Η πρώτη ληστεία τρένου στην Ελλάδα. Στους επιβάτες ήταν ένας υπουργός και παραλίγο ο πρωθυπουργός. Η σχέση με τον Γιαγκούλα

10 Απριλίου 1924. Δώδεκα ένοπλοι ληστές πραγματοποιούν επίθεση σε ένα τρένο. Το γεγονός δεν θα αποτελούσε είδηση στην αμερικανική δύση του περασμένου αιώνα. Στην Ελλάδα, όμως, ένοπλη ληστεία σε τρένο αποτελούσε πρωτόγνωρο γεγονός και έγινε πρώτο θέμα στις εφημερίδες της εποχής.

Στόχος της ληστείας ήταν το τρένο που κατευθυνόταν από την Αθήνα στη Θεσσαλονίκη.

Το βράδυ της 9ης Απριλίου, κατά τις 8.30, ομάδα ληστών κατέλαβε τον σταθμό του Δοξαρά, που βρισκόταν μεταξύ Λάρισας και Δομοκού. Αιχμαλώτισαν και φίμωσαν τον σταθμάρχη, κατέστρεψαν την τηλεγραφική μηχανή του σταθμού και περίμεναν την ώρα για το χτύπημα.

Κατά τις 11, τοποθέτησαν στις ράγες του τρένου ένα κόκκινο φως και διέκοψαν τη συγκοινωνία. Στη μια τα ξημερώματα το τρένο που είχε αναχωρήσει από την Αθήνα, γύρω στις 9.30, πλησίαζε τον σταθμό του Δοξαρά.

Οι ληστές φορούσαν μάσκες, περούκες και ψεύτικα γένια για να μην τους αναγνωρίσουν.

Στάθηκαν μπροστά από τις ράγες και μόλις το τρένο σταμάτησε, κρατώντας τυφέκια Μάνλιχερ ανέβηκαν στο συρμό και διέταξαν τον οδηγό να κατέβει.

Στη συνέχεια, πήραν από τους επιβάτες χρήματα και κοσμήματα. Εντύπωση προκάλεσε και το γεγονός πως στο τρένο επέβαινε τραπεζικός υπάλληλος που μετέφερε στη Θεσσαλονίκη 2 εκατομμύρια δραχμές αλλά οι κλέφτες δεν του τα πήραν.

Ανάμεσα στους επιβάτες ήταν και ο υπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας Πάζης και ο τέως διοικητής της Μακεδονίας Ιωάννης Βαλαλάς. Το συνολικό ποσό που απέσπασαν έφτανε τις 400.000 δραχμές.

Την επόμενη ημέρα το συμβάν είχε πάρει μεγάλη έκταση από τα μέσα ενημέρωσης της εποχής. Δεν ήταν απλά η πρώτη ένοπλη ληστεία στη χώρα, αλλά παραλίγο να ληστέψουν το τρένο στο οποίο επέβαινε ο τότε πρωθυπουργός Αλέξανδρος Παπαναστασίου. Το τρένο που θα μετέφερε τον πρωθυπουργό στη Θεσσαλονίκη θα περνούσε από τον σταθμό στις 12:20 αλλά καθυστέρησε.

Ο Παπαναστασίου βρισκόταν στον Βόλο για να κατευνάσει τη απεργία των καπνεργατών και για καλή του τύχη άργησε να ξεκινήσει.

Σύμφωνα με μαρτυρίες, οι ληστές ζητούσαν από τους υπαλλήλους του σταθμού που κατέλαβαν,  κατάλογο με τα ονόματα των επιβατών και πληροφορίες για τους επισήμους που θα επέβαιναν στα βαγόνια.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: «Παπαλάμπραινα». Η ληστεία και ο βασανισμός του παπά- Λάμπρου Ζέρβα που έγινε δημοτικό τραγούδι 

Το δημοψήφισμα του 1924

Η χρονική περίοδος του συμβάντος προκάλεσε ακόμα περισσότερες υπόνοιες σχετικά με τους σκοπούς των δραστών. Στις 13 Απριλίου, δύο μέρες μετά το συμβάν, είχε οριστεί το δημοψήφισμα που έθετε το ερώτημα “Δημοκρατία ή όχι”.

Ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου είχε αναλάβει τα πρωθυπουργικά του καθήκοντα τον Μάρτιο του 1924 και τον ίδιο μήνα κήρυξε με ψήφισμα, στη Δ΄ Συντακτική Συνέλευση, έκπτωτη τη βασιλεία των Γλίξμπουργκ. Οι αποφάσεις του Παπαναστασίου είχαν προκαλέσει έντονες αντιδράσεις στους βασιλόφρονες.

Οι δημοκρατικοί με τη σειρά τους δεν δίστασαν να υπονοήσουν ότι σκοπός των δραστών δεν ήταν η ληστεία, αλλά η απαγωγή του Παπαναστασίου.

Την επόμενη ημέρα, ο τότε υπουργός Έννομης Τάξης, Θεόδωρος Πάγκαλος, πήγε στη Λάρισα και πραγματοποίησε τις σχετικές ανακρίσεις. Δεν παρέλειψε να αναφέρει ότι οι δράστες είχαν στόχο τον ίδιο και όχι τον Παπαναστασίου, καθώς όπως δήλωσε, θα πήγαινε στη Θεσσαλονίκη με το τρένο της Αθήνας, αλλά τελευταία στιγμή το ακύρωσε.

Η συμμορία

Τη δεκαετία του ’20 η ληστεία είχε πάρει μεγάλες διαστάσεις στην ύπαιθρο. Συμμορίες ληστών τριγυρνούσαν στα χωριά και επιδίδονταν σε εγκληματικές ενέργειες.

Την επομένη της ληστείας, αποσπάσματα της χωροφυλακής ξεκίνησαν να καταδιώκουν τους κλέφτες στα χωριά της Θεσσαλίας. Οι αρχές υποψιάζονταν την συμμορία του Γιαγκούλα, του περιβόητου λήσταρχου που δρούσε στην περιοχή και τα αδέρφια Παπαγεωργίου που συμμετείχαν στη συμμορία του.

Την επομένη του δημοψηφίσματος, όπου υπερψηφίστηκε η Αβασίλευτη Δημοκρατία, η αστυνομία έπιασε τον έναν ληστή του τρένου ονόματι Αθανάσιο Πέτρου και ακολούθησαν τρεις ακόμα συλλήψεις. Συνέλαβε 4 από τους συνολικά 12 δράστες, οι οποίοι καταδικάστηκαν σε θάνατο.

Τελικά, ποτέ δεν διευκρινίστηκαν οι πραγματικοί σκοποί της ληστείας και αν υποκινήθηκαν τελικά από βασιλόφρονες προκειμένου να ματαιωθεί το δημοψήφισμα, όπως υπονοούσαν οι εφημερίδες των δημοκρατικών.

Πληροφορίες αντλήθηκαν από istorikathemata.com και από τον τύπο της εποχής

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Λήσταρχοι Ρετζαίοι. Οι «βασιλείς της Ηπείρου» που έκαναν τη ληστεία του αιώνα και γελοιοποίησαν τις ελληνικές αρχές. «Χτύπησαν» τη χρηματαποστολή της Εθνικής, ενώ είχαν αμνηστευτεί και είχαν γίνει χωροφύλακες (βίντεο)