Η σύνδεση των βασιλικών οίκων με μεγάλες τράπεζες και τα εθνικιστικά κινήματα. Ο Δανός τραπεζίτης που ήρθε στην Ελλάδα

του αναγνώστη μας Θέμη Παπαδημόπουλου

Για να αντιληφθεί κανείς ολοκληρωμένα το πλαίσιο της βασιλείας στην Ευρώπη, θα πρέπει να γνωρίζει ότι αυτή συνδέεται άμεσα με τη γέννηση της εθνικής ταυτότητας των κρατών στην Ευρώπη.

Έτσι, την περίοδο που και η Ελλάδα έγινε επίσημα κράτος (1830), έως και το 1905, οχτώ νέα κράτη πέτυχαν είτε την ανεξαρτησία τους είτε την ενοποίησή τους: η Ελλάδα (1830), το Βέλγιο (1830-1839), η Ρουμανία (1856), η Ιταλία (1859-1871), η Γερμανία (1864-1871), η Βουλγαρία (1878), η Σερβία (1867-1878) και η Νορβηγία (1905).

«Το Έθνος ήταν η νέα κρατική θρησκεία των πολιτών» συνεχίζει ο βρετανός ιστορικός Eric Hobsbawm. «Οι Γερμανοί πρίγκηπες και πριγκίπισσες που έγιναν βασιλείς ή βασιλικοί σύζυγοι της Βρετανίας, της Ελλάδας, της Ρουμανίας, της Ρωσίας, της Βουλγαρίας, τιμούσαν την αρχή της εθνικότητας με το να μεταμορφώνονται σε Βρετανούς (όπως η βασίλισσα Βικτώρια) ή σε Έλληνες (όπως ο Όθων της Βαυαρίας)» προσθέτει.

Φυσικά, ο εθνικισμός δεν περιορίστηκε μόνο στην Ευρώπη, αλλά και στην Άπω Ανατολή, όπου εκτός από τις συγκρούσεις των Βρετανών με τους Ινδούς και τους Κινέζους, έχουμε το 1904 τον Ρωσοϊαπωνικό πόλεμο στη Μαντζουρία. Η αποφασιστική νίκη της Ιαπωνίας σε θάλασσα και ξηρά έστειλε παράλληλα ένα ηχηρό μήνυμα στον υπόλοιπο κόσμο: η δυτική υπεροχή δεν ήταν θέλημα Θεού. Το 1980 το ιαπωνικό ΑΕΠ ξεπερνούσε πια το αντίστοιχο βρετανικό.

Ο Hobsbawm περιγράφει ολοκληρωμένα τη συγκεκριμένη περίοδο. Οι ανταγωνισμοί των αποικιοκρατικών δυνάμεων όλο και μεγάλωναν, μαζί με τον πλούτο της περιόδου πριν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Βέβαια, την ίδια περίοδο, παρόλο την πρόοδο και τον πλούτο, δεν ήταν λίγοι αυτοί που κατέκριναν (εκτός από τους σοσιαλιστές) την παρακμή στο πεδίο της ηθικής και της κουλτούρας, όπως ο Νίτσε.

Ειδικά η Γερμανία που απέκτησε ισχύ και επιρροή, τα πανεπιστήμια της οποίας αρνούνταν να διδάξουν τα φιλελεύθερα οικονομικά. Ο Μαξ Βέμπερ θεωρούσε τον εαυτό του φιλελεύθερο αστό και ήταν πράγματι ένας φιλελεύθερος της αριστεράς. Πλησιάζοντας το 1914 και τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο φιλελευθερισμός υποχωρούσε από τον εθνικισμό και τον ιμπεριαλισμό, που έφερε στο τέλος και την κατάρρευση των Αυτοκρατοριών με τον πόλεμο. Η ανάγκη για αποσυμπίεση ήταν τόσο μεγάλη που ο ποιητής Ρούμπερτ Μπρουκ και «Απόστολος» του Cambridge, έγραφε για το ξέσπασμα του πολέμου «ευχαριστούμε τον Θεό που μας επέτρεψε να αναμετρηθούμε με αυτή την ώρα».

