Η “Συνοικία των επαύλεων” του Ερνέστου Τσίλλερ στον Πειραιά, όπου έμεναν βασιλιάδες και πλούσιοι. Οι Καρυάτιδες του αρχιτέκτονα “ταξίδεψαν” μέχρι τη Χαλκίδα, αλλά γκρεμίστηκαν κι εκεί

Του ιστορικού, αρχαιολόγου, Νικολάου Σπ. Καρατζά

Το 1875 ο σπουδαίος γερμανός αρχιτέκτονας Ερνέστος Τσίλλερ, που είχε εγκατασταθεί μόνιμα στην Ελλάδα, αγόρασε μια ακατοίκητη έκταση στην περιοχή της αδιαμόρφωτης πλατείας Αλεξάνδρας (λιμάνι Ζέας), στην Καστέλλα του Πειραιά.

Σε αυτή την παραθαλάσσια περιοχή οικοδόμησε μια σειρά από σπίτια, δίνοντας ένα ξεχωριστό χρώμα στην περιοχή, όπου για πολλά χρόνια διατήρησε την ονομασία “Συνοικία Τσίλλερ” ή αλλιώς, “Συνοικία των Επαύλεων”.

Δυστυχώς, σήμερα, σώζεται μόνο η οικία του βιομήχανου Π. Πατσιάδη (σημερινή ιδιοκτησία Σταυριανάκου). Σε αυτή τη συνοικία αναφέρεται στο βιβλίο «Τρελαντώνης» η Πηνελόπη Δέλτα, όπου μιλάει για τους ενοίκους των σπιτιών και περιγράφει πολλά στοιχεία από την καθημερινότητά τους.

Στο πρώτο σπίτι διέμενε τα καλοκαίρια ο Βασιλέας Γεώργιος Α΄ με τη Βασίλισσα Όλγα, στο δεύτερο σπίτι η ρωσίδα Βασίλισσα Όλγα, κυρία επί των Τιμών της Βασίλισσας, κόρη του Μεγάλου Δούκα Νικολάιβιτς.

Στο τρίτο σπίτι διέμενε η οικογένεια Μπενάκη και εκεί φιλοξενήθηκε η Πηνελόπη Δέλτα.

Στο τέταρτο σπίτι διέμενε η οικογένεια Χορν και τα άλλα τρία σπίτια τα χρησιμοποιούσαν επιφανείς Αθηναίοι ως παραθεριστικές κατοικίες.

Σε μια εξ αυτών των κατοικιών, ο Τσίλλερ χρησιμοποίησε για πρώτη φορά το αρχιτεκτονικό – διακοσμητικό στοιχείο της ημικυκλικής πρόστασης με τις «Καρυάτιδες», οι οποίες στήριζαν το επιστήλιο, επάνω από την κεντρική θύρα εισόδου. Με αυτή την έμπνευση ο Τσίλλερ δημιούργησε ένα «προστέγασμα» χωρίς στέγαστρο για να οριοθετήσει το άνοιγμα του επάνω ορόφου και να στηρίξει το κιγκλίδωμα. Η κατασκευή των κτηρίων της συνοικίας Τσίλλερ ολοκληρώθηκε το 1877.

Δυστυχώς, οι μεταγενέστεροι δεν εκτίμησαν το έργο του ή δεν κατάφεραν να συντηρήσουν αυτά τα αριστουργήματα της αρχιτεκτονικής που γκρεμίστηκαν, σχεδόν στο σύνολό τους.

Η “Παλίρροια” της Χαλκίδα στα πρότυπα του Τσίλερ

Ο Ερνέστος Τσίλλερ ως καθηγητής (έδρα αρχιτεκτονικής) στο «Σχολείον των Τεχνών» μετέπειτα Πολυτεχνείο, είχε πολλούς και αξιόλογους μαθητές, οι οποίοι βοηθούσαν και μάθαιναν στο πλευρό του σε διάφορα έργα που είχε αναλάβει σε όλη την Ελλάδα (Τατόι, Ιλίου Μέλαθρον, Προεδρικό Μέγαρο). Μεταξύ αυτών και ο Ποθητός Καμάρας από την Τζιά, ο οποίος διορίστηκε το 1886 και διετέλεσε Νομομηχανικός Ευβοίας. Πραγματοποίησε επιβλέψεις, συνέταξε Κτηματολογικούς Χάρτες, εκπόνησε σχέδια και μελέτες μεγάλων έργων και κτηρίων, όπως το Δημαρχείου Χαλκίδας και – συνεργαζόμενος με τον εμποροβιομήχανο Β. Γεωργιάδη – το ξενοδοχείο «Παλίρροια».

Μετά την κατεδάφιση των τειχών της Πόλης του Κάστρου και την «απελευθέρωση» των ακτών, δημιουργήθηκαν αποβάθρες, κρηπιδώματα και νέοι χώροι στο αναπτυσσόμενο νέο παραλιακό μέτωπο. Έναν τέτοιο χώρο αγόρασε ο βιομήχανος Β. Γεωργιάδης στις 22 Απριλίου του 1904 για την κατασκευή του Ξενοδοχείου Παλίρροια. Για τη σχεδίαση του ξενοδοχείου, ο Καμάρας χρησιμοποίησε το σχέδιο από το Ξενοδοχείο «Θέρμαι Σύλλα» στην Αιδηψό και αντέγραψε τη διακοσμητική πρόσταση με τις Καρυάτιδες από την οικία Βασιλειάδη (μετέπειτα Ποταμιάνου) της «Συνοικίας του Τσίλλερ» στον Πειραιά.

Ως γνήσιος μαθητής του Τσίλλερ διακόσμησε με την ημικυκλική πρόσταση των Καρυάτιδων (αγαπημένο διακοσμητικό μοτίβο του Τσίλλερ) με «προστέγασμα» και κιγκλίδωμα στον επάνω όροφο. Οι Καρυάτιδες, ένα χαρακτηριστικό δείγμα της αρχαιοελληνικής γλυπτικής αποτέλεσε το πιο ιδιαίτερο διακοσμητικό στοιχείο του Ξενοδοχείου Παλίρροια έως το 1968 που υπεγράφη το διάταγμα, με το οποίο αυξήθηκε ο συντελεστής δόμησης και το επιτρεπόμενο ύψος των οικοδομών σε περιοχές της Χαλκίδας. Το νεοκλασικό «στολίδι» της Χαλκίδας γκρεμίστηκε και στη θέση του κατασκευάστηκε το σημερινό σύγχρονο ομώνυμο ξενοδοχείο.

Διαβάστε επίσης στη ΜτΧ: Το παλαιό Χημείο στα Εξάρχεια αποκαλύπτει το μυστικό του. Ο ασύρματος του κτιρίου μετέδιδε στην κατοχή μηνύματα στην εξόριστη κυβέρνηση και από εκεί ξεκίνησαν πολλές κινητοποιήσεις