του συνεργάτη μας και ιστορικού ερευνητή, Στέφανου Μίλεση
Ο Κρίστοφερ Τζάνους (Christopher Janus) ήταν ένας Ελληνοαμερικανός επιχειρηματίας, που μεγαλούργησε στις Η.Π.Α. αποκλειστικά στηριζόμενος στις ικανότητές του.
Η οικογένειά του είχε μεταναστεύσει στις Ηνωμένες Πολιτείες από την Ελλάδα το 1910, και είχε εγκατασταθεί στο Μοντγκόμερι της Δυτικής Βιρτζίνια, όπου ο πατέρας του είχε βρει δουλειά σε εργοστάσιο. Δυστυχώς το 1918, εξαιτίας της πανδημίας της ισπανικής γρίπης ο πατέρας, η αδελφή και ο μικρότερος αδερφός του πέθαναν.
Τα τρία επιζώντα μέλη της οικογένειας (ο μεγαλύτερος αδελφός, ο ίδιος και η μάνα του), κατευθύνθηκαν βόρεια και εγκαταστάθηκαν στο Μοντκλέρ του Νιου Τζέρσεϊ. Η μητέρα του Τζάνους δεν άντεξε τις απανωτές συμφορές και επέστρεψε πίσω στην Ελλάδα.
Ο Τζάνους συνέχισε τον αγώνα της επιβίωσης μόνος του καταφέρνοντας μάλιστα το 1932 να σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Στη συνέχεια εργάστηκε ως ρεπόρτερ στο διαφημιστικό πρακτορείο J. Walter Thompson. Κατάλαβε την αξία της δημοσιότητας και την αξιοποίησή της στην παραγωγή κέρδους.
Το 1940 γνώρισε έναν σημαντικό Ελληνοαμερικάνο, τον Σπύρο Σκούρα που ήταν πρόεδρος της γνωστής κινηματογραφικής εταιρείας 20th Century Fox.
Ο Σκούρας στάθηκε ο μέντορας του Τζάνους στον κόσμο των επιχειρήσεων, αλλά και στον τρόπο να σκέφτεται.
Μετά την ιαπωνική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, το 1941, ο Τζάνους παρουσιάστηκε εθελοντικά για κατάταξη. Καθώς όμως η όραση στο αριστερό του μάτι ήταν κακή, απορρίφθηκε. Τότε απογοητευμένος προσπάθησε να ενισχύσει την πολεμική προσπάθεια με άλλο τρόπο.
Εντάχθηκε σε έναν σύνδεσμο Ελλήνων που είχε ως αποστολή την ανακούφιση των Ελλήνων που λιμοκτονούσαν από την γερμανική κατοχή (λιμός 1941-42). Αμέσως μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα, του ανατέθηκε από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ η διαχείριση της βοήθειας της ΟΥΝΡΑ που κατέφτανε στην Ελλάδα.
Ο Τζάνος με την ιδιότητα του αξιωματούχου του Στέιτ Ντιπάρτμεντ έζησε στην Αθήνα από τις πρώτες ημέρες της απελευθέρωσης, παρακολουθώντας τα Δεκεμβριανά και το δράμα του Εμφυλίου που ακολούθησε.
Κινδύνευσε να χάσει τη ζωή του όταν το αυτοκίνητό του ανατινάχθηκε, ο ίδιος τραυματίστηκε, ενώ ο οδηγός του σκοτώθηκε.
Όταν τελείωσε η θητεία του Τζάνου στην Ελλάδα, επέστρεψε πίσω στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου ασχολήθηκε με το εξαγωγικό εμπόριο όπου γρήγορα διέπρεψε. Μέσω της εταιρείας του στο Σικάγο με την επωνυμία Eximport Associates, κατάφερε να ανακηρυχθεί στους εμπορικούς κύκλους της Αμερικής «βασιλιάς του εξαγωγικού εμπορίου», αποκτώντας φήμη και πλούτο.
Την εποχή εκείνη μέσω της εταιρείας του διαπραγματευόταν την εξαγωγή ανταλλακτικών αυτοκινήτων αξίας 35 χιλιάδων δολαρίων στη Σουηδία. Μέσω αυτών των διαπραγματεύσεων ο Τζάνος δέχθηκε την πρόταση αντί του χρηματικού ποσού, να περιέλθει στην ιδιοκτησία του ένα αυτοκίνητο. Η απάντησή του Τζάνους ήταν «Δε με ενδιαφέρει ένα αυτοκίνητο αξίας 35 χιλιάδων δολαρίων».
Ο άνδρας στο τηλέφωνο από τη Σουηδία του είπε τότε: «Δεν είναι απλώς ένα αυτοκίνητο. Είναι το αυτοκίνητο του Χίτλερ!».
Και φυσικά δεν αναφερόταν σε ένα σκαραβαίο τύπου Volkswagen που είχε καθιερωθεί μεταπολεμικά να αποκαλείται «το αυτοκίνητο του Χίτλερ» αλλά για το προσωπικό αυτοκίνητό του ίδιου του Χίτλερ!
