Η συνάντηση του Χίτλερ με τον Φινλανδό στρατάρχη, στην οποία ο Φύρερ θεωρεί την Ελλάδα ως έναν από τους λόγους αποτυχίας στη Σοβιετική Ένωση. “Αναγκάστηκα να διαιρέσω τις δυνάμεις μας”. (βίντεο)

Το καλοκαίρι του 1942, ο Αδόλφος Χίτλερ επισκέφθηκε τον Φινλανδό στρατάρχη Γκούσταβ Μανερχάιμ, σύμμαχο του στην επίθεση εναντίον της ΕΣΣΔ. Ωστόσο ο Φινλανδός ηγέτης δεν επιθυμούσε ευρύτερη εμπλοκή στον πόλεμο.

Σκοπός του ήταν η ανάκτηση εδαφών που είχε χάσει η χώρα του κατά τη διάρκεια του Ρωσοφινλανδικού πολέμου.

Γι’ αυτό δεν έδωσε επίσημο χαρακτήρα στην επίσκεψη του Χίτλερ και οργάνωσε τη μεταξύ τους συνάντηση σε ένα βαγόνι τρένου κοντά στο στρατιωτικό αεροδρόμιο της Ίμολα, στα νοτιοανατολικά της Φινλανδίας . Η συνομιλία των δύο ηγετών κινηματογραφήθηκε από τον Φινλανδό κινηματογραφιστή Θορ Ντάμεν. Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του τελευταίου, ενώ ήταν επιφορτισμένος να καταγράψει μόνο τις εκατέρωθεν ευχές των δύο ηγετών, ωστόσο αποφάσισε να καταγράψει ολόκληρη τη συνομιλία.

Δεν ολοκλήρωσε όμως την απόφαση του, καθώς τον σταμάτησαν οι φρουροί του Γερμανού δικτάτορα.

Τελικά το υλικό παραδόθηκε στην υπηρεσία λογοκρισίας της Φινλανδίας, η οποία το επέστρεψε στον Ντάμεν το 1957.

Στην επίμαχη συνομιλία ο Χίτλερ αναλύει τους λόγους αποτυχίας της επιχείρησης «Μπαρμπαρόσα» κατά της Σοβιετικής Ένωσης.

Μεταξύ αυτών αναφέρει την ήττα της Ιταλίας στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο, η οποία ανάγκασε τη Γερμανία να επέμβει.

Ο ισχυρισμός αυτός του Χίτλερ αποκτά μεγάλο ενδιαφέρον από πλευράς ευρύτερης στρατηγικής, εάν αναλογισθούμε κατά πόσο συνετέλεσε η στρατιωτική περιπέτεια των Γερμανών στα Βαλκάνια, στην καθυστέρηση της επίθεσης κατά της ΕΣΣΔ και στην τελική αποτυχία της επιχείρησης «Μπαρμπαρόσα».

Στη χώρα μας αποτελεί ευρεία πεποίθηση ότι οι Γερμανοί έχασαν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στη Σοβιετική Ένωση, λόγω της επίθεσης κατά της Ελλάδας. Τα στοιχεία, που στηρίζουν αυτή την άποψη, είναι τρία:

το πρώτο, και ίσως το πιο σημαντικό, είναι η αναμφισβήτητα σκληρή καταπόνηση του μηχανοκίνητου υλικού των γερμανικών τεθωρακισμένων μονάδων, οι οποίες μετά τα Βαλκάνια, σε αρκετές περιπτώσεις, δεν πρόλαβαν να αντικαταστήσουν το φθαρμένο υλικό τους με νέο.

Τα γερμανικά μηχανοκίνητα τμήματα έπρεπε να μεταβούν από τη Γαλλία και την Πολωνία κυρίως, στα Βαλκάνια, να πολεμήσουν σε ορεινά και κακοτράχαλα γενικά εδάφη μέχρι την Πελοπόννησο και έπειτα να επιστρέψουν έγκαιρα στην Πολωνία, στα σύνορα της Σοβιετικής Ένωσης (συνολική απόσταση περισσότερα από 6.000 χιλιόμετρα).

Δεν πρέπει, λοιπόν, να προκαλεί κατάπληξη το γεγονός ότι στη θυελλώδη πορεία προς τη Μόσχα οι απώλειες των γερμανικών αρμάτων στην επιχείρηση «Μπαρμπαρόσα», τον χειμώνα του 1941-42, της τάξεως του 80% επί του συνόλου, οφείλονταν περισσότερο σε φθορά και αδυναμία συντήρησης και λιγότερο σε ενέργειες των Σοβιετικών.

Δεύτερο στοιχείο που συνηγορεί, αλλά μόνο έμμεσα με τον Ελληνογερμανικό πόλεμο, είναι ότι οι Γερμανοί υπέστησαν σημαντικές απώλειες επίλεκτων στρατευμάτων.

Η έλλειψη των τελευταίων κατέστη ιδιαίτερα εμφανής τα επόμενα σκληρά χρόνια του πολέμου.

Ιδίως μετά από την κατάληψη της Κρήτης, το σώμα των αλεξιπτωτιστών έπαψε να υφίσταται ως απειλή από αέρος και, όταν πολέμησε, χρησιμοποιήθηκε στην Αφρική και την Ιταλία ως επίλεκτο πεζικό.

Το τρίτο στοιχείο είναι επίσης σημαντικό και αφορά την καταστροφή μεγάλου αριθμού μεταγωγικών αεροσκαφών στην Κρήτη.

