Η στοά της “Ανατολής” στην Αθήνα, που επέλεξε το Netflix για γυρίσματα ταινίας (φωτο)

Αν περάσετε από το πεζοδρόμιο, το πιθανότερο είναι ότι δεν θα σας προκαλέσει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και μάλλον θα την προσπεράσετε. Αν όμως, περάσετε στο εσωτερικό της, θα ταξιδέψετε στο χρόνο, στις δεκαετίες του ’50 και του ’60. Η Στοά Ανατολής, στην οδό Αριστείδου 10-12, είναι μία ιδιαίτερη εικόνα της πόλης.

Το 2021, το υπόγειο της στοάς έγινε τόπος γυρισμάτων για την ταινία του Netflix “Beckett“, στην οποία ο βασικός πρωταγωνιστής είναι ο Τζον Ντέιβιντ Ουάσινγκτον, γιος του ηθοποιού Ντένζελ Ουάσινγκτον. Εδώ γυρίστηκαν και πλάνα για την τρίτη σεζόν της αμερικανικής σειράς δράσης “Tom Clancy’s Jack Ryan“.

Ακόμη, στη Στοά Ανατολής έχουν γυριστεί διαφημίσεις της Amita Motion, της Lacta, της Amstel και του γαλλικού μεταλλικού νερού Perrier, όπως φαίνεται στο παρακάτω βίντεο.

Στη στοά Ανατολής, η Μελίνα Μερκούρη απολάμβανε τον καφέ της και πήγαινε στον “Υπόγειο Παράδεισο“, το εστιατόριο της στοάς, το οποίο ήταν ένα στέκι πολιτικών, καλλιτεχνών, δικηγόρων και όχι μόνο.

Η πιάτσα των τυπογράφων

Η Στοά Ανατολής υπήρξε διαχρονικά πιάτσα τυπογραφείων, ειδικά στο υπόγειο. Το μοναδικό που έχει απομείνει είναι αυτό του Αλέξανδρου Μάλλη, από το 1964.

Μετά από 19 χρόνια, τη “σκυτάλη” πήρε ο ανιψιός του, Νίκος Μπάρδης και συνεχίζει την παράδοση.

“Στην οδό Αριστείδου, τόσο στη δική μας πλευρά όσο και στην απέναντι, υπήρχαν περίπου 11 τυπογραφεία, έκτασης μάξιμουμ 20 με 30 τετραγωνικά, που εξυπηρετούσαν όμως πάρα πολύ κόσμο.

Ειδικά μέσα στη στοά, θυμάμαι πέντε με έξι τυπογραφεία. Από το σύνολο των τυπογράφων που ήμασταν, μόνον έναν είδα να φεύγει, για να πάει σε μεγαλύτερο μαγαζί. Όλοι οι υπόλοιποι παραμείναμε εδώ“, είπε στη “ΜτΧ” ο κ. Μπάρδης.

“Τα παλαιότερα χρόνια δεν υπήρχαν μεγάλες αξιώσεις τυπογραφικά, αλλά είχαμε πάντα δουλειά. Υπήρχαν πάντοτε σταθεροί πελάτες, πολλών ετών, από την περίοδο που ήταν ο θείος μου.

Σε αυτούς προστέθηκαν μεταγενέστερα τα σουβλατζίδικα και οι πιτσαρίες, οι ανάγκες των οποίων για έντυπο αυξήθηκαν πολύ“, συμπληρώνει ο κ. Μπάρδης.

Για ποιο λόγο, όμως, συγκεντρώθηκαν τα τυπογραφεία στη Στοά Ανατολής; Πολύ πιθανόν γιατί υπήρχαν πολλοί δικηγόροι στο κτήριο και στην ευρύτερη περιοχή, οι οποίοι ήθελαν να έχουν όσο το δυνατόν περισσότερες κάρτες για τους πελάτες τους.

Ο κ. Μπάρδης θεωρεί ότι απλώς έγινε η αρχή από κάποιον και τον ακολούθησαν οι υπόλοιποι. Όπως ανέφερε στη “ΜτΧ“, η δουλειά του τυπογράφου ήταν ανέκαθεν “βρώμικη“.

Τα μηχανήματα δημιουργούσαν έντονο θόρυβο και αυτό ενοχλούσε το εμπόριο. Επομένως, το μαγαζί του εκάστοτε τυπογράφου ήταν ουσιαστικά “καταδικασμένο” να εγκατασταθεί είτε εντός στοάς είτε σε κάποιο υπόγειο.

