Η “χωματερή” της Μεσογείου σε βάθος 5.000 μέτρων. Σκουπίδια, πλαστικά στο φρέαρ των Οινουσσών και ένα αρνητικό ρεκόρ

Σκουπίδια στο βαθύτερο σημείο της Μεσογείου, στο φρέαρ των Οινουσσών, ανακάλυψαν οι επιστήμονες. Οι ειδικοί –ανάμεσα στους οποίους και Ελληνες– κατέγραψαν στον βυθό, σε βάθος 5 χιλιομέτρων από την επιφάνεια, πλαστικά μπουκάλια, ποτήρια του καφέ, πλαστικές σακούλες, κουτάκια αναψυκτικών και άλλα απορρίμματα. Μάλιστα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πυκνότητα σκουπιδιών που έχει βρεθεί σε βάθη μεγαλύτερα των 2 χιλιομέτρων παγκοσμίως. Η έρευνα αποδεικνύει ότι δυστυχώς οι συνέπειες της ανθρώπινης παρέμβασης φθάνουν ακόμα και στα πιο απρόσιτα μέρη του πλανήτη μας.

Το φρέαρ των Οινουσσών βρίσκεται στο δυτικό τμήμα της ελληνικής τάφρου, περίπου 60 χλμ. από την πλησιέστερη ακτή (Πύλος), στα νοτιοδυτικά της Πελοποννήσου. Μάλιστα πρόκειται για το μεγαλύτερο σε έκταση θερμό «αβυσσικό» περιβάλλον, αφού η θερμοκρασία του νερού κοντά στον βυθό είναι 13-14 βαθμοί (αντίθετα με αντίστοιχες αβυσσικές περιοχές στους ανοιχτούς ωκεανούς, όπου η θερμοκρασία είναι 2-4 βαθμοί). Το βαθύτερο σημείο του φρέατος είναι στα 5.112 μέτρα, έχει μήκος 18 χλμ. και πλάτος από 4 έως 7 χλμ. Πρόκειται δε για το βαθύτερο σημείο σε όλη τη Μεσόγειο.

Τον Φεβρουάριο του 2020 ένα υποβρύχιο επανδρωμένο όχημα της εταιρείας Caladan Oceanic, με οδηγό τον Βίκτορ Βεσκόβο και επιβάτη τον πρίγκιπα Αλβέρτο ΙΙ του Μονακό, καταδύθηκε στο βαθύτερο σημείο του φρέατος των Οινουσσών. Το σκάφος χρειάστηκε 4-5 ώρες για να φθάσει στον πυθμένα και περιηγήθηκε για περίπου μία ώρα, πριν ξεκινήσει και πάλι την άνοδό του. Κατά την παραμονή του εκεί έκανε μια διαδρομή περίπου 850 μέτρων πάνω από τον πυθμένα, τραβώντας βίντεο.

Το βίντεο αυτό παραδόθηκε από τον Βεσκόβο σε διεθνή ομάδα επιστημόνων, με επικεφαλής τον Γερμανό Γκέοργκ Χάνκε από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ερευνών. Συντονιστής από ελληνικής πλευράς ήταν ο Γιώργος Παπαθεοδώρου, καθηγητής Γεωλογικής και Περιβαλλοντικής Ωκεανογραφίας στο τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών. Η επιστημονική ομάδα ανέλυσε με ειδικό λογισμικό το βίντεο, εντοπίζοντας, καταγράφοντας και αναλύοντας τα απορρίμματα που το υποβρύχιο σκάφος συνάντησε στον πυθμένα. Τα αποτελέσματα δημοσιεύθηκαν προ ημερών σε διεθνές επιστημονικό περιοδικό.

