Η συντριβή του Σινούκ στο Άγιο Όρος. Ο θάνατος του Πατριάρχη Αλεξάνδρειας και άλλων 16. Οι θεωρίες συνωμοσίας με τον Πούτιν

Πρωί 11ης Σεπτεμβρίου 2004. Στρατιωτικό ελικόπτερο τύπου Σινούκ συνετρίβη στο Πόρτο Κουφό, στο δεύτερο “πόδι” του Νομού Χαλκιδικής. Ξεκίνησε από την Αθήνα με προορισμό τις Καρυές του Αγίου Όρους με 17 επιβαίνοντες. Κανείς δεν επέζησε.

Μεταξύ των θυμάτων ήταν ο Πατριάρχης Αλεξάνδρειας και πάσης Αφρικής, Πέτρος Ζ’ και η ενδεκαμελής συνοδεία του, ο αδερφός του, Γεώργιος και ο σύμβουλος τύπου και δημοσιογράφος των “Νέων“, Γιώργος Ξενουδάκης. Το πλήρωμα του Σινούκ απαρτιζόταν από πέντε άτομα.

Η έρευνα εντόπισε το “κουφάρι” του ελικοπτέρου σε βάθος 1.000 μέτρων. Τέσσερις από τις σορούς δεν βρέθηκαν ποτέ, παρά τις συνεχείς έρευνες από ξηρά, θάλασσα και αέρα.

Η είδηση για τη συντριβή του ελικοπτέρου στη θαλάσσια περιοχή της Σιθωνίας συγκλόνισε την κοινή γνώμη και απασχόλησε για ημέρες τα έντυπα και τηλεοπτικά ΜΜΕ.

Επιπλέον, δημιουργήθηκαν πολλά ερωτηματικά για το “πώς” και το “γιατί” της τραγωδίας, τις ευθύνες των Ενόπλων Δυνάμεων και της κυβέρνησης Καραμανλή. “3 “γιατί” στην τραγωδία“, “Χάθηκε ένας φωτισμένος ιεράρχης” και “Αλυσίδα λαθών, παραλείψεων και ολιγωρία” ήταν μερικοί από τους τίτλους στις εφημερίδες.

Αλαλούμ, καθυστέρηση, τραγωδία. Το χρονικό της μοιραίας πτήσης

Το Σινούκ προερχόταν από το 4ο Τμήμα Ελικοπτέρων Αεροπορίας Στρατού (ΤΕΑΣ). Ο Πατριάρχης Πέτρος Ζ’ και η ακολουθία του (Μητροπολίτες, Αρχιμανδρίτες, κ.λπ.) θα μετέβαιναν στη χερσόνησο του Άθω, προκειμένου να συμμετάσχουν στις εκδηλώσεις της Μονής Βατοπεδίου, στο πλαίσιο του εορτασμού της Αγίας Ζώνης.

Το ελικόπτερο απογειώθηκε από το στρατόπεδο Σακέτα στις 09:35 το πρωί. Η προσγείωσή του αναμενόταν να γίνει στις 11:05. Ωστόσο, πέρασαν πολλά λεπτά από την προγραμματισμένη ώρα άφιξης και το ελικόπτερο δεν είχε φανεί στον ορίζοντα.

Η τελευταία επικοινωνία του πληρώματος του Σινούκ με το στρατιωτικό ραντάρ του Χορτιάτη έγινε στις 10:54. Σύμφωνα με τον κυβερνήτη του, βρισκόταν σε απόσταση 15-20 μιλίων από τις Καρυές, πετούσε στα 2.500 με 3.000 πόδια και θα ανέβαινε στα 4.000 με 4.500.

“Από τις 10:54 χάθηκε κάθε επαφή και κανένας αρμόδιος ραντάρ ή της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ) δεν ενδιαφέρθηκε να διαπιστώσει αν το ελικόπτερο είχε τελικά προσγειωθεί στον προορισμό του“, αναφέρει ο βετεράνος δημοσιογράφος, Πάνος Σόμπολος.

Ο αναπληρωτής διοικητής του Αγίου Όρους, Αρίστος Κασμίρογλου ήταν ο πρώτος που άρχισε να ανησυχεί. Περίπου στις 12:10 τηλεφώνησε στον πύργο ελέγχου του αεροδρομίου “Μακεδονία” και ενημερώνει πως το Σινούκ δεν είχε φτάσει στο Άγιο Όρος.

Στις 12:26, δόθηκε για πρώτη φορά σήμα ότι το ελικόπτερο που μετέφερε τον Πατριάρχη αγνοείται. Τέσσερα λεπτά μετά, το ραντάρ του Χορτιάτη ενημέρωσε το Κέντρο Αεροπορικών Επιχειρήσεων Λάρισας.