“Ήταν αναπόφευκτο να γίνει αυτό. Φανταστείτε π.χ. ένα μαγαζί με μεσοτοιχία, το οποίο πουλάει παπούτσια ή ρούχα και έχει την απόλυτη ησυχία, να έχει δίπλα του ένα τυπογραφείο“, τονίζει ο κ. Μπάρδης.

Ενώ μάς δείχνει τα κατατόπια, παρατηρούμε το κενό σε σχήμα πενταγώνου που βρίσκεται στην οροφή του υπογείου. Ανοίχτηκε στο ισόγειο της στοάς, με σκοπό να αερίζει και να φωτίζει το υπόγειο.

Ο κ. Μπάρδης μας αναφέρει και την ιδέα που είχε να τοποθετηθούν κάτω από το κενό γλάστρες, ώστε να δέχονται το φως του ήλιου και να ποτίζονται όταν βρέχει.

Σήμερα η Στοά Ανατολής δεν διαθέτει το πλήθος των μαγαζιών του παρελθόντος. Τα πολλά κατεβασμένα ρολά υπενθυμίζουν ότι η εποχή της μεγάλης δόξας, ιδιαίτερα όταν άνθιζε το Χρηματιστήριο που βρισκόταν στην παρακείμενη οδό Σοφοκλέους, έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί.

Ωστόσο δεν έχει ερημώσει. Η αύρα της είναι ακόμα έντονη, ένα κομμάτι από το παρελθόν  παραμένει ζωντανό, χάρη στους ανθρώπους που είναι πρόθυμοι να στο διηγηθούν.

Ο άνθρωπος που σέρβιρε καφέ στη Μελίνα Μερκούρη

Η Στοά Ανατολής έχει δύο εισόδους. Η πρώτη οδηγεί σε έναν επίπεδο διάδρομο, ενώ η δεύτερη σε δύο κατευθύνσεις: στο ισόγειο και στο υπόγειο.

Κάθε είσοδος οδηγεί στο καφέ-ουζερί “Το Στέκι“. Άνοιξε για πρώτη φορά τις πόρτες του το 2014 και, όπως είπε στη “ΜτΧ” ο ιδιοκτήτης του, Γιώργος Παπαδημητρίου, προσελκύει διάφορους πελάτες: Έλληνες και ξένους, νέους και ηλικιωμένους, καλλιτέχνες και τραπεζικούς, δημοσιογράφους και στελέχη του Υπουργείου Εργασίας, το οποίο βρίσκεται στην οδό Σταδίου.

Στη θέση του, λειτουργούσε ανέκαθεν κυλικείο-καφενείο. Εξάλλου κάθε στοά είχε τον καφετζή της. Από το 1972 έως το 2011, ιδιοκτήτης ήταν ο κ. Δημήτρης Γκεβέζος. Πριν από εκείνον, το κυλικείο διηύθυνε ο θείος του, Νίκος.

Ο Δημήτρης Γκεβέζος έζησε τα χρόνια που η Στοά Ανατολής μεσουρανούσε και εξακολουθεί να την επισκέπτεται καθημερινά.  Σέρβιρε τον καφέ στην Υπουργό Πολιτισμού, Μελίνα Μερκούρη και τον γραμματέα της μετά το μεσημεριανό φαγητό:

“Αυτό γινόταν κάθε μέρα, για χρόνια ολόκληρα. Θυμάμαι τη Μερκούρη, η οποία ήταν εξαιρετική, πάρα πολύ φιλική και πρόσχαρη. Εδώ ερχόταν και ο προκάτοχός της, ο Δημήτρης Νιάνιας και ο αδερφός του Πολύδωρα, ο Αντώνης“.

Ο πανζουρλισμός και ο τιμοκατάλογος κειμήλιο

Η Στοά Ανατολής “έσφυζε” από ζωή και κίνηση τα παλαιότερα χρόνια. Οι δεκαετίες του ’80 και του ’90 ήταν πολύ καλές εποχές, σύμφωνα με τον κ. Γκεβέζο:

“Ερχόμουν στη στοά στις 6 παρά τα ξημερώματα και στις 06:30 είχα δώσει 50 με 60 καφέδες. Είχαμε πάρα πολλή δουλειά. Εγώ και οι υπάλληλοί μου πηγαίναμε τους καφέδες και στο απέναντι πεζοδρόμιο της Αριστείδου.