«Είναι η πρώτη φορά που ανακτώνται στοιχεία για τη ρύπανση από στερεά απορρίμματα στο βαθύτερο σημείο της Μεσογείου», εξηγεί στην «Κ» ο κ. Παπαθεοδώρου. «Τα αποτελέσματα είναι απογοητευτικά. Οι συγκεντρώσεις των απορριμμάτων είναι από τις υψηλότερες που έχουν καταγραφεί ποτέ σε περιβάλλον βαθιάς θάλασσας». Σε αυτή τη μικρή διαδρομή των 850 μέτρων, η κάμερα του υποβρυχίου οχήματος κατέγραψε 167 σκουπίδια στον πυθμένα. Το νούμερο αυτό, με αναγωγή στην έκταση του φρέατος, αντιστοιχεί σε συγκέντρωση 26.175 απορριμμάτων ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. «Πρόκειται για τη δεύτερη μεγαλύτερη πυκνότητα απορριμμάτων που έχει ποτέ εντοπιστεί σε τέτοια βάθη (άνω των 2 χλμ.) σε όλο τον κόσμο», επισημαίνει ο κ. Παπαθεοδώρου. Να σημειωθεί ότι η μεγαλύτερη πυκνότητα σκουπιδιών σε τέτοια βάθη έχει καταγραφεί στη Νότια Σινική Θάλασσα σε δύο υποβρύχια φαράγγια (και ήταν περίπου 55.000 απορρίμματα ανά τ.χλμ.). Οσον αφορά το είδος των σκουπιδιών που καταγράφηκαν, είναι κυρίως (88%) πλαστικά: κοινές τσάντες (λ.χ. από εμπορικά καταστήματα), πλαστικοί σάκοι, ποτήρια καφέ με καπάκι, πλαστικά μπουκάλια, ποτήρια από πολυστυρένιο. Τα υπόλοιπα ήταν κουτιά αναψυκτικού, γυάλινα μπουκάλια ή βάζα, χάρτινα κουτιά (τύπου τετραπάκ), χάρτινες τσάντες. Η ύπαρξη χάρτινων απορριμμάτων είναι ενδεικτική πρόσφατης ρύπανσης.

«Πρόκειται για ελαφρά απορρίμματα, που μεταφέρονται εύκολα από τα θαλάσσια ρεύματα, είτε από τον Βορρά, δηλαδή το Ιόνιο και την Αδριατική, είτε από τον Νότο, το Κρητικό Πέλαγος και την Ανατολική Μεσόγειο. Σε ένα σημείο υπήρχε μια συγκέντρωση απορριμμάτων, πιθανώς το περιεχόμενο μιας μεγάλης σακούλας σκουπιδιών, κάτι που παραπέμπει σε άμεση απόρριψη από πλοίο. Ας μην ξεχνάμε ότι το φρέαρ των Οινουσσών βρίσκεται κοντά σε έναν από τους πιο πυκνούς θαλάσσιους εμπορικούς δρόμους της Μεσογείου», λέει ο κ. Παπαθεοδώρου.

Το μήνυμα που μεταφέρει η έρευνα αυτή είναι πολύ σημαντικό και έχει συμβολική σημασία: «Αυτή η έρευνα δείχνει ότι δεν υπάρχει σύνορο ή όριο στη θαλάσσια ρύπανση και τα αβυσσικά περιβάλλοντα είναι συχνά ο τελικός υποδοχέας για τα θαλάσσια απορρίμματα. Τι σημαίνει αυτό; Οταν ο άνθρωπος ρυπαίνει ένα σημείο που δεν πιστεύαμε ποτέ ότι θα έφθαναν τα απορρίμματα, αυτό σημαίνει ότι το πρόβλημα δεν αντιμετωπίζεται με μια εθνική πολιτική, αλλά χρειάζεται συντονισμένες δράσεις σε παγκόσμια κλίμακα».

Σε Σαρωνικό και Θερμαϊκό

Ο κ. Παπαθεοδώρου ασχολείται εδώ και πολλά χρόνια με τη ρύπανση των ελληνικών θαλασσών. Το Oceanus Lab του Πανεπιστημίου Πατρών πραγματοποίησε πρόσφατα έρευνα στον Σαρωνικό και στον Θερμαϊκό Κόλπο με την υποστήριξη του Typhoon Project του Ιδρύματος Αθ. Λασκαρίδη και υπεύθυνη επεξεργασίας δεδομένων την υποψήφια διδάκτορα Κωνσταντίνα Κουβαρά. «Ο Σαρωνικός Κόλπος είναι ο πιο επιβαρυμένος κόλπος της χώρας και παρουσιάζει τις υψηλότερες συγκεντρώσεις βενθικών απορριμμάτων», λέει ο κ. Παπαθεοδώρου. «Ο μέσος όρος είναι 12.145 απορρίμματα/τ. χλμ. Τοπικά όμως οι συγκεντρώσεις μπορεί να φτάνουν και τα 240.000 απορρίμματα/τ. χλμ. Στον Θερμαϊκό, ο μέσος όρος της συγκέντρωσης των βενθικών απορριμμάτων είναι 14.951 απορρίμματα/τ. χλμ., με τις συγκεντρώσεις να φτάνουν ανά σημεία έως και τα 85.000 απορρίμματα/τ. χλμ. Τέλος, στον Πατραϊκό Κόλπο, δεδομένα από μηχανότρατες έδειξαν μέσο όρο συγκέντρωσης βενθικών απορριμμάτων 641 απορρίμματα ανά τ. χλμ. και τοπικά μέγιστες συγκεντρώσεις περί τα 10.000 απορρίμματα/τ. χλμ. Είναι επόμενο οι πιο ρυπασμένες θαλάσσιες περιοχές να είναι εκείνες κοντά στα μεγάλα αστικά κέντρα. Τα περισσότερα απορρίμματα καταλήγουν στη θάλασσα μέσω ποταμών και χειμάρρων και δευτερευόντως από θαλάσσιες πηγές (ναυτιλία – ακτοπλοΐα)».