Το συγκεκριμένο αυτοκίνητο είχε κατασκευαστεί με την επίβλεψη του ίδιου του Χίτλερ. Επρόκειτο για ένα ανοιχτό αυτοκίνητο τουρισμού Mercedes-Benz Grosser 770K του 1941, μοντέλο W150. Είχε μήκος είκοσι πόδια, μπορούσε να μεταφέρει οκτώ επιβάτες και, με τα αλεξίσφαιρα παράθυρα 1 ¼ ιντσών και την πανοπλία του, έγερνε τη ζυγαριά σε σχεδόν πέντε τόνους.
Ο Τζάνος κρατάει το περιοδικό που γράφει την ιστορία του αυτοκινήτου και τον αναφέρει (Πηγή: Αρχείο Στέφανου Μίλεση)
Ο Τζάνους σκέφτηκε ότι η κατοχή του αυτοκινήτου του Χίτλερ θα ήταν μια καλή επιχειρηματική ιδέα από την οποία θα μπορούσαν να βγουν όχι μόνο τα 35 χιλιάδες που κόστισε η αγορά του, αλλά και επιπλέον κέρδος το οποίο θα προσφερόταν υπό μορφή φιλανθρωπίας στην Ελλάδα! Θα το παρουσίαζε σε εκθέσεις αντί εισιτηρίου.
Αμέσως επικοινώνησε τηλεφωνικά με τον ισχυρό μέντορά του, τον Σπύρο Σκούρα, για να του ζητήσει τη γνώμη του. Ο Σκούρας όμως προσπάθησε να τον αποτρέψει.
“Ποιος θα πληρώσει για να δει το αυτοκίνητο του Χίτλερ; Υπήρξε ο χειρότερος άνθρωπος που έζησε ποτέ. Προτίμησε να πάρεις τις σουηδικές κορώνες, κι αν θες να τις χάσεις πήγαινε στο καζίνο του Μόντε Κάρλο και παίξε. Ακόμα και εκεί οι πιθανότητες επιτυχίας σου θα είναι απείρως περισσότερες” του είπε και του έκλεισε το τηλέφωνο.
Η είδηση ότι ο Τζάνος θα μετέφερε το αυτοκίνητο του Χίτλερ στην Αμερική, όπως ήταν φυσικό προκάλεσε έντονο ενδιαφέρον από τις εφημερίδες που άρχισαν να του αφιερώνουν άρθρα. Ο Τζάνος καθώς ήταν γνώστης της διαφήμισης επιζητούσε τα φώτα δημοσιότητας για να μπορέσει αργότερα να τη μετατρέψει σε κέρδος.
Δημοσίευμα με το περίφημο αυτοκίνητο του Χίτλερ (Πηγή: Αρχείο Στέφανου Μίλεση)
Το αυτοκίνητο του Χίτλερ φορτώθηκε σε πλοίο και εκφορτώθηκε στην προβλήτα της 57ης οδού της Νέας Υόρκης εν μέσω τουλάχιστον 20 ρεπόρτερ και δεκάδων περιέργων που είχαν πληροφορηθεί για την ώρα και τον τόπο άφιξης. Πρώτος εισήλθε εντός αυτού ο Τζάνος όπου διαπίστωσε ότι δεν ήταν μαύρο, όπως φανταζόταν, αλλά βαθύ σκούρο μπλε. Η πρώτη του ενέργεια ήταν να το βάλει μπροστά.
Μάταια όμως διότι στο καντράν του το οποίο ήταν χρώματος λευκού ιβουάρ, υπήρχαν πάνω από διακόσιοι διακόπτες.
Ο συνδυασμός επτά από μόνο από αυτούς τους διακόπτες επέτρεπαν το αυτοκίνητο να πάρει μπροστά. Ο Τζάνος δεν είχε καμία πιθανότητα να τα καταφέρει μόνος, για αυτό και στη συνέχεια ζήτησε τη βοήθεια της Zumbach Motor Company, που ήταν η αντιπρόσωπος της Mercedes-Benz στην Αμερική.
Το αυτοκίνητο στη συνέχεια αποδείχθηκε ότι διέθετε αμέτρητες κρυψώνες (θήκες) για φύλαξη όπλων τύπου Luger.
Το αυτοκίνητο του Χίτλερ παρουσιάστηκε σε πολλές εκθέσεις που διοργάνωνε ο Τζάνους με εισιτήριο εισόδου και κατάφερε μέσα σε έξι μόνο εβδομάδες να συγκεντρώσει το ποσό των 40 χιλιάδων λιρών Αγγλίας. Διέψευσε τον Σκούρα που υποστήριζε ότι κανείς δεν θα πλήρωνε για να δει το αυτοκίνητο.
Κατά τον Τζάνους, όλοι θα πλήρωναν για να δουν από κοντά το αυτοκίνητο του χειρότερου ανθρώπου!
Κι αυτό ήταν αλήθεια… Κάθε φορά που τελείωνε μια τέτοια έκθεση το ποσό που συγκεντρωνόταν, κατευθυνόταν απευθείας στην Ελλάδα στοχεύοντας έναν σκοπό. Τη μια τα βομβόπληκτα παιδιά του Πειραιά, την άλλη τα ορφανοτροφεία της Αθήνας και την επόμενη τα λαϊκά συσσίτια.