Μέχρι τις 6 με 7 το απόγευμα που σχολούσα, ήταν συνέχεια ένας αγώνας, ένα διαρκές τρέξιμο. Μεγάλωσα δύο παιδιά χάρη σε αυτή τη δουλειά.

Ήταν τόσο πολύς ο κόσμος που γινόταν πανζουρλισμός. Πραγματικά δεν έβρισκες κανένα γραφείο άδειο και έπρεπε να περιμένεις να ξενοικιαστεί, για να το καπαρώσεις.

Υπήρχαν πολλά τυπογραφεία, αλλά και μαγαζιά με είδη οικιακής χρήσης που έκαναν μικροεπισκευές σε τοστιέρες, σεσουάρ κ.λπ., εργαστήρια χαρακτικής, πάρα πολλά σφραγιδάδικα και τροχείο“.

Το κυλικείο του κ. Γκεβέζου δεν υπάρχει πλέον. Υπάρχουν, όμως, αναμνηστικά αντικείμενα από εκείνα τα χρόνια, όπως οι αφίσες και οι φωτογραφίες που κοσμούσαν το μαγαζί.

Όμως, το πιο παλιό και συγκινητικό κομμάτι από την ιστορία του κυλικείου της Στοάς Ανατολής είναι ένας τιμοκατάλογος του 1961.

Σε αυτόν αναγράφονται προϊόντα που άφησαν εποχή, όπως το Ταμ-Ταμ, γνωστό και ως η “ελληνική Coca-Cola”, εκλεπτυσμένα ποτά, όπως το κονιάκ με καραμέλα και διάφορα παραδοσιακά γλυκά.

“Δεν έβρισκες ξενοίκιαστο μαγαζί ούτε για δείγμα”

Πάνω από τη Στοά Ανατολής υψώνεται μία οκταώροφη πολυκατοικία. Τις προηγούμενες δεκαετίες, όλα τα διαμερίσματά της ήταν νοικιασμένα, κυρίως από δικηγόρους.

Το γεγονός αυτό δεν ήταν τυχαίο. Το κτήριο της στοάς βρισκόταν κοντά στα δικαστήρια, τα οποία στεγάζονταν τότε στο Αρσάκειο, στη συμβολή των οδών Πανεπιστημίου και Πεσμαζόγλου, όπου σήμερα εδρεύει το ΣτΕ.

Σε ένα γραφείο της πολυκατοικίας βρίσκονταν 4 με 5 δικηγόροι. Υπήρχαν τρεις βιοτεχνίες ετοίμων ενδυμάτων, με 15-20 άτομα προσωπικό η καθεμία και πολλά χρηματιστηριακά γραφεία.

Στον τρίτο όροφο έδρευε η διαφημιστική εταιρεία Victory, με αποτέλεσμα να έρχονται συχνά στη στοά ηθοποιοί, όπως ο Δάνης Κατρανίδης και ο Νίκος Απέργης.

Σήμερα, τα περισσότερα διαμερίσματα είναι κενά και όσα λειτουργούν είναι κυρίως γραφεία δικηγόρων και συμβολαιογράφων.

“Τις παλιές καλές εποχές, η Στοά Ανατολής ήταν γεμάτη, δεν έβρισκες ξενοίκιαστο γραφείο ούτε για δείγμα. Μιλάμε για 100% πληρότητα“, αναφέρει στη “ΜτΧ” ο Βασίλης Τσιχρίνης, θυρωρός της πολυκατοικίας της Στοάς Ανατολής από το 2003.

Διαδέχθηκε τον πατέρα του στη θέση του θυρωρού, αλλά γνωρίζει πολύ καλά το κτήριο, διότι απασχολείτο σε αυτό περίπου 20 χρόνια. Ανοίγει πάντοτε νωρίς το πρωί τη στοά και μερικές φορές κατεβάζει τα ρολά το βράδυ.

“Όπως μου είχε πει ο πατέρας μου, η συντριπτική πλειοψηφία των ενοίκων ήταν πάντα δικηγόροι. Την εποχή της άνθισης του Χρηματιστηρίου, τη δεκαετία του ’80 και του ’90, στεγάστηκαν εδώ χρηματιστηριακές εταιρείες. Όταν έφυγε το Χρηματιστήριο από εδώ, το 2007, έφυγαν και οι χρηματιστηριακές”.