Οι ωκεανοί έχουν μολυνθεί με 5 τρισ. κομμάτια πλαστικού

REUTERS

Παρότι ο όγκος σκουπιδιών στην επιφάνεια των θαλασσών έχει γίνει αντικείμενο εκτενούς μελέτης, δεν συμβαίνει το ίδιο με τα σκουπίδια που βρίσκονται στα βάθη των ωκεανών της Γης. Μελέτη της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών έδειξε ότι τεράστιος όγκος σκουπιδιών έχει συσσωρευθεί στον πυθμένα της Τάφρου Σισά στη Νότια Σινική Θάλασσα, σε βάθος 1.800 μέτρων. Ο εντοπισμός συγκέντρωσης της τάξεως των 51.000 αντικειμένων ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο σε δύο τοποθεσίες της Τάφρου Σισά δείχνει ότι το πρόβλημα δεν αφορά μόνο τα επιπλέοντα σκουπίδια, αλλά και τον τεράστιο όγκο τέτοιων υλικών στον πυθμένα. Η κινεζική μελέτη εκτιμά ότι τα περισσότερα σκουπίδια προήλθαν από την αλιεία και τη ναυσιπλοΐα.

Τα στοιχεία είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά. Οι ωκεανοί έχουν μολυνθεί με 5,25 τρισ. κομμάτια πλαστικού. Από αυτά, μόλις 269.000 τόνοι επιπλέουν στην επιφάνεια, ενώ 4 δισ. μικροΐνες ρυπαίνουν κάθε τετραγωνικό χιλιόμετρο πυθμένα. «Το πρώτο κομμάτι του παζλ αφορά τον εντοπισμό των απορριμμάτων», λέει η Κάρα Λάβεντερ Λο, επιστημονική συνεργάτιδα των Ωκεανογραφικού Κέντρου στο Γουντς Χόουλ της Μασαχουσέτης. Η επιστημονική κοινότητα προσπαθεί να αποκτήσει καλύτερη αντίληψη για τα σημεία εναπόθεσης και την πυκνότητα των σκουπιδιών στα βάθη των ωκεανών προκειμένου να εκτιμήσει τις βλάβες που προκαλούν στα κατά τόπους οικοσυστήματα. Κρίσιμα ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα: Καθώς αποσυντίθεται, το πλαστικό εκλύει τοξίνες στο νερό; Και αν ισχύει αυτό, σε τι ποσότητες;

Παρότι οι επιστήμονες γνωρίζουν πολλά για τη ζημιά που προκαλούν τα μεγάλα κομμάτια πλαστικού στη θαλάσσια πανίδα, οι βλάβες από τα μικροπλαστικά είναι λιγότερο σαφείς. «Οσο μεγαλύτερη είναι η συγκέντρωση, όπως στην Τάφρο Σισά, τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος έκθεσης. Αν αδυνατούμε να εντοπίσουμε ένα μεγάλο αποθετήριο σκουπιδιών στον πυθμένα, δεν θα μπορέσουμε να εκτιμήσουμε την πραγματική ζημιά», λέει ο Ρίτσαρντ Τόμσον, βιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Πλίμουθ.

Τα θαλάσσια απορρίμματα μετριούνται με τρεις τρόπους: εξετάζοντας τι ξεβράζεται στις παραλίες, με προγράμματα υπολογιστών βασισμένα σε δείγματα από τη θάλασσα και χάρη σε εκτιμήσεις του όγκου των σκουπιδιών που καταλήγει στις θάλασσες.

Στον αριθμό των 5,25 τρισ. κομματιών πλαστικού κατέληξε ο Μάρκους Ερικσεν, συνιδρυτής του μη κερδοσκοπικού ινστιτούτου 5 Gyres, που πέρασε τέσσερα χρόνια συλλέγοντας δείγματα απορριμμάτων. Ο Ερικσεν εξηγεί ότι ο κύκλος ζωής του πλαστικού στους ωκεανούς είναι ήδη γνωστός. Τα πλαστικά σκουπίδια τείνουν να συγκεντρώνονται σε ένα από τα πέντε ισχυρά ρεύματα επιφάνειας, γνωστά ως ωκεάνειες δίνες. Καθώς το πλαστικό αποσυντίθεται σε κομμάτια, βυθίζεται σε βαθύτερα νερά και συνεχίζει να ταξιδεύει.

Πηγή| kathimerini του Γιώργου Λιάλιου