Στις 12:37, ο σταθμός της Πάρνηθας επικοινώνησε με τον πύργο ελέγχου της μονάδας στα Μέγαρα που ανήκε το Σινούκ.

Ένας δεκανέας ισχυρίστηκε πως είχε μιλήσει με τον κυβερνήτη δέκα λεπτά πριν στο κινητό του!

Στις 13:05, ο λοχαγός της Βάσης Μεγάρων αναγνώρισε ότι η παραπάνω πληροφορία ήταν λανθασμένη και δέκα λεπτά μετά, η ΥΠΑ κήρυξε “φάση κινδύνου”. Το Ενιαίο Κέντρο Συντονισμού, Έρευνας και Διάσωσης του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας ενημερώθηκε στις 13:45

Τα πρώτα μέσα έρευνας και διάσωσης της Πολεμικής Αεροπορίας απογειώθηκαν στις 13:49, σχεδόν τρεις ώρες από την προγραμματισμένη ώρα άφιξης του Σινούκ. Στις 14:05, ενημερώθηκε το Κέντρο Επιχειρήσεων του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας (ΓΕΕΘΑ).

Ο ακαριαίος θάνατος του Πατριάρχη

Στις έρευνες συμμετείχαν, εκτός από τα αεροσκάφη της Πολεμικής Αεροπορίας, ένα ταχύπλοο του Λιμενικού, ένα Super Puma και αρκετοί ψαράδες των γύρω περιοχών. Στις 15:46 εντοπίστηκαν τα πρώτα συντρίμμια του Σινούκ από ιστιοπλοϊκό, περίπου 6 ναυτικά μίλια νοτιοανατολικά της Σιθωνίας και οι πρώτες σοροί.

Μεταφέρθηκαν αρχικά στην παραλία του Πόρτο Κουφό από άνδρες των σωστικών συνεργείων και ύστερα στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Λάρισας, για να εξεταστούν από ιατροδικαστή και ακολούθως να τις παραλάβουν οι συγγενείς τους. Σύμφωνα με τους ιατροδικαστές, όλα τα θύματα, πλην ενός, ήταν αρτιμελή και κανενός ο θάνατος δεν προήλθε από πνιγμό.

Την επομένη της συντριβής, βρέθηκε και αναγνωρίστηκε από έναν αρχιμανδρίτη η σορός του Πατριάρχη. Ο ιατροδικαστής που διενήργησε τη νεκροψία αποφάνθηκε ότι ο θάνατος του Πέτρου Ζ’ ήταν ακαριαίος. Υπέστη βαριές κακώσεις σε όλο του το σώμα κατά την πρόσκρουση του ελικοπτέρου με τη θάλασσα.

Η σορός του Πέτρου Ζ’ εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα στο παρεκκλήσιο της Μητρόπολης Αθηνών και η κηδεία του έγινε στην Αλεξάνδρεια.

Είχε γεννηθεί στο χωριό Συγχαρί της Κερύνειας και ήταν δεύτερος ξάδερφος του πρώην προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Δημήτρη Χριστόφια. Έφερε τον τίτλο του Πατριάρχη από το 1997 και πέθανε οκτώ ημέρες μετά τα 55α γενέθλιά του.

Το “μπαλάκι” των ευθυνών, το πόρισμα και οι αποζημιώσεις

Έντονη κριτική για την τραγωδία στη Σιθωνία δέχθηκε ο πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής, επειδή υποστήριξε ότι δεν υπάρχει ζήτημα πολιτικών ευθυνών. “Γιατί χάθηκε τόσος πολύτιμος χρόνος;” και “Γιατί επικράτησε αλαλούμ και ασυνεννοησία;” ήταν τα ερωτήματα που “αναζητούσαν” απάντηση.

Σύμφωνα με δημοσιεύματα, τρεις τουλάχιστον υπουργοί είχαν πληροφορηθεί για το Σινούκ νωρίτερα από τις 14:18 που ο πρωθυπουργός φέρεται να το έμαθε, ενώ βρισκόταν στη ΔΕΘ. Ο αρχηγός της Πολεμικής Αεροπορίας οδηγήθηκε σε παραίτηση, αφήνοντας αιχμές για τον υπουργό Εθνικής Άμυνας, Σπήλιο Σπηλιωτόπουλο.

Ο Τύπος έκανε λόγο για “προσπάθεια μετακύλισης των ευθυνών από τον Κώστα Καραμανλή σε μη πολιτικά πρόσωπα” και “αλυσίδα εγκληματικών παραλείψεων“. Πολλές γελοιογραφίες καυτηρίαζαν τη μεγάλη καθυστέρηση στην ενεργοποίηση του κρατικού μηχανισμού.