Όσο για το ρόλο και τη θέση του θυρωρού μιας στοάς, ο κ. Τσιχρίνης απαντά: “Ο θυρωρός είναι ο άνθρωπος που έχει “χίλια αφεντικά”, όσοι είναι δηλαδή οι ένοικοι της πολυκατοικίας“. Είναι μια δουλειά με ευθύνες αλλά και επικοινωνιακή, μια και έρχεται συνεχώς σε επαφή με πολλούς περαστικούς.

“Από την περίοδο της Χούντας, οι θυρωροί, οι καφετζήδες, οι περιπτεράδες και οι κουρείς γνώριζαν τα πάντα. Καθένας θα έρθει να μου πει τον πόνο του και τον καημό του. Υπάρχουν κι άνθρωποι που δεν θέλουν να πάνε σπίτι τους για διάφορους λόγους και κάθονται μαζί μου“.

Ο “Υπόγειος Παράδεισος”

Σήμα κατατεθέν της Στοάς Ανατολής ήταν ο “Υπόγειος Παράδεισος“, ένα εστιατόριο στο υπόγειο που πρωτολειτούργησε περίπου στα τέλη του ’60 με αρχές του ’70 και έκλεισε στα τέλη της δεκαετίας του ’90.

Έκανε “χρυσές δουλειές” και τα τραπεζάκια έφταναν μέχρι το τέρμα του διαδρόμου. Όταν, όμως, εξαπλώθηκαν τα καταστήματα εστίασης στους τριγύρω εμπορικούς δρόμους, ήρθε η πτώση και το λουκέτο.

Συχνοί θαμώνες του “Υπόγειου Παραδείσου” ήταν στελέχη του Υπουργείου Πολιτισμού, το οποίο βρισκόταν δίπλα στην οδό Πεσμαζόγλου.

Ανάμεσά τους και η Μελίνα Μερκούρη, η οποία, σύμφωνα με τον κ. Τσιχρίνη, έβγαζε τις γόβες της και φορούσε τα αθλητικά της παπούτσια.

“Όλοι οι παλιοί ένοικοι την θυμούνται. Κι εγώ την πρόλαβα και θα την περιέγραφα ως έναν άνθρωπο εγκάρδιο και ακομπλεξάριστο“, προσθέτει ο θυρωρός της Στοάς Ανατολής. Υπήρχαν, επίσης, δημοσιογράφοι και μεγαλοδικηγόροι που κατά διαστήματα έρχονταν στο εστιατόριο.

Ωστόσο, πελάτες του “Υπόγειου Παραδείσου” ήταν και οι άνθρωποι του μεροκάματου. Με πολύ λίγα χρήματα κάθονταν να απολαύσουν το μαγειρευτό τους, η μοναδική κατηγορία που περιλαμβανόταν στο μενού του εστιατορίου. Με 1.000 δραχμές μπορούσαν να φάνε μία μερίδα συν ένα συνοδευτικό.

Η στοά που ακόμη γοητεύει

Η οικονομική κρίση, η πανδημία, η συνταξιοδότηση και η απώλεια πολλών ενοίκων και καταστηματαρχών οδήγησαν στα κατεβασμένα ρολά. “Τα πράγματα στη στοά είναι κάθε χρόνο και χειρότερα“, λένε ο κ. Γκεβέζος και ο κ. Τσιχρίνης.

Όμως, παρά τα εμφανή σημάδια παρακμής, η Στοά Ανατολής δεν έχει ερημώσει. Εξακολουθεί να προσελκύει το ενδιαφέρον αρχιτεκτόνων, φοιτητών, τουριστών, κινηματογραφιστών και διαφημιστών.

Στη στοά έχουν γίνει γυρίσματα για εκπομπή μαγειρικής και ντοκιμαντέρ. Έχουν πραγματοποιηθεί εικαστικά δρώμενα, ξεναγήσεις, επισκέψεις φοιτητών αρχιτεκτονικής, ακόμη και φωτογραφίσεις μοντέλων.

“Τη στοά την κάνουν οι άνθρωποι”

Από την αρχή της λειτουργίας τους, οι στοές αποτελούσαν σημεία αναφοράς. Ο κόσμος ήξερε πού θα βρει τί και οι μαγαζάτορες είχαν συγκεκριμένο πελατολόγιο.

