Η σφαγή στο Οικονομείο της Ανατολικής Θράκης. Η πρώτη εθνοκάθαρση Ελλήνων της Ανατολής που κατήγγειλε το Πατριαρχείο στην “Μαύρη Βίβλο”. Νέα εκπομπή

Οι άμαχοι στα ελληνικά χωριά της ανατολικής Θράκης πλήρωσαν βαρύ φόρο αίματος κατά την διάρκεια των βαλκανικών πολέμων. Την περιοχή διεκδικούσαν και οι Βούλγαροι που επέδραμαν κατά οθωμανικών στόχων. Τότε οι τούρκοι βρήκαν ευκαιρία να εφαρμόσουν για πρώτη φορά εθνοκαθαρτική πολιτική τους κατά των Ελλήνων, που αποτελούσαν την ψυχή της Θράκης.

Τα δραματικά γεγονότα της εποχής παρουσιάζει η “Μηχανή του Χρόνου” στο μεγάλο τηλεοπτικό αφιέρωμα για τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση της Θράκης: Δευτέρα 16 Μαρτίου στις 21.00 από το COSMOTE HISTORY.

Στις 25 Ιανουαρίου 1913 στο χωριό Οικονομείο, πραγματοποιήθηκε η πρώτη καταγεγραμμένη σφαγή των Ελλήνων της Ανατολής. Το τουρκικό σχέδιο προέβλεπε απόβαση στο λιμάνι των Επιβατών, αλλά λόγω του κακού καιρού το πολεμικό πλοίο “Ιδζλάλ” αγκυροβόλησε τελικά στο Οικονομείο. Το χωριό ήταν εντελώς απροετοίμαστο για αυτό που θα ακολουθούσε. Από το πλοίο βγήκαν 500 Τσέτες, οι οποίοι κατέλαβαν όλη στην περιοχή. Αρχικά αναζητούσαν να βρουν Βούλγαρους στρατιώτες και συνδέσμους τους  ανάμεσα στους Έλληνες. Ξεκίνησαν ανακρίσεις και προσπαθούσαν να συγκεντρώσουν στοιχεία, που θα αποδείκνυαν ότι οι ντόπιοι είχαν συμμαχήσει με του βούλγαρους και τους προσέφεραν βοήθεια στην πολεμική αναμέτρηση.

Στην συνέχεια δόθηκε εντολή στον μουχτάρη του χωριού να συγκεντρώσει όλους τους άνδρες άνω των 15 ετών στο σχολείο. Εκεί, με την κατηγορία ότι φυγαδεύουν και κρύβουν Βουλγάρους άρχισαν να τους οδηγούν σε μικρές ομάδες στην παραλία και να τους εκτελούν δια πυροβολισμού. Όσους έβλεπαν ακόμα ζωντανούς τους αποτελείωναν με τις ξιφολόγχες.

“Με τις χατζάρες τους έκοβαν τα κεφάλια”

Η “Μηχανή του Χρόνου” συνάντησε απογόνους των θυμάτων εκείνης της πρωτοφανούς σφαγής και ζήτησε την μαρτυρία τους. Η 87χρονη Κατερίνα Ζωντανού περιέγραψε τις φρικτές παιδικές αναμνήσεις από τις αφηγήσεις της οικογενείας της: “Τις σφαγές τις έκαναν με τις χατζάρες. Τους έκοβαν τα κεφάλια”. Δεν ξέχασε ποτέ την σκηνή με το νεαρό ζευγάρι που βρήκε τον θάνατο αγκαλιά:

Ήταν αρραβωνιασμένοι και αγκαλιάστηκαν λίγο πριν τους αποκεφαλίσουν. Βρήκαν τα κεφάλια τους 20 μέτρα πιο κάτω.

“Ο μαρτυρικός θάνατος του αρχιμανδρίτη Νεόφυτου”

Πάνω από 100 άνδρες θανατώθηκαν. Μεταξύ αυτών και ο εφημέριος του χωριού, αρχιμανδρίτης Νεόφυτος και ο συνεφημέριος ιερέας Σταύρος με την οικογένεια του, μετά από φρικτά βασανιστήρια. Οι δυο τους αρχικά κατακρεουργήθηκαν από τους τσέτες. Τους τρύπησαν με λόγχες, τους έκοψαν τις γενειάδες, τους ακρωτηρίασαν και στο τέλος τους έκαψαν. Τις τραγικές ώρες κατέγραψε στο σημειωματάριό του ένας ντόπιος που κατάφερε να σωθεί.

