Η ριζοσπαστική ζωγράφος Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι, που “αποκεφάλισε” τον βιαστή της σε πίνακα. Η δίκη παρωδία όπου υποχρεώθηκε σε γυναικολογική εξέταση μέσα στην αίθουσα

Η Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι κατάφερε να αναγνωριστεί ως μία από τις σπουδαιότερες γυναίκες ζωγράφους της μπαρόκ και να κυριαρχήσει σε έναν καθαρά ανδροκρατούμενο χώρο για τα δεδομένα της εποχής. Χρησιμοποίησε τα πινέλα της για να μιλήσει για την γυναικεία σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση, θύμα της οποίας είχε υπάρξει και η ίδια.

Ο δημοφιλέστερος πίνακας της ζωγράφου με τίτλο “Η Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη” αποτέλεσε μια προσωπική μαρτυρία για ένα συνταρακτικό γεγονός της ζωής της. Η ίδια αναγκάστηκε να παντρευτεί τον βιαστή της, ο οποίος, αν και δικάστηκε, αφέθηκε ελεύθερος με τις ευλογίες του Πάπα.

Πρόσφατες έρευνες απέδειξαν πως ο διάσημος πίνακας “Δαβίδ και Γολιάθ” είναι έργο της Τζεντιλέσκι, ενώ μέχρι πρότινος αποδιδόταν σε έναν άνδρα ζωγράφο, μαθητή του ζωγράφου πατέρα της.

Ο βιασμός από τον δάσκαλό της και η τραγική δίκη 

Η Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι γεννήθηκε στη Ρώμη το 1593 και ξεκίνησε να ασχολείται με τη ζωγραφική στο εργαστήριο του ζωγράφου πατέρα της, Οράτσιο Τζεντιλέσκι. Σύντομα, ο πατέρας της κατάλαβε πως πρόκειται για μια κοπέλα με ιδιαίτερο ταλέντο και αποφάσισε να προσλάβει για δάσκαλό της τον ανερχόμενο, τότε, ζωγράφο Αγκοστίνο Τάσσι.

Η επιλογή του Τάσσι αποδείχθηκε καταστροφική, αφού ο 30χρονος βίαζε τη νεαρή ζωγράφο εν ώρα μαθήματος στο εργαστήριο του πατέρα της. Λίγο καιρό μετά, την ζήτησε σε γάμο και εκείνη δέχτηκε για να αποκαταστήσει την τιμή της.

Εννέα μήνες αργότερα, ο γάμος δεν είχε γίνει και ο πατέρας της ζωγράφου αποφάσισε να κινηθεί δικαστικά εναντίον του Τάσσι. Η δίκη εξελίχθηκε στο μεγαλύτερο σκάνδαλο της Ρώμης εκείνη την εποχή.

Η Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι από κατήγορος βρέθηκε να λογοδοτεί στο δικαστήριο σαν να ήταν αυτή κατηγορούμενη. Υποβλήθηκε σε αναγκαστική γυναικολογική εξέταση ενώπιον του δικαστηρίου, για να αποδειχθεί η ειλικρίνεια της καταγγελίας της.

Ο δικαστής είχε προτείνει έναν ακόμη τρόπο βασανισμού, ο οποίος και εφαρμόστηκε. Γύρω από τα δάχτυλά της τοποθετήθηκαν συσκευές σύνθλιψης, που τραβούσαν τα δάχτυλα δυνατά. Σε ένα γραπτό ντοκουμέντο 400 ετών που έχει διασωθεί από τη δίκη, η Αρτεμίζια εκείνη την ώρα κοίταξε τον βιαστή της και του είπε “Αυτοί οι σφιγκτήρες είναι το δαχτυλίδι γάμου που μου υποσχέθηκες“.

Κατά τη διάρκεια της πολύμηνης δίκης, οι περισσότεροι μάρτυρες περιέγραφαν τη ζωγράφο ως μια φιλήσυχη και παθιασμένη με τη ζωγραφική κοπέλα. Ο Αγκοστίνο Τάσσι, αντιθέτως, περιγράφηκε ως ένας βίαιος χαρακτήρας και μάλιστα πολλοί ήταν εκείνοι που κατέθεσαν πως είχε σκοτώσει την προηγούμενη γυναίκα του, χωρίς όμως να αποδειχθεί κάτι τέτοιο.

Η αθώωση με παρέμβαση του Πάπα

Παρά και τις καταθέσεις, το δικαστήριο αποφάσισε την αθώωσή του. Ήταν κάτι αναμενόμενο, αφού ο 30χρονος ζωγράφος είχε την εύνοια του Πάπα της Ρώμης, κάτι που τον έκανε “άτρωτο” από τέτοιες υποθέσεις. Ο Πάπας δήλωσε μετά τη δίκη “Ο Τάσσι είναι ο μόνος ζωγράφος που δεν με απογοητεύει. Όλοι οι υπόλοιποι ζωγράφοι προσποιούνται πως είναι άνθρωποι με τιμή, αλλά με απογοητεύουν συχνά“.