Ο εθνικισμός της περιόδου 1880-1914 εκδηλώθηκε παντού, τόσο στην Ελλάδα με την Μεγάλη Ιδέα με τίμημα το 1922, όσο και στην Ευρώπη, μία τάση που είχε ως αποτέλεσμα τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το γερμανικό τραγούδι Deutchland uber alles, ανήκε στην περίοδο αυτή. Όπως γράφει ο Hobsbawm για τον πυρετό του έθνους στην Ευρώπη:

«Το υπόστρωμα κάθε λογής εθνικισμού, ήταν το ίδιο: η ετοιμότητα των ανθρώπων να ταυτιστούν συναισθηματικά με το έθνος τους και να κινητοποιηθούν πολιτικά ως Τσέχοι, Γερμανοί, Ιταλοί ή οτιδήποτε άλλο, ετοιμότητα η οποία μπορούσε να γίνει αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης.  Ο εκδημοκρατισμός της πολιτικής παρείχε άφθονες ευκαιρίες για την κινητοποίησή τους. Όταν τα κράτη κατάφερναν κάτι τέτοιο, το ονόμαζαν πατριωτισμό… και η ουσία του πρωτογενούς δεξιού εθνικισμού- που αναδύθηκε ήδη σε συγκροτημένα κράτη έθνη- ήταν ακριβώς ο ισχυρισμός ότι η άκρα δεξιά στην πολιτική είχε το μονοπώλιο του πατριωτισμού και συνεπώς όλοι οι άλλοι στιγματίζονταν ως προδότες». Θα ήταν χρήσιμη μία αναφορά σε αυτό το σημείο και στην ιστορία της ελληνικής βασιλικής οικογένειας.

Ευρωπαίοι Τραπεζίτες και βασιλικές οικογένειες τα τελευταία 200 χρόνια

Η ιστορία της εποχής μας μπορεί να μην περιλαμβάνει βασιλιά για την Ελλάδα, αλλά ενέχει για την Ευρώπη. Είναι ιστορικά σαφές αλλά δεν είναι γνωστό, ότι οι βασιλικές οικογένειες σχετίζονται με τα χρηματοπιστωτικά συστήματα. Έτσι και στην ελληνική περίπτωση. Οι Χάμπρο ήταν μία οικογένεια Δανών εμπόρων και τραπεζών, με γενάρχη τον Τζόζεφ Χάμπρο (1780-1840), τον Μπάρον Καρλ Χοακίμ Χάμπρο (1807- 1877), ιδρυτή της Hambros Bank, μίας από τις μεγαλύτερες επενδυτικές τράπεζες στην Αγγλία και τον Σερ Έβεραντ Αλεξάντερ Χάμπρο (1842 –1925) μέλος του ΔΣ της Τράπεζας της Αγγλίας από το 1879 έως 1925, που βοήθησε τη διάσωση της Barings Bank το 1891, και συνιδρυτή της Κεντρικής Τράπεζας της Ινδίας το 1911.  Το απόσπασμα που ακολουθεί αναφέρεται στον δευτερότοκο γιο της οικογένειας Hambro, τον Καρλ Χοακίμ.

Δύο χρόνια μετά αφού βοήθησε τον Βίκτωρα Εμμανουήλ να γίνει βασιλιάς της Ιταλίας, ο Carl Joachim Hambro δημιούργησε πάλι έναν Βασιλιά. Μετά την επανάσταση του 1862 που έδιωξε τον Όθωνα, το Ελληνικό έθνος εξέλεξε βασιλιά τον Αλφρέδο, το δεύτερο γιο της βασίλισσας Βικτώριας. Αλλά επειδή οι τρεις προστάτιδες δυνάμεις δεν μπορούσαν να τοποθετήσουν μέλος της βασιλικής οικογένειας καμιάς εκ των τριών, η ευχή του ελληνικού έθνους έπρεπε να αγνοηθεί.

Η επιλογή του Γεώργιου

Ένας υποψήφιος- λύση θα έπρεπε να βρεθεί. Καθώς οι Έλληνες αποσταλμένοι συζητούσαν στο Λονδίνο, ένα δανέζικο πλοίο με τον πρίγκηπα Βίλχελμ της Δανίας αφίχθη τυχαία. Ο Πρίγκηπας ήταν παρέα με τον Βαρώνο Sponneck, ένα Δανό αριστοκράτη και στενό φίλο του Carl Joachim Hambro.