Το ημερολόγιο ντοκουμέντο της σφαγής

Μια παρατημένη σήραγγα που ήταν κάτω από το σχολείο έσωσε κάποιους αιχμαλώτους. Ανάμεσα σε αυτούς που είχαν την ψυχραιμία να μπουν στο τούνελ και να σκάσουν, ήταν και ο Θεόδωρος Νικολαΐδης. Κατάφερε να βγει έξω, να συρθεί στα χωράφια και να απομακρυνθεί από το μακελειό. Όταν επέστρεψε μετά από καιρό στο χωριό δεν είχε μείνει τίποτα όρθιο. Αποφάσισε να καταγράψει στο ημερολόγιό του ότι έζησε με κάθε λεπτομέρεια. Το σημειωματάριο αυτό αποτελεί σήμερα σπάνιο ιστορικό ντοκουμέντο για τα γεγονότα του 1913 και οι εγγονές του Σμαρώ και Μαριάννα Νικολαΐδου το διατηρούν με σεβασμό και δέος. Ο παππούς τους έγραφε:

“Με Μάουζερ αρχίσανε πρώτα να τους πληγώνουν

έπειτα με τις λόγχες τους να τους αποτελειώσουν

τρέχουν στους δρόμους τα μικρά και δύστυχα παιδάκια

με δάκρυα στους οφθαλμούς με φοβισμένη την καρδιά

έβλεπαν τους πατέρες των κάτω να σπαρταρούνε

βοήθεια να τους δώσουνε αυτά να προσπαθούνε

αυτό το είχαν πρόγραμμα όπου και να πατήσουν

ούτε ψυχή ελληνική στη Θράκη δεν θ’ αφήσουν”

“Η παραλία γέμισε πτώματα. Έγινε νεκροταφείο”

Όσοι κατάφεραν να σωθούν, επέστρεψαν στον τόπο της σφαγής και αναζητούσαν με αγωνία συγγενικά τους πρόσωπα. Ο 13χρονος Χριστόφορος Σπυρόπουλος, αναγνώρισε τον πατέρα από ένα διακριτικό στο σακάκι του, μέσα σε ένα σωρό από πτώματα στην παραλία. Τον τράβηξε μαζί με έναν φίλο του και τον έθαψε στην άμμο.

“Ο Έλληνας που σώθηκε από τον Τούρκο στρατιώτη”

Ο παππούς του κ. Αναστάσιου Στυλιανίδη, υπηρετούσε στην τούρκικη αστυνομία. Ήταν ένας από τους μελλοθάνατους. Στην δική του περίπτωση όμως, η μοίρα έπαιξε ένα διαφορετικό παιχνίδι. Ο Τούρκος που τον οδήγησε στην παραλία για να τον εκτελέσει, ήταν φίλος του. Τον αναγνώρισε και του είπε: “Πέσε, στην άμμο. Θα ρίξω στον αέρα και μόλις φύγουμε θα σηκωθείς”. Έτσι κατάφερε να επιβιώσει. δεν συνέβη όμως το ίδιο με τους υπολοίπους.

Μετά την σφαγή ακολούθησε η καταστροφή του χωριού. Οι μαρτυρίες των απογόνων, στο σύνολο τους μιλούν για λεηλασίες και βιασμούς. Στο τέλος οι επιδρομείς έβαλαν φωτιά για να ολοκληρώσουν την καταστροφή.

Οι πρόσφυγες οικοδόμησαν την Αγία Τριάδα στη Θεσσαλονίκη

Οι πρόσφυγες τους Οικονομείου μετά από πολλές περιπέτειες και διωγμούς εγκαταστάθηκαν 25 χιλιόμετρα ανατολικά της Θεσσαλονίκης. Δημιούργησαν μαζί με άλλους διωγμένους από τα χωριά  Εξάστερο και Ποντοηράκλεια Μικράς Ασίας, την Αγία Τριάδα. Στην παραλία έστησαν μνημείο που αποτελείται από έναν κίονα, τμήμα της εκκλησίας της “Κοιμήσεως της Θεοτόκου” από τη αλλοτινή πατρίδα. Όταν έφτασαν στην περιοχή ένιωσαν ότι μοιάζει με ότι είχαν αφήσει πίσω. Ήταν πάλι σε παραθαλάσσιο σημείο και αντίκρυζαν ένα παρόμοιο ακρωτήρι. Αντιμετώπισαν σκληρή φτώχεια και χαρακτηριστικά θυμούνται ότι “μόνο ουρανός και γης υπήρχε”. “Ένα τσαντίρι είχε ο καθένας, ραμμένο και μπαλωμένο από τις νοικοκυρές”.

