Η σφοδρή πολιορκία του κάστρου του Πλαταμώνα από τους Γερμανούς το 1941. Η άγνωστη μάχη που έδωσαν οι Νεοζηλανδοί με χειροβομβίδες

Μια άγνωστη πτυχή της αντίστασης στα χρόνια της γερμανικής κατοχής είναι η παρουσία Νεοζηλανδών στρατιωτών στο πλευρό των Ελλήνων. Στο σπάνιο φωτογραφικό στιγμιότυπο αποτυπώνεται ο σφοδρός βομβαρδισμός του κάστρου του Πλαταμώνα στην Πιερία από τους Ναζί. Εκεί είχε οχυρωθεί μια δύναμη Νεοζηλανδών.

Από το Σεπτέμβριο του 1939, όταν η Μεγάλη Βρετανία ανακοίνωσε την είσοδό της στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο εναντίον των δυνάμεων του Άξονα, η Νέα Ζηλανδία έσπευσε να ταχθεί στο πλευρό της «μητέρας πατρίδας».

Είναι χαρακτηριστικό ότι την περίοδο εκείνη η Νέα Ζηλανδία είχε πληθυσμό 1,6 εκατομμύρια με την πλειοψηφία των κατοίκων της να απαρτίζεται από Άγγλους, Σκωτσέζους, Ουαλούς και Ιρλανδούς μετανάστες.

Επομένως, αν και η στάση του μικρού κράτους της Ωκεανίας δεν προκάλεσε έκπληξη στη διεθνή πολιτική σκηνή, το πάθος και η αφοσίωση που έδειξαν οι Νεοζηλανδοί στην εκτέλεση της απόφασης αυτής είναι αξιοσημείωτη.

Οι πολίτες που κατατάχθηκαν στις ένοπλες δυνάμεις, στην συντριπτική τους πλειοψηφία, δεν ήταν επαγγελματίες στρατιωτικοί. Άλλωστε, το 1939 το σύνολο του μόνιμου στρατιωτικού προσωπικού της χώρας αριθμούσε μόλις 593 ένστολους.

Σε έγγραφα της Βρετανικής Ειδικής Αποστολής, της μυστικής παραστρατιωτικής υπηρεσίας την οποία κλήθηκαν να επανδρώσουν οι νεοφερμένοι από τα νησιά της Ωκεανίας, αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι οι Νεοζηλανδοί ήταν νέα παιδιά, μορφωμένα, χωρίς έπαρση, απόφοιτοι αλλά και φοιτητές «ντυμένοι αξιωματικοί».

Συνολικά υπολογίζεται ότι στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η Νέα Ζηλανδία θρήνησε περίπου 11.900 θύματα. Μάλιστα στα ελληνικά εδάφη, σκοτώθηκαν 962, τραυματίστηκαν 1.566 και αιχμαλωτίστηκαν 3.794 Νεοζηλανδοί στρατιώτες. Η παρουσία τους ήταν δυναμική κυρίως στην Κρήτη όπου είχαν και τις μεγαλύτερες απώλειες. Ωστόσο και στην ηπειρωτική Ελλάδα η βοήθεια που προσέφεραν στην Αντίσταση ήταν πολύτιμη.

Κατά το μεγαλύτερο μέρος της Κατοχής, η βοήθεια αυτή δόθηκε μέσω της Βρετανικής Ειδικής Αποστολής (”SOE”) η οποία πολεμούσε στο πλευρό των ανταρτών στα βουνά.

Καθώς τα σώματα αυτά απαρτίζονταν τόσο από τους άντρες του μικρού κράτους της Ωκεανίας, όσο και από Αυστραλούς και Βρετανούς στρατιώτες, οι Έλληνες που ήρθαν σε επαφή μαζί τους υπέθεταν ότι απλώς επρόκειτο για Άγγλους.

Το μόνο που μπορούσε να προδώσει την πραγματική τους καταγωγή ήταν η αγγλική προφορά τους, την οποία φυσικά ελάχιστοι ντόπιοι ήταν σε θέση να διακρίνουν.

Παρόλα αυτά, πριν την εισχώρησή τους στη Βρετανική Αποστολή, οι Νεοζηλανδοί ήταν οργανωμένοι σε τακτικό στρατό που έφερε την ονομασία ANZAC (Australia New Zealand Army Corps). Ο στρατός αυτός έδρασε, κατά κύριο λόγο, τον Απρίλιο και το Μάιο του 1941. Ένα καθοριστικό πλήγμα που υπέστη ήταν στην ιστορική μάχη στο κάστρο του Πλαταμώνα.

Η μάχη του Πλαταμώνα

Στις 6 Απριλίου του 1941 ξεκίνησε η γερμανική εισβολή στην Ελλάδα. Το 21^ο νεοζηλανδικό Τάγμα Πεζικού βρισκόταν στην Αθήνα ήδη από τις 29 Μαρτίου. Έτσι, δύο μέρες μετά την εισβολή στάλθηκε στον Πλαταμώνα. Εκεί, σε συνεργασία με το 26^ο νεοζηλανδικό Τάγμα Πεζικού, αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν το κάστρο της περιοχής ως οχυρό.