Την επόμενη Κυριακή ο Πρίγκηπας παρακολούθησε τη λειτουργία στη δανέζικη εκκλησία στο Λονδίνο και τυχαία οι (Έλληνες) απεσταλμένοι ήταν εκεί, όπως και οι Χάμπρος και Sponneck. Μάλλον οι Έλληνες απεσταλμένοι είχαν θετική γνώμη. Τον Μάρτιο του 1863, ο δεκαοχτάχρονος Δανός Πρίγκηπας ανέβηκε στον ελληνικό θρόνο ως βασιλιάς Γεώργιος ο Α’. Οι Χάμπρο εξέδωσαν το πρώτο ελληνικό δάνειο το 1881. Οι Χάμπρο ήταν οι τυχεροί των τραπεζικών κρίσεων στην Αγγλία (1856, 1867, 1890), γιατί παρήγαγαν τραπεζίτες τρίτης και τέταρτης γενιάς. Από τους τρεις γιους του Carl Joachim, ο Everard έγινε τραπεζίτης στο City, μπήκε στην τράπεζα το 1864 και μετά τον θάνατο του πατέρα του το 1877 απέμεινε ο μόνος ιδιοκτήτης.

Ο Christian William Ferdinand Adolf George ή Prince William of Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg ή Γεώργιος Α’ ήταν μάλλον ο πιο πετυχημένος βασιλιάς της Ελλάδας, καθώς η Βρετανία παραχώρησε ειρηνικά τα Ιόνια νησιά το 1864, ενώ προσαρτήθηκε και η Θεσσαλία μετά τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο (1877-78). Δολοφονήθηκε όμως κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων στη Θεσσαλονίκη.

Ο άνθρωπος που έκανε τη σύσταση, ο Δανός πρώην υπουργός οικονομικών της Δανίας (1848-1854) βαρώνος Σπόνεκ, ήρθε και αυτός στην Ελλάδα ως σύμβουλος, αλλά αποχώρησε το 1865, μετά από αντιδράσεις. Το 1868 έγινε ο διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας της Δανίας.

Την ίδια περίοδο, άρχισε η Δυναστεία των τραπεζιτών Ροθτσάιλντ, ενώ η ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλό βρήκε τον Νέιθαν πιο ισχυρό από ποτέ. Στην Ευρώπη, η σχέση βασιλικών οικογενειών και τραπεζιτών είναι αυτονόητη.

Στην Ελλάδα, μετά τον Αγώνα Ανεξαρτησίας, ήταν εμπλεκόμενες όλες οι ευρωπαϊκές τράπεζες: οι Ricardo που εξέδωσαν το πρώτο δάνειο του Αγώνα, οι Barings (η πιο παλιά τράπεζα που έκλεισε το 1995 και είχε ανακατευτεί στην εξαγορά της πολιτείας της Λουιζιάνα από την Γαλλία στις ΗΠΑ και αγοράστηκε από την Ολλανδική ΙNG το 1995, για μία λίρα), οι Hambros που εξαγοράστηκαν αργότερα από τη Societe Generale, οι Seligman, που με αυτούς ήρθε το αμερικάνικο κεφάλαιο στην Ελλάδα, που χρηματοδότησε τη Διώρυγα του Παναμά.

Το ελληνικό κράτος άνηκε τους δύο τελευταίους αιώνες σε ένα τέτοιο ευρωπαϊκό σύστημα, βασικά συνυπήρχε σε αυτό το σύστημα από την ίδρυσή του. Ας μη ξεχνάει κανείς ότι η σύγκρουση του Γερμανού Βασιλιά και του Βενιζέλου και η επαναποδοχή του έφεραν την αλλαγή στη στάση των συμμάχων, η οποία με τη σειρά της έφερε τη Μικρασιατική καταστροφή.

Την 1^η Ιανουαρίου 2001 η Ελλάδα εντάσσεται στην ΟΝΕ και το ευρώ ήρθε στη ζωή μας. Μόλις το 2002, μετά από δικαστικές διαμάχες της Ελλάδας με τον τέως Βασιλιά Κωνσταντίνο, ο Κωνσταντίνος έλαβε το ποσό των 12-13 εκατομμυρίων ευρώ που του επιδίκασε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, από τα αρκετά περισσότερα εκατομμύρια βασιλικής περιουσίας που θεωρούσε ότι δικαιούταν. Το Ελληνικό Κράτος κατέβαλε αυτό το ποσό από τον προϋπολογισμό «φυσικών καταστροφών», και ο Κωνσταντίνος αφού παρέλαβε μέσω πληρεξουσίου δικηγόρου το ποσό, ανήγγειλε τη δημιουργία του Ιδρύματος «Άννα Μαρία» ως φορέα διάθεσης της αποζημίωσής του σε φιλανθρωπικούς σκοπούς.

Οι πληροφορίες πάρθηκαν από το βιβλίο Χρέος, Πίστη και Κεφάλαιο ΙΙ, εκδόσεις Ανατολικός 2019

Αρχική εικόνα: Wikimediamtx Commons