Μετά την Κρήτη, ο στόλος των μεταγωγικών Ju 52 δεν μπόρεσε ποτέ πια να ανακτήσει τη μεταφορική ικανότητα που είχε έως τότε.

Αυτό αποτέλεσε και το καίριο πλήγμα για το Afrika Korps, αλλά κυρίως για τα γερμανικά στρατεύματα, τα οποία είχαν παραμείνει εγκλωβισμένα στο Στάλινγκραντ 17 μόλις μήνες μετά την Κρήτη.

Η αντίθετη άποψη

Υπάρχουν όμως στοιχεία που μειώνουν τη σημασία της γερμανικής επίθεσης στα Βαλκάνια ως παράγοντα αποτυχίας της επιχείρησης «Μπαρμπαρόσα»: το πρώτο είναι ότι οι Γερμανοί δεν μπόρεσαν να ξεκινήσουν έγκαιρα την επίθεσή τους εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης, κυρίως λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών και όχι εξαιτίας της επίθεσης στα Βαλκάνια.

Ακόμη και με την καθυστέρηση στα Βαλκάνια, ήταν έτοιμοι να ξεκινήσουν την προκαθορισμένη ημερομηνία (αρχές Ιουνίου), αλλά χρειάσθηκε να αναβάλουν την επίθεση για δύο ακόμα εβδομάδες, μέχρι να στεγνώσει η φοβερή ρωσική λάσπη από τις καταρρακτώδεις ανοιξιάτικες βροχές του 1941.

Το δεύτερο στοιχείο, και ίσως το πιο σημαντικό, είναι η χρησιμότητα των επιχειρήσεων στα Βαλκάνια ως παράγοντας παραπλάνησης του Στάλιν. Αναμφισβήτητα, το μεγαλύτερο πλεονέκτημα των Γερμανών έναντι των Σοβιετικών ήταν η πεισματική άρνηση του Στάλιν να πιστέψει μέχρι και την τελευταία στιγμή ότι ο Χίτλερ θα καταπατούσε το Σύμφωνο Ρίμπεντροπ-Μολότωφ και αυτό, παρά τις διαβεβαιώσεις των ικανότατων κατασκόπων του.

Το ισχυρότερο επιχείρημα του Στάλιν, όταν όλοι οι σύμβουλοί του τον προειδοποιούσαν ότι οι Γερμανοί συγκέντρωναν δυνάμεις στην Πολωνία, ήταν ότι οι δυνάμεις αυτές στόχευαν να εξασφαλίσουν την κεντρική και νότια Ευρώπη και όχι να επιτεθούν κατά της Σοβιετικής Ένωσης, όπως και συνέβη.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο, οι επιχειρήσεις στα Βαλκάνια οδήγησαν τον παθολογικά καχύποπτο Στάλιν όχι μόνο να εμπιστεύεται ακόμη λιγότερο τους συνεργάτες του, αλλά και να αποφύγει να ενισχύσει τα δυτικά σύνορα της χώρας από φόβο μήπως προκαλέσει τον σύμμαχό του.

Το συμπέρασμα

Όποια και αν είναι, όμως, η στρατηγική σημασία της επίθεσης εναντίον της Ελλάδας, αναμφισβήτητο παραμένει το γεγονός ότι οι Γερμανοί αναγκάσθηκαν να απασχολήσουν ισχυρές δυνάμεις τους και να δημιουργήσουν ένα ακόμα μέτωπο στα Βαλκάνια, το οποίο μάλιστα, αργότερα, επρόκειτο να αποδειχθεί «ανοικτή πληγή» για τον υπερεκτεταμένο Γερμανικό Στρατό.

Ανεξάρτητα πάντως από την προσφορά της Ελλάδας στην καθυστέρηση έναρξης της επιχείρησης «Μπαρμπαρόσα» και ευρύτερα στη συμμαχική νίκη κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει τη θέληση ενός μικρού έθνους να αντισταθεί στον καλύτερο ίσως στρατό του κόσμου εκείνη την εποχή.

Η Ελλάδα δεν έδωσε «γη και ύδωρ» στον Άξονα όπως η Τσεχοσλοβακία, η Δανία, η Αυστρία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία, η Αλβανία και η Ουγγαρία. Ούτε κατέρρευσε αμέσως, παρά τα θανάσιμα λάθη στρατηγικής, όπως η Ολλανδία, το Βέλγιο, η Γιουγκοσλαβία και αυτή ακόμη η Γαλλία. Οι Έλληνες μαχητές των οχυρών της γραμμής Μακεδονίας-Θράκης  αντιστάθηκαν λυσσαλέα και όχι συμβολικά όπως οι φρουροί της γραμμής Μαζινώ.

Ο ελληνικός στόλος, παρά τις όποιες παλινωδίες, αρνήθηκε να παραδοθεί εν αντιθέσει με τον γαλλικό που υπέστη ταπεινωτική αυτοβύθιση. Παράλληλα οι χειριστές της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας προτίμησαν να γίνουν ολοκαύτωμα από το να εγκαταλείψουν τον άνισο αγώνα τους.

Νίκος Γιαννόπουλος

ιστορικός

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Η μεγαλύτερη στρατιωτική εισβολή που έγινε ποτέ και κόστισε τη ζωή σε 14 εκατομμύρια στρατιώτες και 20 εκατομμύρια αμάχους. Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα, εκεί που ο Στάλιν νίκησε τον Χίτλερ