Δημοσιεύματα ανέφεραν ότι το Σινούκ είχε παρουσιάσει “μια περίεργη “δόνηση”” στους έλικές του ενάμιση χρόνο πριν την πτώση του. Επιπρόσθετα, σύμφωνα με την κατασκευάστρια εταιρεία, θα έπρεπε να υποβληθεί σε γενική επιθεώρηση μετά τη συμπλήρωση 300 ωρών πτήσης, αλλά συνέχισε να πετάει.

Οι θεωρίες συνωμοσίας για τον Πούτιν

Σύμφωνα με πόρισμα που συνέταξε η επιτροπή πραγματογνωμόνων του Στρατοδικείου Θεσσαλονίκης, υπήρξε απώλεια πίεσης στο νούμερο 2 υδραυλικό σύστημα ελέγχου πτήσης, με αποτέλεσμα το ελικόπτερο να πάρει καθοδική στροφή και μέσα σε 26 δευτερόλεπτα να καταπέσει στη θάλασσα.

Στο πόρισμα τονιζόταν ότι δεν υπήρξε δολιοφθορά, έκρηξη ή πυρκαγιά. Επίσης ανέφερε ότι δεν διαπιστώθηκαν παραλείψεις στη συντήρηση

Παρ’ όλ’ αυτά, κατά καιρούς εκφράστηκαν διάφορες θεωρίες συνωμοσίας για τα αίτια της συντριβής.

Μία από αυτές ανέφερε ότι το ελικόπτερο καταρρίφθηκε, επειδή με τη συγκεκριμένη πτήση θα ταξίδευε ο πρόεδρος της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, τον οποίο κάποιοι ήθελαν νεκρό.

“Οι αρμόδιοι δικαστές που ερεύνησαν την υπόθεση, έλαβαν αρκετές καταθέσεις, συγκέντρωσαν υλικό, αλλά δεν φαίνεται να κατέληξαν στα αίτια της πτώσης, ώστε να αποδώσουν ανάλογες ευθύνες, παρά το γεγονός ότι στο βούλευμά τους γινόταν αναφορά σε πιθανή μηχανική βλάβη του ελικοπτέρου“, αναφέρει ο Πάνος Σόμπολος.

Οι ευθύνες

Ευθύνες αποδόθηκαν μόνο για όσα ακολούθησαν της πτώσης του Σινούκ. Συγκεκριμένα, παραπέμφθηκαν σε δίκη το 2009:

• ο επικεφαλής πληρωμάτων επιφυλακής της Βάσης Αεροπορίας Στρατού Μεγάρων (για παράλειψη αναζήτησης αεροσκάφους)
• και τέσσερις αξιωματικοί της Αεροπορίας που είχαν βάρδια στα ραντάρ του Χορτιάτη τις ώρες της συντριβής (για παραβίαση στρατιωτικής εντολής εν καιρώ ειρήνης)

Οι κατηγορούμενοι αρνήθηκαν τις κατηγορίες και απέδωσαν τις ευθύνες στους ελεγκτές της ΥΠΑ, ισχυριζόμενοι ότι αυτοί είχαν την ευθύνη να γνωρίζουν αν προσγειώθηκε ή όχι το Σινούκ στο Άγιο Όρος. Επίσης, υποστήριξαν ότι τα ραντάρ της αεροπορίας ελέγχουν την αεράμυνα της χώρας και δεν καλύπτουν εναέρια κυκλοφορία.

Όσον αφορά τους συγγενείς των θυμάτων, κατέθεσαν αγωγές το 2008. Απορρίφθηκαν δύο φορές από το Διοικητικό Εφετείο και έγιναν δύο προσφυγές στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ).

Τον Ιούνιο του 2023, σχεδόν 20 χρόνια μετά την πολύνεκρη τραγωδία, το Διοικητικό Εφετείο έκρινε ότι στοιχειοθετείται ευθύνη του Δημοσίου και επομένως οι οικογένειες 11 θυμάτων δικαιούνται αποζημίωση λόγω ψυχικής οδύνης.

Βασικές πληροφορίες του κειμένου αντλήθηκαν από το βιβλίο του Πάνου Σόμπολου “Τα τραγικά γεγονότα της τελευταίας τριακονταπενταετίας“, Εκδόσεις Πατάκη

Κεντρική φωτογραφία: Άνδρες του Λιμενικού Σώματος μεταφέρουν τις σορούς των άτυχων επιβατών του μοιραίου ελικοπτέρου Σινούκ από τις λέμβους, με τις οποίες περισυνελέγησαν, στην προβλήτα του Πόρτο Κουφό (Πηγή: ΑΠΕ/ΝΕΤ)