Η σφαγή των 280 αμάχων στην Κλεισούρα. Επικεφαλής ήταν ο Κάρλ Σίμερς που έσφαξε το Δίστομο και την Υπάτη. Πως αθωώθηκε

Το πρωί της 5ης Απριλίου του 1944, παραμονές Μεγάλης Eβδομάδας, ομάδα 40 ανταρτών με επικεφαλής τον καθηγητή φιλολογίας Αλέξανδρο Ρόσιο, γνωστό και ως «καπετάν Υψηλάντη», έστησαν ενέδρα σε γερμανική αυτοκινητοπομπή.

Ήθελαν να απαντήσουν δυναμικά στους Γερμανούς της περιοχής οι οποίοι σε συνεργασία με Βούλγαρους Κομιτατζήδες υπό τον Άντον Κάλτσεφ αλλά και άνδρες του εθελοντικού δοσιλογικού τάγματος του Πούλου ασκούσαν πολιτική βίας και τρομοκρατίας κατά των αμάχων.

Μάλιστα τον Ιούνιο του 1943 είχαν πυρπολήσει από κοινού το χωριό Λέχοβο δίπλα στην Κλεισούρα γιατί οι κάτοικοι θεωρήθηκαν ότι ενίσχυαν τους αντάρτες.

Από τον Δεκέμβριο του ’43 στο Νταούλι είχε δημιουργηθεί φυλάκιο υπό γερμανικό έλεγχο. Στελεχώθηκε από δύναμη είκοσι ανδρών του συνεργάτη των Γερμανών Πούλου. Όπως αναφέρει ο καθηγητής ιστορίας Στράτος Δορδανάς, που ερεύνησε τις σφαγές στην Μακεδονία, τη νύχτα της 23ης Φεβρουαρίου του ’44, μέλη του ΕΛΑΣ με αρχηγό τον Κοσμά Σπανό επιτέθηκε στο φυλάκιο και στο δημοτικό σχολείο που χρησιμοποιούσαν ως κατάλυμα οι άνδρες του Πούλου.

Οι περισσότεροι κατάφεραν να διαφύγουν στην Πτολεμαΐδα. Παρέμειναν και συνελήφθησαν μόνο τρεις οι οποίοι και εκτελέστηκαν από τους άνδρες του ΕΛΑΣ.

Η ενέδρα

Το απόγευμα της 4ης Απριλίου η διμοιρία των ανταρτών του ΕΛΑΣ με τον καπετάν Υψηλάντη, καθηγητή φιλολογίας από την Σιάτιστα, έφτασε στην περιοχή. Ο Ρόσιος ισχυρίζεται πως αποφάσισε το συγκεκριμένο χτύπημα κατόπιν σχετικής διαταγής που έλαβε από τον διοικητή της 9ης Μεραρχίας, Ιερώνυμο Τρωιάνο με σκοπό τη λαφυραγώγηση μιας γεννήτριας αυτοκινήτου που ήταν απαραίτητη για τη λειτουργία ασυρμάτου.

Επίσης, ισχυρίζεται πως είχαν πληροφορίες σχετικά με γερμανικές φάλαγγες που θα μετέφεραν Εβραίους της Καστοριάς στην Θεσσαλονίκη, υπονοώντας έμμεσα πως η επίθεση είχε στόχο την απελευθέρωσή τους.

Πράγματι το πρωί της 5ης  Απριλίου ο Ρόσιος με τους άνδρες του έστησαν ενέδρα στη γερμανική φάλαγγα που θα περνούσε  από τα στενά της Κλεισούρας . Η αντάρτικη ομάδα πήρε θέσεις μάχης στην περιοχή Νταούλι,  παρά τις ισχυρές αντιρρήσεις των κατοίκων του χωριού που έτρεμαν τα αντίποινα.

Οι συγκεκριμένες φάλαγγες που αναμένονταν να έρθουν από την Καστοριά δεν ήρθαν ποτέ. Αντιθέτως εμφανίστηκε μια μικρή δύναμη υπό τον λοχαγό των SS Γκέρχαρντ Κλίνγκενχέφερ, ο οποίος εκείνη τη μέρα είχε άδεια και πήγαινε από την Κοζάνη στην Καστοριά. Μαζί στο αυτοκίνητο ήταν ο υπασπιστής και ο οδηγός του, ενώ τους συνόδευαν και τρεις μοτοσυκλετιστές με τους συνοδούς τους.