Ο Τζάνους είχε κατάφερε το απίστευτο! Με το αυτοκίνητο του αρχηγού των ναζιστών Χίτλερ κατάφερνε να βοηθήσει τα βομβόπληκτα και άπορα παιδιά του Πειραιά και της Αθήνας. Ο Καλλέργης, Γενικός Πρόξενος της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη, αναγνωρίζοντας τη φιλάνθρωπη προσφορά του Τζάνου τον βράβευσε σε ειδική εκδήλωση.
Ο Τζάνους υπέβαλε το αυτοκίνητο σε διάφορες δοκιμές πίστας για να διαπιστώσει τις δυνατότητές του. Τον παρότρυναν σε αυτό οι εφημερίδες. Σε ένα άρθρο τους, προκαλούσαν τον Τζάνους με το ερώτημα αν το αυτοκίνητο μπορούσε να πιάσει τελική ταχύτητα 130 μιλίων όπως το διαφήμιζε η Mercedes το 1938.
Υπαίθρια διαφήμιση της έκθεσης του Τζάνους για το αυτοκίνητο του Χίτλερ (Πηγή: Αρχείο Στέφανου Μίλεση)
Όμως το αυτοκίνητο είχε υποστεί μετατροπές από τον Χίτλερ. Θα μπορούσε άραγε μια θωρακισμένη λιμουζίνα 10 χιλιάδων λιβρών να πιάσει αυτή την ταχύτητα;
Ο Τζάνους ανταποκρίθηκε στην πρόκληση και σύντομα διαπίστωσε ότι τα λάστιχα του αυτοκινήτου έσκαγαν αμέσως μόλις το ταχύμετρο ξεπερνούσε τα 50 μίλια. Τελικά ο Τζάνους κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το συγκεκριμένο αυτοκίνητο, προοριζόταν μόνο για τις παρελάσεις, για να εξάπτει τη φαντασία όσων το έβλεπαν.
Ερευνώντας ο Τζάνους την ιστορία του αυτοκινήτου, οδηγήθηκε σε συμπεράσματα μη λογικά!
Για παράδειγμα ο Χίτλερ προβλέποντας την είσοδο των Σοβιετικών στο Βερολίνο, κανόνισε το αυτοκίνητό του να βρεθεί στη Σουηδία. Μια τέτοια αποδοχή σκέψης όμως, οδηγούσε σε μια άλλη διαπίστωση. Ήταν δυνατόν ένας στρατιωτικός ηγέτης το τέλος του οποίου πλησίαζε να δέχεται να φυγαδεύσει το αυτοκίνητό του στο εξωτερικό, αλλά όχι τον εαυτό του ή τη σύντροφό του και μελλοντική γυναίκα του;
Η λιμουζίνα μέχρι το 1950 είχε μετατραπεί σε μια μηχανή για βοήθεια στην Ελλάδα με εισπράξεις ένα εκατομμύριο δολάρια που χρηματοδότησαν 150 ελληνικές φιλανθρωπικές οργανώσεις.
Τελικώς μετά από τέσσερα χρόνια ιδιοκτησίας της λιμουζίνας, ο Τζάνους αποφάσισε να την πουλήσει το 1952 στους συλλέκτες αυτοκινήτων George Waterman και Kirkland Gibson, οι οποίοι παρήγγειλαν ένα προσαρμοσμένο ημιρυμουλκούμενο για να τη μεταφέρουν που ανέγραφε με τεράστια γράμματα στο εξωτερικό μέρος του: Hitler’s Personal Armored Car (Το προσωπικό θωρακισμένο αυτοκίνητο του Χίτλερ).
Βιβλίο με τίτλο “Η μερσεντές του διαβόλου Χίτλερ”
Μεγάλος όγκος πληροφοριών για το άρθρο αυτό τροφοδότησε αρθρογραφία εφημερίδων σε Ελλάδα και Η.Π.Α. Στην Ελλάδα τα μεγαλύτερα αφιερώματα στον Τζάνους καταγράφηκαν από την εφημερίδα «ΕΘΝΟΣ» έτους 1949.
Το 2017 τα δημοσιεύματα που κατέκλυζαν μεταπολεμικά τις εφημερίδες για τον Ελληνοαμερικάνο Τζάνους και το αυτοκίνητο του Χίτλερ -πολλά εκ των οποίων είχαν τεθεί σε αμφισβήτηση για την ορθότητά τους- επιβεβαιώθηκαν με την έκδοση ενός βιβλίου με τίτλο «Η Μερσεντές του διαβόλου» από τον συγγραφέα Robert Klara.
Ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί καθώς ο ιστορικός ερευνητής μπορεί να πληροφορηθεί για τη μεταπολεμική Ελλάδα και τη βοήθεια που προσέφερε ο Τζάνους που δυστυχώς στην Ελλάδα παραμένει εντελώς άγνωστος.
Ακολουθήστε την mixanitouxronou.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Διαβάστε τις σημαντικότερες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στη mixanitouxronou.gr