Η συμμετοχή ελεύθερων πολιτών και κακοποιών στις μονομαχίες της Ρώμης. “Άρτος και θεάματα” στην εποχή του Αυγούστου

Ο Οκταβιανός Αύγουστος, προκειμένου να αποφύγει τις διαμαρτυρίες εναντίον του, πρόσφερε στον λαό της Ρώμης “άρτο και θεάματα”.

Ανέλαβε, δηλαδή, τον επισιτισμό των άπορων υπηκόων με τακτικά συσσίτια και φρόντισε για τη διασκέδασή τους, οργανώνοντας θεάματα και εκδηλώσεις στον χώρο της αγοράς, στα στάδια, στον ιππόδρομο, στα αμφιθέατρα και στα θέατρα.

Ο ίδιος και η οικογένειά του παρακολουθούσαν ανελλιπώς τις συγκεκριμένες εκδηλώσεις, οι οποίες διοργανώνονταν κυρίως τις ημέρες αργίας, που στην αρχαία Ρώμη ήταν πολλές και σχετίζονταν κατά κανόνα με τις θρησκευτικές γιορτές.

Μονομαχίες

Στο αμφιθέατρο πραγματοποιούνταν οι μονομαχίες, που αποτελούσαν μία από τις πιο αγαπημένες διασκεδάσεις του ρωμαϊκού λαού. Διαρκούσαν από την ανατολή μέχρι τη δύση του ηλίου και μπορούσαν να τις παρακολουθήσουν άντρες, γυναίκες, ξένοι και δούλοι.

Οι μονομάχοι ήταν δούλοι, ελεύθεροι πολίτες, που προέρχονταν από τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα, αιχμάλωτοι πολέμου ή ακόμα και κακοποιοί. Συμμετείχαν κυρίως για τις μεγάλες ανταμοιβές, που απολάμβαναν οι νικητές. Στην αρένα καλούνταν να αναμετρηθούν με άγρια ζώα ή να συμπλακούν μεταξύ τους σε αιματηρές μονομαχίες.

Ο μικρός αριθμός των αμφιθεάτρων που βρέθηκαν στις ανατολικές επαρχίες της Ρώμης αποτελεί ένδειξη ότι τα αιματηρά θεάματα άργησαν να εδραιωθούν σε περιοχές με ελληνικούς πληθυσμούς.

Ο Αύγουστος, πέρα από τις “σκληρές” μονομαχίες, προσπάθησε να ανασυστήσει τους ελληνικούς αθλητικούς αγώνες, οι οποίοι “ενίσχυαν το πνεύμα μέσω της άσκησης του σώματος”. Μάλιστα, μετά τη νίκη του κατά του Αντωνίου στη ναυμαχία στο Άκτιο, οργάνωσε τα “Άκτια”, αθλητικούς αγώνες που τελούνταν στη Ρώμη αλλά και στις επαρχίες κάθε τέσσερα χρόνια.

Ιπποδρομίες

Στον ιππόδρομο πραγματοποιούνταν αρματοδρομίες και ιπποδρομίες. και λέγεται πως ήταν η αγαπημένη δραστηριότητα των Ρωμαίων. Πολλές φορές, εκτός από τους αγώνες, το πρόγραμμα στον ιππόδρομο περιλάμβανε και ακροβατικά. Άλλοτε οι έφιπποι οδηγούσαν δύο άλογα και πηδούσαν από το ένα στο άλλο και άλλοτε χειρίζονταν όπλα πάνω στο άλογό τους.

Ο λαός της Ρώμης πήγαινε στον ιππόδρομο ντυμένος με τα επίσημα ρούχα του, φορώντας δηλαδή την εορταστική του τήβεννο, όπως είχε ορίσει με σχετικό διάταγμα ο Αύγουστος. Σύμφωνα με ιστορικές μελέτες, συχνό φαινόμενο αποτελούσαν τα στοιχήματα σχετικά με την απόδοση συγκεκριμένων αλόγων και ιππέων.

Θεατρικές παραστάσεις

Στο θέατρο της Ρώμης του Αυγούστου επικρατούσαν ο μίμος και η παντομίμα. Ανέβαιναν και έργα κλασσικών Ελλήνων δημιουργών αλλά σπανιότερα.

Ο μίμος δημιουργούσε κωμικές σκηνές, στις οποίες παρουσιάζονταν με φαιδρότητα γεγονότα της καθημερινής ζωής, πρόσωπα και καταστάσεις ενώ η πολιτική σάτιρα αποτελούσε σημαντικό μέρος της θεματολογίας του. Στην παντομίμα, όλη η ερμηνεία περιοριζόταν σε έναν μόνο ηθοποιό, ο οποίος με τις ρυθμικές κινήσεις και τις χειρονομίες του, ενσάρκωνε όλα τα πρόσωπα και τη δράση.

Ένας από τους καλύτερους παντομίμους, όπως ονομάζονταν, ήταν ο Πυλάδης, ο οποίος μπορούσε να παρουσιάσει χωρίς ομιλία ολόκληρο δράμα, υποκρινόμενος όλα τα πρόσωπα, ανδρικά και γυναικεία. Ήταν τόσο αγαπητός στο λαό της Ρώμης, που ο Αύγουστος, όταν τον εξόρισε από την πόλη ύστερα από μία εξέγερση εναντίον του, αναγκάστηκε να τον φέρει πίσω, για να κατευνάσει το εξαγριωμένο πλήθος.

Τυχερά παιχνίδια

Τις ημέρες που δεν υπήρχαν θεάματα, οι Ρωμαίοι περνούσαν το απόγευμά τους κάνοντας περιπάτους στους δρόμους, στις πλατείες, στις στοές και στους κήπους, αθλούνταν ή επισκέπτονταν τα λουτρά, μέχρι να φτάσει η ώρα του δείπνου.

Λέγεται ότι το μεγάλο πάθος των Ρωμαίων ήταν τα τυχερά παιχνίδια, τα οποία μάλιστα ελέγχονταν από τον Αύγουστο και απαγορεύονταν, εκτός από την περίοδο των Σατουρναλίων.

Δημοφιλή ήταν τα ζάρια, τα κότσια και το τάβλι καθώς και το παιχνίδι με τα καρύδια, στο οποίο συμμετείχαν μικροί και μεγάλοι. Οι παίκτες συναγωνίζονταν να ανοίξουν τα καρύδια χωρίς να τα σπάσουν ή με βολή ακριβείας να στήσουν το καρύδι τους σε ένα σωρό από αυτά χωρίς να τα διαλύσουν ή, τέλος, να χτυπήσουνμε ένα καρύδι εκείνα των αντιπάλων τους.

Πηγή: Ελένη Ζυμή, Δρ Κλασικής Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Οξφόρδης, περιοδικό Ιστορικά, Ελευθεροτυπία, τεύχος 11