Όταν είδαν την εμπροσθοφυλακή των Γερμανών να εμφανίζεται στην τοξωτή γέφυρα του Νταουλιού, οι αντάρτες άνοιξαν πυρ. Οι Γερμανοί αμύνθηκαν και κάλεσαν σε βοήθεια τους κομιτατζήδες συνεργάτες τους, που ήταν σχετικά κοντά. Μετά από τρίωρη ανταλλαγή πυρών έφθασε στο σημείο μια γερμανική φάλαγγα που εξανάγκασε τους αντάρτες σε υποχώρηση.

Στην μάχη σκοτώθηκαν δυο γερμανοί μοτοσικλετιστές και οι άνδρες του ΕΛΑΣ λαφυραγώγησαν την μοτοσυκλέτα τους.

Η ιστορική έρευνα του καθηγητή Στράτου Δορδανά («Το Αίμα των αθώων», 2007) σχετικά με το θέμα της κακοποίησης και ατίμωσης των δύο νεκρών Γερμανών έδειξε ότι δεν υπήρξε αποδεδειγμένη εμπλοκή των ανταρτών και ότι εάν συνέβη κάτι τέτοιο επρόκειτο για προβοκάτσια των Βούλγαρων κομιτατζήδων που θα είχαν όφελος από ένα νέο ξέσπασμα βίας στην περιοχή.

Με την λήξη της συμπλοκής ο Κλίνγκενχέφερ επέστρεψε στην Κοζάνη και ενημέρωσε τον συνταγματάρχη Καρλ Σύμερς (Karl Schümers), διοικητή του 7ου Συντάγματος της 4ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας των SS στην οποία ανήκε η δύναμη. Ο Σύμερς διέταξε αμέσως την καταστροφή της Κλεισούρας και την εκτέλεση όλων των κατοίκων της ανεξαρτήτως φύλου  και ηλικίας.

Η σφαγή στην Κλεισούρα

Το απόγευμα της ίδιας μέρας έφθασαν στην Κλεισούρα μονάδες του 7ου Συντάγματος από την Κοζάνη και την Καστοριά. Επικεφαλής ήταν ο  συνταγματάρχης Καρλ Σίμερς. Μαζί του δρούσαν και Βούλγαροι κομιτατζήδες, υπό την καθοδήγηση του αρχικομιτατζή Κάλτσεφ.

Αρχικά, μικρές ομάδες στρατιωτών έφτασαν στην Κλεισούρα, για να ελέγξουν πιθανή αντίσταση εντός του χωριού. Όταν διαπίστωσαν ότι δεν υπήρχαν αντάρτες, παρά μόνο γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένοι, ενημέρωσαν τους ανωτέρους τους.

Οι άνδρες του χωριού είχαν φύγει μετά από παρότρυνση του καπετάν Υψηλάντη. Οι εναπομείναντες κάτοικοι δεν πίστευαν ότι οι Γερμανοί θα στρέφονταν εναντίον αμάχων και παρέμειναν σπίτια τους.

Το σύνθημα της εισβολής δόθηκε στις 3 μετά το μεσημέρι με μία φωτοβολίδα. Κάθε σπίτι μετατράπηκε σε σφαγείο.

Αμέσως, οι άντρες των Ες-Ες ξεχύθηκαν μέσα στο χωριό και άρχισαν να πυροβολούν. Ξεκίνησαν από την συνοικία του Αγ. Δημητρίου και σκότωναν χωρίς σταματημό. Έσφαξαν εγκυμονούσες γυναίκες, παιδιά που έτρεχαν στους δρόμους, ηλικιωμένους και νεαρές κοπέλες.

Πυρπόλησαν τα σπίτια, το γυμνάσιο, ακόμα και την εκκλησία. Μόλις δύο ώρες ήταν αρκετές για να σκοτωθούν 280 άμαχοι, να τραυματιστούν 40 και να καταστραφούν 150 σπίτια.

Η σφαγή θα ήταν μεγαλύτερη, αλλά ήδη είχε φτάσει το απόγευμα και μία δεύτερη φωτοβολίδα σήμανε το τέλος της επίθεσης.