Επιπλέον, οι στοές ευνοούσαν τη συνεργασία. Δεν υπήρχε ανταγωνισμός, ο ένας μαγαζάτορας βοηθούσε τον άλλο και ήταν ανεπτυγμένο το αίσθημα του “βρισκόμαστε” και “συνυπάρχουμε”.

“Ήμασταν σαν οικογένεια”, λέει ο Δημήτρης Γκεβέζος. “Οι ένοικοι έβλεπαν ο ένας τον άλλον σαν συγχωριανό“, αναφέρει ο Βασίλης Τσιχρίνης.

Στο ίδιο πνεύμα και ο Νίκος Μπάρδης. Όπως αναφέρει, υπήρχαν πάντα οι καλές και κακές στιγμές, αλλά γενικά επικρατούσε “μια όμορφη ατμόσφαιρα, ένα ομαδικό κλίμα“.

“Το πρωί που ερχόμασταν ξέραμε ότι θα μαζευόμασταν για τουλάχιστον μισή ώρα και θα πίναμε όλοι μαζί τον καφέ μας. Όχι απαραίτητα γύρω από ένα τραπέζι, αλλά όρθιοι. Συζητούσαμε τα πάντα, θέματα κοινωνικά, πολιτικά, αθλητικά, ακόμη και προσωπικά.

Το μεσημέρι καθόμουν με ορισμένους στο εστιατόριο και τρώγαμε. Ακόμη και άτομα από άλλες στοές έρχονταν στη Στοά Ανατολής, γιατί απαρτιζόταν από πολύ καλούς ανθρώπους.

Τη στοά την κάνουν οι άνθρωποι. Αυτό το πράγμα έχει πλέον εκλείψει“, θυμάται με νοσταλγία ο κ. Μπάρδης. Συγχρόνως εκφράζει την απογοήτευσή του για το γεγονός ότι “τη στοά την ξέρουν περισσότεροι ξένοι παρά Έλληνες“.

Ρίσκαραν αλλά δικαιώθηκαν

Οι άνθρωποι που συνέδεσαν τη ζωή τους με τη Στοά Ανατολής, όπως ο “γραφομηχανάς” Κουμεντάκος, συνταξιοδοτήθηκαν ή έφυγαν από τη ζωή. Τα τελευταία χρόνια μια νέα γενιά στήνει τα όνειρά της στην οδό Αριστείδου και δίνει νέα πνοή στην περιοχή.

Σημαντικό ρόλο έπαιξε και το χαμηλό ενοίκιο, που ανέκαθεν ήταν το βασικό πλεονέκτημα στις στοές. Προφανώς είχαν λιγότερη πελατεία από ένα “μαγαζί γωνία”, αλλά οι ένοικοι έχτιζαν την καριέρα ή την πελατεία τους μέρα με τη μέρα. Για πολλούς που ξεκίνησαν με δανεικά την επιχείρησή τους, τη δεκαετία του ΄70, ίσχυε η φράση, “ή στην στοά ή πουθενά“.

“Πάντα μου άρεσε να ψάχνω και να βρίσκω μικρά μαγαζάκια και, όταν ανακάλυψα το συγκεκριμένο σημείο, μου άρεσε πολύ και θέλησα να διαμορφώσω κάτι σαν φωλιά.

Όταν πρωτοήρθα, η κατάσταση στη στοά ήταν απελπιστική, διότι βρισκόμασταν στην “καρδιά” της κρίσης. Οι φίλοι μου μου έλεγαν “τι ήρθες να κάνεις εδώ;”.

Τελικά αποδείχθηκε μια επιλογή που δούλεψε. Τα πράγματα είναι σαφώς καλύτερα σήμερα απ’ ό,τι το 2014. Βλέπω νέους ανθρώπους που ψάχνονται να νοικιάσουν στη στοά. Κάνουν τον αγώνα τους, το πολεμάνε“, λέει στη “ΜτΧ” ο καφετζής Γιώργος Παπαδημητρίου.

“Το να έχεις μαγαζί εντός στοάς έχει άλλη αίσθηση. Βρίσκεσαι σε ένα μικρόκοσμο, σε μια γειτονιά που έχει την καθημερινότητά της, τα προβλήματά της και πρέπει να δείξεις αλληλεγγύη στον διπλανό.

