Η πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς στην Ελλάδα από τον καρδιοχειρουργό Γεώργιο Τόλη. Η συνάντηση με την Χριστίνα Ωνάση

Στις 8 Δεκεμβρίου του 1971, ο καρδιοχειρουργός Γεώργιος Τόλης πραγματοποίησε την πρώτη εγχείρηση bypass στην Ελλάδα.

Δεκαεννιά χρόνια αργότερα, το 1990, κατάφερε το σημαντικότερο επιστημονικό επίτευγμα στην χώρα. Την πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς.

Στις 3 Απριλίου 1990, η εγχώρια ιατρική κοινότητα είχε κάθε λόγο να πανηγυρίζει, αφού στο νοσοκομείο “Υγεία”, μία ξένη καρδιά άρχισε να χτυπάει στο στήθος ενός καρδιοπαθούς, για πρώτη φορά στα ελληνικά ιατρικά χρονικά!

Η υγεία του 62χρονου Γ. Καραφίλη, ο οποίος νοσηλευόταν με καρδιακή ανεπάρκεια στην κλινική του νοσοκομείου “Αλεξάνδρα”, ήταν ιδιαίτερα επιβαρυμένη. Οι γιατροί δεν έδιναν πολλές ελπίδες ζωής, ύστερα από τα δύο εμφράγματα που “χτύπησαν” τον ασθενή.

“Μία μεταμόσχευση, με όλο της το ρίσκο, θα ήταν η μοναδική λύση“, είχε δηλώσει ο διευθυντής της καρδιολογικής κλινικής του “Αλεξάνδρα”.

Μία λύση που, εντελώς απροσδόκητα και προς έκπληξη όλων, χάρισε με τον θάνατό της η 40χρονη Κοραλία Αργύτη, η οποία από το μεσημέρι της 2ας Απριλίου ήταν κλινικά νεκρή, από ενδοεγκεφαλική αιμορραγία. Ο σύζυγος και οι συγγενείς της αποφάσισαν, ύστερα από σχετικές παραινέσεις του ιατρικού προσωπικού, να προσφέρουν τόσο την καρδιά όσο και τα υπόλοιπα όργανά της, προκειμένου “να σωθούν κάποιοι άλλοι, που έχουν ανάγκη”.

Τότε, ο καρδιοχειρουργός Γεώργιος Τόλης και η τετραμελής ομάδα του ανέλαβαν δράση.

Στις 6 το απόγευμα της 3ης Απριλίου, αφαιρέθηκε η “άρρωστη” καρδιά από τον λήπτη και δύο ώρες αργότερα ξεκίνησε η τοποθέτηση της νέας, υγιούς καρδιάς στο στήθος του ασθενούς.

Δημοσιογράφοι, τηλεοπτικά συνεργεία, γιατροί, εκπρόσωποι της Πολιτείας και του Ιατρικού Συλλόγου, αγωνιούσαν έξω από την πόρτα του χειρουργείου.

Λίγο πριν τις 10 το βράδυ της ίδιας ημέρας, ο κ. Τόλης και οι συνεργάτες του, αφαίρεσαν τα μηχανήματα από τον χειρουργημένο, για να εξετάσουν αν η “καινούργια” καρδιά μπορούσε να λειτουργήσει μόνη της, χωρίς τεχνητή υποστήριξη. Στις 11.30, ο διάσημος καρδιοχειρουργός, δήλωσε:

Είμαστε σε δύσκολη φάση. Δεν σας κρύβω ότι έχουμε κάποια δυσκολία. Το αν είναι επιτυχημένη η μεταμόσχευση, θα το δείξει μόνο αν ο ασθενής επιζήσει.

Μετά την πολύωρη επέμβαση ο κ. Καραφίλης μεταφέρθηκε στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, παλεύοντας να κρατηθεί στη ζωή.