Η συγκλονιστική μαρτυρία ενός άνδρα που έφτασε πρώτος στο χωριό αναφέρει:  «το βράδυ, όταν γυρίσαμε, βρήκαμε τις γυναίκες και τα παιδιά μας πεταμένα σαν τα φύλα που σκόρπισε ο άνεμος».  

Το στρατοδικείο τον αθώωσε  

Ο πολιτικός εντεταλμένος του Γ’ Ράιχ στα Βαλκάνια, ο Χέρμαν Νοϊμπάχερ, αντέδρασε έντονα και χαρακτήρισε την επίθεση «λουτρό αίματος».

Στην έκθεσή του αναφέρει ειρωνικά : «το υπέροχο αποτέλεσμα αυτού του ανδραγαθήματος είναι ότι, αν και τα βρέφη είναι νεκρά, εντούτοις οι αντάρτες ζουν και μπορούν να συνεχίσουν με την δύναμη των όπλων τους να χρησιμοποιούν για καταλύματά τους εντελώς άοπλα χωριά».

Ο Νοϊμπάχερ ζήτησε τη δικαστική διερεύνηση των γεγονότων και ο υπαίτιος της σφαγής Καρλ Σύμερς κλήθηκε σε απολογία ενώπιον του Στρατιωτικού Διοικητή Θεσσαλονίκης.

Στην απολογία του ο συνταγματάρχης των SS παραποίησε τα γεγονότα και παρουσίασε την σφαγή ως μάχη κατά των ανταρτών. Κατέθεσε ότι στην Κλεισούρα ήταν οχυρωμένοι αντάρτες και αναγκάστηκε πρώτα να την βομβαρδίσει και στην συνέχεια να την καταλάβει με έφοδο.

Ο Σύμερς δικαιολόγησε τις δολοφονίες ανυπεράσπιστων αθώων θυμάτων ως «παράπλευρες απώλειες» μιας πολεμικής σύγκρουσης, ενώ για τα έκτροπα και τις φρικαλεότητες που συνέβησαν έριξε την ευθύνη κυρίως στους κομιτατζήδες.

Στην προσπάθειά του να δικαιολογήσει την αλόγιστη βία, ισχυρίστηκε ότι οι άνδρες του εξοργίστηκαν από τα γυμνά και κακοποιημένα πτώματα των συμπολεμιστών τους στην ενέδρα των ανταρτών.

Όπως αποκαλύπτει η ιστορική έρευνα, οι Γερμανοί στρατοδίκες αθώωσαν τα SS του 7ου Συντάγματος και τον διοικητή τους και έτσι έδωσαν την δυνατότητα στον Σύμερς να διαπράξει παρόμοια φρικτά εγκλήματα και σε άλλες περιοχές

Ο Σύμερς ευθύνεται ακόμα για τις σφαγές στους  Πύργους Εορδαίας, το Δίστομο, την Υπάτη και την Σπερχειάδα.

Ο Σύμερς σκοτώθηκε στις 18 Αυγούστου 1944 στην Άρτα, όταν το αυτοκίνητό του έπεσε πάνω σε νάρκη της αντίστασης.

Πέντε ημέρες μετά τον θάνατό του  του απονεμήθηκε ο Σταυρός των Ιπποτών του Σιδηρού Σταυρού από τη ναζιστική Γερμανία ως αναγνώριση της εξαιρετικής γενναιότητας σε μάχη και της επιτυχημένης ηγεσίας του. Είναι θαμμένος στο Γερμανικό στρατιωτικό νεκροταφείο στον Διόνυσο.

Μετά τον πόλεμο, απονεμήθηκε στην Κλεισούρα ο Πολεμικός Σταυρός Α’ τάξης και ο Σύλλογος Απανταχού Κλεισουριέων «Άγιος Μάρκος» ανήγειρε μνημείο προς τιμήν των νεκρών. Οι συγγενείς των θυμάτων περιμένουν ακόμα την γερμανική πολιτεία να εκπληρώσει το χρέος της και να καταβάλει τις σχετικές αποζημιώσεις.

Με πληροφορίες από το βιβλίο «Το Αίμα των αθώων», Στράτος Δορδανάς, 2007 . Αρχική φωτογραφία του Δημήτρη Σμιξιώτη.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”:  Η σφαγή στο Δίστομο. Η εντολή του Γερμανού που ξεψυχούσε: «Δεν θα αφήσετε ούτε γάτα». Σκότωσαν με ξιφολόγχες ακόμα και νεογέννητα βρέφη.