Οι σχέσεις μεταξύ μαγαζατόρων και πελατών είναι πολύ πιο φιλικές και ζεστές σε σύγκριση με τους εμπόρους στα πολυκαταστήματα. Σε αυτό βοηθάει και ο χώρος και η θαλπωρή που αποπνέει.

Όσοι έρχονται στο “Στέκι”, το κάνουν γιατί τους αρέσει η διαμόρφωση του χώρου και για να αναζητήσουν στιγμές ησυχίας από την ηχορύπανση του κέντρου.

Είναι εύκολο εδώ να δημιουργηθούν παρέες, να μιλήσει ο ένας με τον άλλον χωρίς να νιώθει αποκομμένος“, επισημαίνει ο κ. Παπαδημητρίου.

Η Νένα Κοφσανίδου, ιδιοκτήτρια του καταστήματος χειροποίητων τσαντών και αξεσουάρ “Nena’s Bags & more“, αποτελεί ένα ακόμη παράδειγμα επιχειρηματία που τόλμησε και πέτυχε.

Έκανε το μεράκι της επάγγελμα και άνοιξε το μαγαζί της στη Στοά Ανατολής τον Ιούνιο του 2020, μετά το πρώτο lockdown.

“Ήρθα στη στοά μέσα στην πανδημία, κόντρα σε όλα. Ήταν ένστικτο, ενώ όλοι μου έλεγαν “είσαι τρελή, τι πας να κάνεις;”. Κι εγώ είπα “τώρα κι ό,τι γίνει”. Παρά τις δυσκολίες που υπάρχουν, πήγε καλά.

Η Στοά Ανατολής εξαρχής μου άρεσε ως χώρος. Ήθελα επίσης κάτι οικονομικό. Οι άνθρωποι εδώ με αγκάλιασαν από την πρώτη στιγμή. Αν χρειαστεί να πεταχτώ κάπου, ούτε καν κλειδώνω.

Το να φτιάχνω τσάντες, θήκες κινητών και άλλα αξεσουάρ ήταν ανέκαθεν ερασιτεχνική ασχολία. Σπούδασα αρχιτεκτονική εσωτερικού χώρου και για χρόνια ασχολήθηκα με την οικοδομή.

Με την κρίση, όμως, σταμάτησε να έχει ενδιαφέρον και αποφάσισα να κάνω στροφή, να πάω παρακάτω. Το μαγαζί ήταν περίπου 10 χρόνια κλειστό και δεν υπήρχε ενοικιαστήριο.

Χρειάστηκε πολλή προσπάθεια, για να πείσω την ιδιοκτήτρια να μου δώσει το διαμέρισμα. Τελικά, την έπεισα κι έκτοτε έχουμε μια άψογη συνεργασία. Ούτε εγώ θέλω να φύγω ούτε εκείνη θέλει να με διώξει“, είπε στη “ΜτΧ” η κ. Κοφσανίδου.

Το ιδιαίτερο κτήριο με τα μικρά εργαστήρια

Προχωρώντας κανείς στο εσωτερικό της στοάς, μετά το “Στέκι” και το “Nena’s Bags & more“, θα αντικρίσει ένα διώροφο κτήριο ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής, με μακρόστενα μπαλκόνια και ταράτσα.

Σε αυτό το κτήριο στεγάζονταν για πάρα πολλά χρόνια ποικιλία μικρών μαγαζιών και εργαστηρίων: ραφτάδικα, πουκαμισάδικα, ρολογάδικο, χρυσοχοείο, μία μοδίστρα που θεωρείτο από τις καλύτερες της εποχής και ένας επισκευαστής ηχείων.

Σήμερα, λειτουργούν καταστήματα με χειροποίητα ρούχα και κοσμήματα, ένα εργαστήρι γραφικών τεχνών και ένας χώρος εργασίας μίας ψυχολόγου εξαρτήσεων, που βοηθά όσους επιθυμούν να κόψουν το κάπνισμα.

