιο εναντίον του Ίντιο.

Ο Μάνκο καταφέρνει να κερδίσει την εμπιστοσύνη του αρχιληστή και να γίνει μέλος της συμμορίας του

Αυτός στέλνει τον Μάνκο με μερικούς άνδρες του σε μία πόλη γειτονική του Ελ Πάσο για να ληστέψουν την τοπική τράπεζα. Ο σερίφης της περιοχής και οι βοηθοί του αφήνουν το Ελ Πάσο και σπεύδουν να πιάσουν τους ληστές στην άλλη πόλη.

Αυτό δίνει την ευκαιρία στον Ίντιο και τα υπόλοιπα μέλη της συμμορίας του να ληστέψουν ανενόχλητοι την τράπεζα στο Ελ Πάσο.

Μονομαχία στο Ελ Πάσο

Ύστερα από διάφορες περιπέτειες και ανατροπές, ο Μάνκο και ο Μόρτιμερ σκοτώνουν όλα τα μέλη της συμμορίας του Ίντιο αφήνοντας αυτόν τελευταίο με τον υπαρχηγό του. Αυτοί έχουν ταμπουρωθεί σ’ ένα αγροτόσπιτο στο οποίο επιτίθεται ο Μόρτιμερ.

Ο υπαρχηγός βγαίνει τρέχοντας από το σπίτι και πυροβολείται από τον συνταγματάρχη.

Όμως, λίγα δευτερόλεπτα αργότερα ο Ίντιο πυροβολεί το όπλο του Μόρτιμερ με αποτέλεσμα να του πέσει κάτω. Έτσι ακινητοποιεί τον άοπλο συνταγματάρχη μέσα σ’ ένα αλώνι.

Αντί να τον πυροβολήσει ανοίγει το μουσικό ρολόι που αρχίζει να παίζει τη μελωδία του.

Ταυτόχρονα, ο Ίντιο λέει στον Μόρτιμερ να πάρει από κάτω το όπλο του και να τον πυροβολήσει μόλις τελειώσει η μελωδία.

Είναι βέβαιο ότι ο αρχιληστής θα προλάβει να σκοτώσει τον συνταγματάρχη προτού αυτός κινηθεί.

Όμως όπως τελειώνει η μελωδία, μία ολόιδια ξεκινά από το ένα άλλο ρολόι τσέπης. Το κρατά στο χέρι του ο Μάνκο, ο οποίος πλησιάζει το αλώνι όπου είναι ο Μόρτιμερ απέναντι από τον Ίντιο.

Το ρολόι αυτό ανήκε στον συνταγματάρχη, αλλά του το είχε κλέψει ο Μάνκο, ο οποίος ειρωνικά του λέει:

«Είσαι πολύ απρόσεκτος γέρο»

Καθώς παίζει η μουσική, ο Μάνκο σημαδεύει τον Ίντιο με το τουφέκι του και έτσι τον αποτρέπει να πυροβολήσει. Δίνει τη δική του ζώνη με το πιστόλι στον Μόρτιμερ, λέγοντας του: «Τώρα ξεκινάμε».

Η μουσική παίζει και μόλις τελειώνει, ο Μόρτιμερ πυροβολεί πρώτος, σκοτώνοντας τον Ίντιο.

Η αδελφή του Μόρτιμερ

Στη συνέχεια ο συνταγματάρχης παίρνει από το χέρι του νεκρού αρχιληστή το μουσικό ρολόι και το παρατηρεί συλλογισμένος, ενώ χαϊδεύει τρυφερά τη φωτογραφία της νεαρής γυναίκας σε αυτό. Ο Μάνκο επιστρέφει στον Μόρτιμερ το δικό του ρολόι και παρατηρεί μια ομοιότητά του με τη γυναίκα στις φωτογραφίες των ρολογιών.

Τότε εκείνος του αποκαλύπτει ότι είναι ο αδελφός της

Ο θεατής καταλαβαίνει ότι ο Μόρτιμερ είχε ακούσει πολλές φορές τη μελωδία στο ρολόι και έτσι γνώριζε πότε ακριβώς θα τελείωνε. Επιπλέον, μετά το θάνατο της αδελφής του είχε παραγγείλει ένα παρόμοιο μουσικό ρολόι το οποίο είχε πάντα στο γιλέκο του.

Έτσι ήταν σε θέση να πυροβολήσει πρώτος τον Ίντιο αφού ήξερε ακριβώς πότε θα ακουγόταν η τελευταία νότα.

Στη συνέχεια, ο Μόρτιμερ λέει στον Μάνκο ότι παραιτείται από το μερίδιο του από τις αμοιβές των επικηρύξεων για τον Ίντιο και τη συμμορία του. Ανεβαίνει στο άλογό του και φεύγει.

Δίχως να κάνει την παραμικρή αναφορά, είναι ξεκάθαρο ότι ο συνταγματάρχης δεν καταδίωξε τον Ίντιο για τα λεφτά, αλλά για να εκδικηθεί το θάνατο της αδελφής του.

Έτσι αφήνει μόνο του τον Μάνκο να μεταφέρει τα πτώματα των ληστών στις αρχές για να πάρει όλα τα χρήματα των επικηρύξεων.

Η κορυφαία σκηνή

Η σκηνή της μονομαχίας του Μόρτιμερ με τον Ίντιο υπό το βλέμμα του Μάνκο είναι η κορυφαία της ταινίας και αυτή που μένει στον θεατή.

Ο Κλιντ Ίστγουντ, Λι Βαν Κλιφ και Τζιάν Μαρία Βολοντέ δίνουν ρεσιτάλ ερμηνείας.

Πολλοί κριτικοί θεωρούν ότι είναι η καλύτερη σκηνή του Λι Βαν Κλιφ σε κινηματογραφική ταινία, αφού μέσα σε ελάχιστα λεπτά έχει καταφέρει να αποτυπώσει την εναλλαγή των συναισθημάτων του χαρακτήρα του αποκλειστικά με τα μάτια του και τις γκριμάτσες του προσώπου του.

Όμως, εκτός από τους ηθοποιούς, και η επιβλητική μουσική υπόκρουση του Ένιο Μορικόνε κάνουν τη σκηνή αυτή μία από τις καλύτερες στην ιστορία του κινηματογράφου.

Η μουσική της μονομαχίας βασίστηκε πάνω στη μελωδία του ρολογιού

Ελληνικό ενδιαφέρον

Η ταινία Μονομαχία στο Ελ Πάσο προβλήθηκε πρώτη φορά στους ελληνικούς κινηματογράφους (Αθήνα) στις 20 Δεκεμβρίου 1965.

Γνώρισε τεράστια επιτυχία, με αποτέλεσμα στα τέλη της δεκαετίας του 1960 η φράση «μονομαχία στο Ελ Πάσο» να χρησιμοποιείται συχνά σε ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου και τραγούδια.

Αν και ο ελληνικός τίτλος δεν ήταν μετάφραση του αρχικού ιταλικού, θεωρείται επιτυχημένος αφού η τελική σκηνή με τη μονομαχία στην ομώνυμη πόλη αποτελεί το αποκορύφωμα της ταινίας.

Δείτε εδώ τη σκηνή της τελικής μονομαχίας: