Η Συνθήκη του Λονδίνου το 1827. Ο ρόλος του Κάνιγκ που έβγαλε τον Μέττερνιχ από το παιχνίδι. Η απόφαση ότι η Ελλάδα θα είναι αυτόνομο κράτος και θα πληρώνει φόρο υποτέλειας στο Σουλτάνο

Η Συνθήκη του Λονδίνου υπογράφτηκε το 1827 από τις μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης: Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία. Πρωτεργάτης και συντάκτης της ήταν ο Γεώργιος Κάνιγκ. Το μυστικό άρθρο της Συνθήκης – που οδήγησε στην Ναυμαχία του Ναυαρίνου – άνοιξε τον δρόμο για την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους και την ανεξαρτησία – πού ήρθε λίγα χρόνια αργότερα, το 1829.

Το σχέδιο του Κάνινγκ

Είτε εμπνεόμενος από τις πολιτικές σκοπιμότητες και τον ρόλο της Βρετανίας στο εμπόριο της περιοχής, είτε ορμώμενος από φιλελληνικά συναισθήματα, είτε και από τα δύο, ο Βρετανός Πρωθυπουργός Γεώργιος Κάνινγκ έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην αλλαγή στάσης των Μεγάλων Δυνάμεων υπέρ της Ελλάδας. Άλλωστε αυτός ήταν που παραγκώνισε τον Αυστριακό καγκελάριο Μέτερνιχ, που ήταν αναφανδόν υπέρ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Ο Κάνινγκ εκτός των Αυστριακών και των Ρώσων που ασκούσαν μεγάλη επιρροή στην περιοχή είχε να αντιμετωπίσει και εσωτερικούς αντιπάλους στο θέμα με κυριότερο τον Ουέλινγκτον που δεν έβλεπε με καλό μάτι καμία εξέγερση. Ο Κάνινγκ προχωρούσε σε κινήσεις στρατηγικής και μάλιστα είχε μυστική συνάντηση με τον Γάλλο Βασιλιά προκειμένου να τον πείσει. Η Γαλλία είχε μείνει έξω από το πολιτικό παιχνίδι και ήθελε με κάθε τρόπο να αποκτήσει πρόσβαση στην νευραλγική περιοχή της Ελλάδας.

Στη συνάντησή τους ο Γάλλος Βασιλιάς Κάρολος Ι’  μίλησε στον Κάνινγκ με τρόπο που έλυνε τα χέρια του Βρετανού πολιτικού: Δεν ανέχομαι να βλέπω εν αδιαφορία τους ο ομόθρησκούς μου Έλληνας εξολοθρευομένους υπό των Τούρκων και των Αιγυπτίων. Είμαι αποφασισμένος να ενεργήσω παν ό,τι είναι αναγκαίον εις παρεμπόδισιν τόσο αξιοθρηνήτου καταστάσεως». Ήταν η εποχή που ο Ιμπραήμ είχε υποτάξει την Πελοπόννησο πνίγοντας την επανάσταση στο αίμα των αγωνιστών της.

Το λάθος του Μέτερνιχ

Τα πράγματα όμως ακόμη δεν ήταν εύκολα αφού η γαλλική κυβέρνηση του Βιλέλ ήταν ακόμη δεμένη στο άρμα του Μέτερνιχ. Οι μηχανορραφίες του αυστριακού δεν σταματούσαν, ωστόσο ένα σημαντικό λάθος διπλωματίας άνοιξε τον δρόμο στον Κάνινγκ.

Στις 26 Δεκεμβρίου του 1826 και ενώ οι συζητήσεις για το ελληνικό ζήτημα ήταν στο επίκεντρο στο Λονδίνο, ο Αυστριακός πρέσβης πήρε εντολή από τον Μέτερνιχ να αποχωρήσει από τις συνομιλίες. Ο ανθέλληνας καγκελάριος πίστευε ότι έτσι θα ναυαγούσαν οι συνομιλίες.

Ο Κάνινγκ όμως, έχοντας προπαρασκευάσει το σχέδιο της Συνθήκης που είχε στο μυαλό του και, με απόλυτη μυστικότητα έστειλε το σχέδιο ειρήνευσης στο Παρίσι. Η Συνθήκη προέβλεπε συμφωνία μεταξύ Βρετανίας, Γαλλίας και Ρωσίας και έπεσε σαν βόμβα στις διπλωματικές αποστολές των εμπλεκομένων χωρών αφού ενημερώθηκαν κατόπιν εορτής.

Την ίδια ώρα ο Κάνιγκ οργάνωσε την ενίσχυση του Βρετανικού στόλου στην Ελλάδα στέλνοντας από το Πλίμουθ στο Αιγαίο 4 πολεμικά πλοία, 4 φρεγάτες και δύο μπρίκια. Αναλόγως έπραξαν Ρωσία και Γαλλία. Όλα ήταν έτοιμα για επιβληθεί με κάθε τρόπο η συνθήκη.

Ο Γάλλος Πρωθυπουργός Βιλέλ για να διατηρήσει την καλή του σχέση με την Αυστρία, έστειλε τον πρεσβευτή του ουσιαστικά να «απολογηθεί» στον Μέτερνιχ μετερχόμενος τη δικαιολογία ότι ήταν μονόδρομος για τη Γαλλία η συμμετοχή της προκειμένου να μην έχει η Ρωσία το πάνω χέρι στην περιοχή. Άλλωστε αυτή ήταν μια σοβαρή εκδοχή της ιστορικής αλήθειας.

Οι τρεις Μεγάλες Δυνάμεις όρισαν πληρεξούσιους για να κάνουν τις διαπραγματεύσεις με την Υψηλή Πύλη και την Ελληνική πλευρά, αλλά και να υπογράψουν την τελική συμφωνία.

Εκ μέρους της Γαλλίας: Πρίγκιπας Ιούλιος Πολινιάκ, στρατηγός και πρέσβης του Βασιλείου της Γαλλίας στη Σαρδηνία.

Εκ μέρους Μεγάλης Βρετανίας: Αντικόμης Ουίλιαμ Δούδλεϊ, σύμβουλος του Βασιλιά και αρχιγραμματέας της βρετανικής επικράτειας για τις εξωτερικές υποθέσεις του Ηνωμένου Βασιλείου.

Εκ μέρους της Ρωσίας: Πρίγκιπας Λιέβεν, στρατηγός, γενικός υπασπιστής του Τσάρου και Διοικητής των επίλεκτων ταγμάτων της Ρωσικής Αυτοκρατορίας.

Ζωγραφική απεικόνιση των συνομιλιών για τη Συνθήκη του ΛονδίνουΤι πρόεβλεπε η Συνθήκη – Το μυστικό άρθρο

Η Συνθήκη αποτελείτο από 6 άρθρα και ένα μυστικό άρθρο, το οποίο γνώριζαν μόνο οι τρεις Μεγάλες Δυνάμεις.

Ήταν φανερή η διάθεση τους για τη δημιουργία Ελληνικού Κράτους, παρά το γεγονός ότι η Συνθήκη είχε και επαχθή σημεία για τους Έλληνες. Οι Μεγάλες Δυνάμεις μιλούσαν για απελευθέρωση της «κλασικής» Ελλάδας, ουσιαστικά δηλαδή την Αττική, την  Πελοπόννησο, την Στερεά, την Εύβοια και τα νησιά των Κυκλάδων

Στο άρθρο 2 της Συνθήκης αναφέρεται: Ο προβληθεισόμενος εις την Οθωμανικήν Αυλήν συμβιβασμός θέλει θεμελιωθεί εις τας εφεξής βάσεις.

Οι Έλληνες θέλουν θεωρεί τον Σουλτάνον ως ανώτερον κύριο και κατά συνέπεια αυτής της υπεροχής θέλουν πληρώνει εις το Οθωμανικόν κράτος χρονικόν (ετήσιον) φόρον, το ποσό του οποίου θέλει ορισθεί μίαν φοράν δια πάντα ως κοινή συμφωνία.

Θέλουν διοικήσθαι από εξουσίας, τας οποίας αυτοί οι ίδιοι θέλουν εκλέγει και ονοματίζει, αλλ’ εις τον ονοματισμόν των οποίων η Πόρτα θα έχει μιαν προσδιοριζόμενην ψήφον.

Δια να επέλθει πλήρης ο διαχωρισμός μεταξύ των ατόμων των δύο εθνών και δια να εμποδισθούν αι συγκρούσεις αι οποίαι είναι άφευκτον αποτέλεσμα τοιαύτης πολυχρονίου πάλης, οι Έλληνες θέλουν εξουσιάζει τα εις την Στερεάν, ή τας νήσους της Ελλάδος κείμενα τουρκικά κτήματα επί συμφωνία του ν’ αποζημιώσουν τους προλάβοντας κυρίους των ή με την πληρωμήν ετησίου τινός χρηματικής ποσότητος προστεθησομένης εις τον φόρον όστις μέλλει να πληρώνεται εις την Πόρταν ή κατ’ άλλον τινά τρόπο αυτής της φύσεως.

Ουσιαστικά είχαν αποφασίσει ότι η Ελλάδα θα είναι αυτόνομο κράτος, φόρου υποτελές στο Σουλτάνο. Θα εξέλεγε την πολιτική της ηγεσία αλλά θα είχε λόγο και η οθωμανική αυτοκρατορία. Επίσης, όσοι Τούρκοι θα έχαναν την περιουσία τους να αποζημιώνονταν.

Η Γαλλία μέσω της συνθήκης είχε αναλάβει να επιβάλλει την ειρήνευση, πράγμα που ουσιαστικά σήμαινε την εκδίωξη του Ιμπραήμ.

Στο μυστικό άρθρο της Συνθήκης Βρετανία, Γαλλία και Ρωσία συνομολογούσαν ότι σε περίπτωση η Υψηλή Πύλη δεν δεχόταν τους όρους της σε διάστημα ενός μήνα θα ενημερωνόταν «για τα δεινά και τα δυσάρεστα επακόλουθα» και πιο κάτω ότι «υποχρεώνουν τας υψηλάς συμφωνούσας δυνάμεις να λάβουν άμεσα μέτρα δια να σχετισθούν με τους Έλληνας».

Σε άλλο σημείο το μυστικό άρθρο αναφέρει: Αι υψηλαί συμφωνούσαι Δυνάμεις, αμέσως μετά την υπογραφήν του παρόντος συμπληρωματικού και μυστικού άρθρου, θέλουν πέμψει εις τους κατά θαλάσσας της Ανατολής αρχηγούς των στόλων των οδηγίας συμπτωματικάς (eventuelles), συμφώνους με τα ανωτέρω παραδείγματα. Αποστολή του στόλου λοιπόν ήταν να επιβάλει τους όρους με τα κανόνια.

Ο ρόλος του Καποδίστρια

Η υπογραφή της Συνθήκης σήμαινε την διάθεση των τριών Δυνάμεων να δημιουργηθεί Ελληνικό κράτος και παράλληλα να χαραχτεί εκ νέου ο πολιτικός χάρτης της Ευρώπης. Το δε μυστικό άρθρο φανέρωνε την διάθεσή τους για την τήρηση και της σταθερότητας της απόφασής τους.

Η Ελλάδα από την πλευρά της που ήθελε να είναι ανεξάρτητο κράτος – όπως προέβλεπε το Σύνταγμα της Τροιζήνας – και όχι αυτόνομο υπό την επικυριαρχία του Σουλτάνου. Αυτή η εξέλιξη βρήκε τον Καποδίστρια στο εξωτερικό που έδινε τη δική του διπλωματική μάχη, του δημιούργησε φόβο μήπως τελικά οι Έλληνες ήταν αυτοί που θα απέρριπταν την Συνθήκη.

Μέσω επιστολής που έστειλε με τον αδελφό του, Βιάρο,  στην Ελληνική Κυβέρνηση τους ζητούσε να συνυπογράψουν την Συνθήκη, προσβλέποντας στις θετικότερες διπλωματικές εξελίξεις που δεν άργησαν τελικά να έλθουν. Ο Καποδίστριας ήταν έμπειρος και ρεαλιστής. Γνώριζε ότι πρέπει να γίνεται ένα βήμα τη φορά και ότι η συνθήκη μπορούσε να αλλάξει προς το καλύτερο. Όπως και έγινε. Πρώτα όμως έπρεπε να νικηθεί ο Ιμπραήμ. Ο αιγύπτιος που είχε σαρώσει την Πελοπόννησο δεν αποδέχθηκε καμία συμφωνία και αποφάσισε να τα βάλει με το συμμαχικό στόλο, καθώς αριθμητικά ήταν πιο ισχυρός.

Έτσι ακολούθησε η διπλωματία των κανονιών. Στον κόλπο του Ναυαρίνου, ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος ηττήθηκε συντριπτικά και οι όροι επιβλήθηκαν δια της βίας.

Φυσικά δεν ήταν αυτοί που ήθελε η Ελλάδα αλλά ο Καποδίστριας δικαιώθηκε. Λίγα χρόνια αργότερα στο Λονδίνο οι μεγάλες δυνάμεις, αντί για αυτονομία, έδωσαν για πρώτη φορά στους Έλληνες, ανεξάρτητο κράτος. Αυτό για το οποίο ορκίσθηκαν Ελευθερία ή Θάνατος.

Διαβάστε ακόμη: Πώς αντέδρασαν οι ευρωπαϊκές χώρες στο ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821; Η Ιερά Συμμαχία θεωρούσε ότι ήταν έργο του Σατανά, ενώ οι ομόθρησκοι Ρώσοι έδιναν μόνο υποσχέσεις (βίντεο)…