Οι εκδοχές για την ονομασία “Ανατολή”

Το οκταώροφο μέγαρο της οδού Αριστείδου κατασκευάστηκε το 1958 από τον αρχιτέκτονα Σπύρο Βλήσμα. Την ίδια περίπου χρονιά έγινε και η διάνοιξη της στοάς. Για την ονομασία “Ανατολή” υπάρχουν τρεις εκδοχές:

• Σύμφωνα με την πρώτη, ο αρχιτέκτονας έζησε σε μια παρόμοια στοά στην Αλεξάνδρεια και, όταν γύρισε στην Ελλάδα, θέλησε να την αναπαραστήσει. Ωστόσο, πρόκειται για μία θεωρία που στερείται αξιοπιστίας, δεδομένου ότι η Αίγυπτος είναι χώρα της Αφρικής κι όχι της Εγγύς ή της Μέσης Ανατολής.
• Με βάση τη δεύτερη εκδοχή, όταν έγιναν οι εργασίες διάνοιξης της στοάς και μέχρι να κατασκευαστεί το πίσω κτήριο, μπορούσε κάποιος να δει την ανατολή του ήλιου.
• Τέλος, η τρίτη και επικρατέστερη εκδοχή αναφέρει ότι η στοά πήρε το όνομά της από την ασφαλιστική εταιρεία “Ανατολή” που έδρευε στην πολυκατοικία.

Το πλαίσιο στο οποίο αναπτύχθηκαν οι στοές

Η Αθήνα απέκτησε τις πρώτες εμπορικές στοές στα τέλη του 19ου αιώνα, με γνώμονα τις αντίστοιχες που υπήρχαν σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, όπως το Παρίσι και το Λονδίνο.

Οι δύο πρώτες στοές της πόλης ήταν η στοά Κόνιαρη-Μελά το 1883 και η στοά Πύρρου το 1885. Έκτοτε δημιουργήθηκαν δεκάδες στοές στο κέντρο της Αθήνας, η καθεμία με τη δική της ξεχωριστή αρχιτεκτονική, γοητεία και διαδρομή στο πέρασμα του χρόνου.

Άλλες στοές ερήμωσαν, άλλες ανακαινίστηκαν πλήρως, χάνοντας την αρχική φυσιογνωμία τους, κι άλλες βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ του ένδοξου παρελθόντος και του δύσκολου παρόντος.

Η μεταπολεμική περίοδος υπήρξε μια εποχή έντονης οικοδομικής δραστηριότητας. Παράλληλα, η αστυφιλία γινόταν όλο και πιο έντονη, διότι η Αθήνα προσέφερε περισσότερες προοπτικές και ελπίδες από την επαρχία για μια καλύτερη ζωή.

Ο πληθυσμός της πρωτεύουσας αυξήθηκε, οι ανάγκες για στέγαση και εργασία μεγάλωσαν, αλλά το κτηριακό απόθεμα δεν επαρκούσε για να τις καλύψει.

Υπό αυτές τις συνθήκες και με σκοπό να αυξηθούν τα εκμεταλλεύσιμα για το εμπόριο τετραγωνικά, οι αρχιτέκτονες συνέλαβαν την ιδέα της διάνοιξης στοών στα ισόγεια πολυώροφων μεγάρων.

Έτσι, δημιουργήθηκε ένας χώρος όπου αναπτύχθηκε μια ξεχωριστή μικροκοινωνία, μία “πόλη μέσα στην πόλη” που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην οικονομική ζωή της πρωτεύουσας. Κάποιοι θεωρούν πως οι στοές ήταν οι προάγγελοι των malls.

Οι περισσότερες αποτελούσαν για χρόνια πιάτσες, δηλαδή μέρη όπου συγκεντρώθηκαν έμποροι που πουλούσαν ομοειδή προϊόντα ή παρείχαν ίδιες υπηρεσίες στον πελάτη.

Όπως η Στοά Ανατολής ήταν πιάτσα τυπογραφείων, έτσι και η Στοά Πανταζόπουλου ή Χόλιγουντ ήταν το επίκεντρο της κινηματογραφικής βιομηχανίας, με όλα τα γραφεία παραγωγής ελληνικών ταινιών και διανομής ξένων, η Στοά Λυκούργου στέγαζε πολλά καταστήματα με είδη ρουχισμού και η Στοά Όπερας αποτελούσε στέκι για τους λάτρεις της κλασικής μουσικής.

Κανείς δεν είναι σε θέση να ξέρει τι επιφυλάσσει το μέλλον για την κάθε στοά. Το μόνο βέβαιο είναι ότι αξίζει να τις εξερευνήσουμε και να μάθουμε το σήμερα και κυρίως το χθες τους. Μόνο έτσι θα διατηρηθούν για πάντα ζωντανές οι μνήμες μιας άλλης εποχής.

Ρεπορτάζ: Δημήτρης Παπακυριακού