Εύκολη επέμβαση

“Η επέμβαση από τεχνικής πλευράς ήταν σχετικά εύκολη και είχε συμπληρωθεί σε διάστημα 4 ωρών. Ανέκυψε, όμως, δυσκολία όταν επιχειρήσαμε να αποσυνδέσουμε τον ασθενή από το σύστημα εξωσωματικής κυκλοφορίας, επειδή η καρδιά της μάλλον μικρόσωμης γυναίκας δυσκολευόταν να αντιμετωπίσει τις αυξημένες αντιστάσεις των πνευμόνων του δέκτη”, δήλωσε αργότερα ο κ. Τόλης.

Οι δυσκολίες έδειχναν ότι ξεπεράστηκαν. Με τη βοήθεια κατάλληλων φαρμάκων και μιας ειδικής συσκευής, η “ξένη καρδιά” χτυπούσε κανονικά στο σώμα του ασθενούς. Ωστόσο, η κατάσταση της υγείας του επιδεινωνόταν.

Τελικά, ο ασθενής κατέληξε 48 ώρες μετά τη μεταμόσχευση. “Η καρδιά της 40χρονης γυναίκας αποδείχθηκε μικρή και απροετοίμαστη, για να υπερνικήσει τις πνευμονικές αντιστάσεις του 63χρονου άνδρα που, είχε εμφανίσει οξύτατο πνευμονικό οίδημα”, εξήγησε αρκετά χρόνια αργότερα σε συνέντευξή του ο καρδιοχειρουργός.

Μπορεί η πρώτη μάχη να χάθηκε, αλλά εκείνο το ανοιξιάτικο βράδυ, άνοιξε ένας καινούριος, πολύτιμος δρόμος, για πρώτη φορά στην ιστορία της ιατρικής στην Ελλάδα.

Για πρώτη φορά

Σε ερώτηση δημοσιογράφων για τη σημασία αυτής της επέμβασης και για τους λόγους που μέχρι τότε δεν είχε γίνει μεταμόσχευση καρδιάς στην Ελλάδα, ο κ. Τόλης τόνισε ότι “αν υπάρχει κάτι που το κάνει σημαντικό το γεγονός, είναι ότι γίνεται για πρώτη φορά στη χώρα μας. Διαφορετικά, σε όλο τον κόσμο γίνονται καθημερινά χιλιάδες μεταμοσχεύσεις καρδιάς και μία επιπλέον δεν σημαίνει τίποτα”.

Όσο για τους λόγους που εμπόδιζαν την πραγματοποίηση τέτοιου είδους επεμβάσεων στη χώρα μας, είπε ότι “ο κυριότερος λόγος είναι η έλλειψη δοτών, γιατί οι συγγενείς δυσκολεύονται να πεισθούν να δώσουν όργανα δικών τους”.

Ωνάσειο

Τον Αύγουστο του 1976, η Χριστίνα Ωνάση θέλησε να παρακολουθήσει μια εγχείρηση ανοικτής καρδιάς. Αμέσως ειδοποιήθηκε ο καρδιοχειρουργός Γεώργιος Τόλης. Συναντήθηκαν και το αίτημα της κ. Ωνάση έγινε δεκτό.

Την επόμενη ημέρα, κατά την επίσκεψη της μεγαλοεπιχειρηματία στο νοσοκομείο, λέγεται ότι ένας νοσηλευόμενος της είπε,

“Κυρία Χριστίνα, εμείς που μπήκαμε σε αυτή τη μονάδα είμαστε οι τυχεροί. Έξω περιμένουν πολλοί που έχουν την ανάγκη να μπουν εδώ μέσα. Μπορείς να τους βοηθήσεις;” 

Έτσι, λέγεται ότι γεννήθηκε η ιδέα για το Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο Αθηνών και εκπληρώθηκε η επιθυμία του Αριστοτέλη Ωνάση για ένα “Κοινωφελές Ίδρυμα, που θα φέρει το όνομα του γιου του”.

Πηγή αρχικής φωτογραφίας: Μηχανή του Χρόνου, Αρχείο Γεώργιου Τόλη