Το ιστορικό κάστρο του Πλαταμώνα αποτελεί φρούριο της μεσοβυζαντινής περιόδου (10^ου αιώνα μ.Χ.). Τα τείχη του φτάνουν τα 9,5 μέτρα ύψος και τα 2 μέτρα πάχος, ενώ διαθέτει τον εντυπωσιακότερο ακρόπυργο που υπάρχει σε ελληνικό κάστρο.

Είναι κτισμένο νοτιοανατολικά του Ολύμπου σε στρατηγική θέση. Από τη μία επιβλέπει τη διάβαση της κοιλάδας των Τεμπών κι από την άλλη ελέγχει το δρόμο Μακεδονίας-Θεσσαλίας-Νότιας Ελλάδας.

Για τους παραπάνω λόγους, οι Νεοζηλανδοί θεώρησαν ότι θα ήταν το ιδανικό οχυρό για την προστασία των στρατευμάτων τους. Χρέη διοικητή είχε αναλάβει ο αντισυνταγματάρχης Μάκι. Αποφάσισε να παρατάξει τους τέσσερις λόχους του σε όλα τα κομβικά σημεία περιμετρικά του κάστρου και ταυτόχρονα διέταξε το «στρώσιμο» ενός μικρού αριθμού αντιαρματικών ναρκών.

Ωστόσο, οι ελλείψεις του τάγματος ήταν εμφανείς. Δεν είχαν στην κατοχή τους αντιαρματικά όπλα και χειροβομβίδες, ενώ τα πυροβόλα τους διέθεταν μόλις 80 βλήματα το καθένα. Οι στρατιώτες αναγκάστηκαν να κατασκευάσουν αυτοσχέδιες χειροβομβίδες με μασούρια δυναμίτη και βραδύκαυστο φιτίλι, δεμένα πάνω σε ξύλα. Όπως ήταν αναμενόμενο, οι πατέντες αυτές δεν στάθηκαν αρκετές για να αντιμετωπίσουν τα πολυάριθμα και πλήρως εξοπλισμένα γερμανικά στρατεύματα.

Ο αντισυνταγματάρχης Μπαλκ, ο οποίος ηγούταν των γερμανικών λόχων στην περιοχή, είχε ως αποστολή να ανατρέψει την όποια αντίσταση και να προελάσει προς τη Λάρισα μέσω του περάσματος των Τεμπών. Είχε στη διάθεση του υπερσύγχρονα όπλα και εκπαιδευμένους στρατιώτες. Έτσι, τα ξημερώματα της 15^ης Απριλίου του 1941 ξεκίνησε η πρώτη απόπειρα κατάληψης του κάστρου.

Το δύσβατο έδαφος σε συνδυασμό με το επιβλητικό φρούριο και τη σθεναρή αντίσταση των Νεοζηλανδών κατόρθωσε να απωθήσει αρχικά τους Γερμανούς, οι οποίοι αναγκάστηκαν να σταματήσουν τις επιθέσεις όταν έπεσε η νύχτα.

Με την ανατολή του ηλίου της επόμενης ημέρας, επέστρεψαν ενισχυμένοι. Ένας επιπλέον λόχος πυροβόλων ήρθε να «στριμώξει» περαιτέρω τους ήδη αποδυναμωμένους λόχους των Νεοζηλανδών. Μέσα σε λίγες ώρες, τα πυρομαχικά των στρατευμάτων του Μάκι είχαν τελειώσει. Ταυτόχρονα, τα γερμανικά πυρά στο κάστρο, αλλά και στον διπλανό οικισμό του Αγίου Παντελεήμονα έπεφταν βροχή.

Χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες, οι Γερμανοί κατάφεραν να καταλάβουν τον μικρό οικισμό, αλλά και να ανέβουν στην κορυφή του λόφου όπου βρισκόταν το ιστορικό φρούριο. Οι νεοζηλανδικοί λόχοι πλέον υποχωρούσαν μαζικά. Κατά την άτακτη υποχώρηση, μεγάλο μέρος τους αποδεκατίστηκε.

Η επίθεση των κατακτητών διήρκεσε μόλις δύο ημέρες, όμως ήταν ολέθρια. Ο βομβαρδισμός από τα γερμανικά πυροβόλα επέφερε σοβαρότατες ζημιές στο κάστρο του Πλαταμώνα. Ωστόσο, δεν το κατέστρεψε ολοσχερώς. Σήμερα, ύστερα από επισκευές και διαρκή συντήρηση, είναι επισκέψιμο για το κοινό. Ανήκει στην αρμοδιότητα της 9^ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.

• Η αρχική φωτογραφία προέρχεται από γερμανική προπαγανδιστική έκδοση του 1941. Την εντόπισε ο Ανδρέας Μπούκας και δημοσιεύτηκε στο blog lefteria και στο Greece at WWII Archives.