Μετά το τέλος της δίκης, η ζωγράφος ταξίδεψε στη Φλωρεντία και κατάφερε να κάνει μια καινούρια αρχή και να αφοσιωθεί στη ζωγραφική. Πολύ γρήγορα έγινε μία από τις πιο γνωστές ζωγράφους της Ευρώπης και οι πίνακές της γοήτευσαν μέχρι τους Μεδίκους και τον Κάρολο Α’ της Αγγλίας.

Τα έργα της ζωγράφου είχαν γυναίκες πρωταγωνίστριες και ήταν εξαιρετικά ριζοσπαστικά για την εποχή. Τα έργα της ως αυτοπροσωπογραφίες και ο διάσημος πίνακας “Η Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη”

Τα περισσότερα έργα της Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι ήταν εμπνευσμένα από τη Βίβλο ή την αρχαία ιστορία και πρωταγωνίστριες ήταν σχεδόν πάντα γυναικείες φιγούρες. Από τα πρώτα της έργα η ζωγράφος θέλησε να υμνήσει ηρωίδες όπως την Κλεοπάτρα και την Λουκρητία. Η οπτική της ήταν αρκετά ριζοσπαστική για την εποχή, μιας και ο χώρος των Καλών Τεχνών ήταν καθαρά ανδροκρατούμενος. Μέσα από τα έργα της κατάφερε να είναι η πρώτη γυναίκα που έγινε μέλος της “Ακαδημίας Σχεδιαστικών Τεχνών” στην Ιταλία (Accademia delle Arti del Disegno).

Στο παρελθόν τα έργα της έχουν χαρακτηριστεί αυτοβιογραφικά και αρκετοί μελετητές έχουν δηλώσει πως, μετά την δίκη του Αγκοστίνο Τάσσι, τα έργα της ήταν κατά βάση αυτοπροσωπογραφίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο διάσημος πίνακας “Η Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη”.

Επηρεασμένη από τον Ιταλό ζωγράφο Καραβάτζιο φιλοτέχνησε αυτό το έργο για να εκδικηθεί, όπως πιστεύουν αρκετοί καλλιτέχνες, τον βιαστή της και να καταδείξει τη γυναικεία σεξουαλική κακοποίηση. Το δημοφιλές έργο της ζωγράφου ήταν μια παραλλαγή του έργου του Καραβάτζιο “Η Ιουδήθ και η υπηρέτριά της με το κεφάλι του Ολοφέρνη”.

Στον πίνακα της Τζεντιλέσκι η υπηρέτρια μετατράπηκε σε μια δυνατή γυναίκα που συμμετείχε στη δολοφονία και η Ιουδήθ φέρεται να αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη, στο πρόσωπο του οποίου η ζωγράφος έβλεπε, μάλλον, τον βιαστή της. Ο πίνακας αναγνωρίστηκε ως ένα από τα σπουδαιότερα έργα της μπαρόκ εποχής.

Πρόσφατες έρευνες αποκάλυψαν την Τζεντιλέσκι ως την δημιουργό του διάσημου έργου “Δαβίδ και Γολιάθ” που για χρόνια θεωρούταν έργο ενός άλλου ζωγράφου

Ένα αριστούργημα της μπαρόκ εποχής ήταν και ο πίνακας “Δαβίδ και Γολιάθ”, ο οποίος χρονολογείται στα τέλη του 1630. Το 1975 το έργο είχε αποδοθεί σε έναν από τους μαθητές του πατέρα της, τον Τζιοβάννι Φραντσέσκο Γκερέρι, κατά τη διάρκεια μιας δημοπρασίας.

Το 2018, σε μια νέα δημοπράτηση στο Μόναχο, αρκετοί υποστήριξαν πως πρόκειται για έργο της Τζεντιλέσκι καθώς αναγνωρίστηκε η υπογραφή της στον πίνακα. Ωστόσο, η επιβεβαίωση αυτής της υποψίας ήρθε πρόσφατα, χάριν στον συντηρητή Simon Gillespie και στον Ιταλό μελετητή του έργου Gianni Papi που εργάστηκαν μήνες για αυτό.

Όπως αποκάλυψαν οι ίδιοι, η χρωματική σύνθεση του πίνακα ταυτίστηκε με εκείνη που χρησιμοποιούσε η ζωγράφος, καθώς επίσης η υπογραφή της αποκαλύφθηκε πάνω στη λεπίδα του σπαθιού του Δαβίδ. Οι εργασίες έλαβαν χώρα εν όψει της μεγάλης έκθεσης για την Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι που θα πραγματοποιηθεί στην Εθνική Πινακοθήκη της Αγγλίας, από τις 4 Απριλίου.