Στη σφαγή του Οικονομείου χάθηκαν 96 ψυχές. Μόλις 11 λέγεται ότι γλύτωσαν. Το αιματοκύλισμα ήταν το πρώτο που μπήκε στην “Μαύρη Βίβλο” που εξέδωσε το 1919 το Πατριαρχείο στην προσπάθεια να καταγγείλει διεθνώς τους διωγμούς των Χριστιανών της Ανατολής. Χαρακτηριστικά ανέφερε:

“Ο επισυμβάς βαλκανικός πόλεμος περέσχεν εις τους Νεοτούρκους και καθόλου εις το τουρκικόν έθνος την επιζητουμένην ευκαιρίαν όπως επεκτείνωσι τον κατά των Ελλήνων διωγμόν. Τα εκ λαζών, κιρκασίων και αράβων εθελοντικά τάγματα ηρήμωσαν την Α. Θράκην ιδίως, και αι χρηματικαί αφαιμάξεις αφήρεσαν και την τελευταίαν οικονομικήν ικμάδα των Ελλήνων της αυτοκρατορίας και ωσεί μη ήρκουν ταύτα πάντα επηκολούθησε τω 1914 καταναγκαστικός διωγμός. Και εφηρμόσθη τότε σατανικώτατον σχέδιον αγρίου διωγμού και εξετοπίσθησαν ηβηδόν ολόκληροι ελληνικοί πληθυσμοί της Θράκης και των παραλίων της Μ. Ασίας ανερχόμενοι εις 284.172 ψυχών. Πλείστοι των κατοίκων εφονεύθησαν, πολλαί γυναίκες και νεάνιδες παρεβιάσθησαν, οικίαι και κτήματα επυρπολήθησαν ή κατεσχέθησαν υπό τούρκων μεταναστών, ολόκληροι κινηταίπεριουσίαιδιηπάργησαν.

Το κακόν εκορυφώθη κατά τον παγκόσμιον πόλεμον, ότε πλείσται ελληνικαί επαρχίαι της αυτοκρατορίας εκλονίσθησαν εκ θεμελίων ή εντελώς κατεστράφησαν. Είναι ανεκδιήγητα τα δεινοπαθήματα, τα οποία υπέστησαν οι εκδιωχθέντες εκ των εστιών αυτών Έλληνες. Διεσκορπίζοντο οι δυστυχείς ούτοι εις χωρία καθαρώς τουρκικά . Ημποδίζετο εις αυτούς η εκ μέρους των Πατριαρχείων διανομή βοηθημάτων, εστερούντο εκκλησιών και ιερέων και πάσης καθόλου από της θρησκείας απορρεούσης παραμυθίας και εξηναγκάζοντο δια τοιούτων και άλλων μέτρων εις εξισλάμισιν. Τοιουτοτρόπως δε πληθυσμός ομογενής εκ 490.063 ψυχών, διασπαρείς ανά τα όρη, τας χαράδρας και τα τουρκικά χωρία, υπέστη εν τοις πλείστοις τον εξ ασιτίας, του ψύχους και των στερήσεων εν γένει θάνατον”.

Στις 25 Ιανουαρίου 2013, εκατό χρόνια μετά την ημέρα της Σφαγής, τελέστηκε στο Οικονομείο τρισάγιο από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο υπέρ αναπαύσεως των ψυχών των σφαγιασθέντων, παρουσία των απογόνων των διασωθέντων κατοίκων του χωριού, το οποίο γεγονός διοργάνωσε ο «Σύλλογος Προσφύγων Ανατολικής Θράκης» Αγίας Τριάδας.

Τα δραματικά γεγονότα της εποχής παρουσιάζει η “Μηχανή του Χρόνου” στο μεγάλο τηλεοπτικό αφιέρωμα για τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση της Θράκης: Δευτέρα 16 Μαρτίου στις 21.00 από το COSMOTE HISTORY. Η εκπομπή μεταδίδεται σε επανάληψη Κυριακή 22 Μαρτίου στις πέντε το απόγευμα.

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Πότε η Θράκη υπήρξε κρατίδιο με ονομασία «Διασυμμαχική Θράκη» και επίσημη γλώσσα τα Γαλλικά. Η περιπετειώδης ιστορία της απελευθέρωσης από τους Τούρκους, τους Βούλγαρους και τους συμμάχους τους …