Η προσπάθεια του Νικηταρά να δημιουργήσει εργοστάσιο χάρτου, που τον κατέστρεψε. Γιατί δεν βοήθησε ο Καποδίστριας

του συνεργάτη μας, ιστορικού ερευνητή Στέφανου Μίλεση

Ο πρώτος που σκέφτηκε να ιδρύσει χαρτοποιείο στην Ελλάδα ήταν ο αρχιμανδρίτης και ιατρός Διονύσιος Πύρρος. Επρόκειτο για έναν άνθρωπο ο βίος του οποίου δύσκολα καταγράφεται.

Γεννημένος στη Καστανιά Τρικάλων έζησε την ορφάνια και τη φτώχια. Έγινε μοναχός, περιηγήθηκε σε Κωνσταντινούπολη, Χίο, Κέρκυρα, Ρώμη, Λιβόρνο και πολλές άλλες Ευρωπαϊκές πόλεις. Τελικώς με το ξέσπασμα της ελληνικής επανάστασης ο πατριώτης κληρικός επέστρεψε στην Ελλάδα είτε παροτρύνοντας τον λαό με τα κηρύγματά του, είτε παρέχοντας ιατρική φροντίδα στους επαναστάτες αγωνιστές.

Η ιδέα ίδρυσης χαρτοποιείου

Κατά την διάρκεια της Επανάστασης ήταν που ο Διονύσιος Πύρρος συνέλαβε την ιδέα να ιδρύσει το πρώτο χαρτοποιείο στην Ελλάδα.

Από την εποχή που βρισκόταν στην Ιταλία είχε έρθει σε επαφή με τα χαρτοποιεία και είχε δει πώς κατασκευαζόταν το χαρτί.

Μάλιστα είχε εργαστεί σε ένα εργοστάσιο και είχε μάθει τη διαδικασία.

Στην επανάσταση διαρκώς σκεφτόταν πόσο χρήσιμο θα ήταν αν οι Έλληνες διέθεταν χαρτί για να εκδίδουν τις δικές τους εφημερίδες.

Η πρώτη προσπάθεια

Το 1827 ενώ ο Πύρρος βρισκόταν στον Μιστρά προσπάθησε με τη βοήθεια άλλων και κατασκεύασε χίλια τεμάχια χάρτου.

Αλλά ο Ιμπραήμ του χάλασε τα σχέδια. Στην είδηση ότι οι Αιγύπτιοι πλησίαζαν ο Πύρρος εγκατέλειψε την προσπάθεια.

Όταν αργότερα η υπόθεση της ελευθερίας βρήκε τον δρόμο της και έφτασε στο Ναύπλιο ο Καποδίστριας, ο Πύρρος προσπάθησε και πάλι να ιδρύσει το εργοστάσιο χαρτοποιίας.

Η συνεργασία με τον Νικηταρά

Τη φορά αυτή επέλεξε να έχει για συνεργάτη τον Νικηταρά τον Τουρκοφάγο!

Δεν είναι γνωστό πώς ο Διονύσιος Πύρρος έπεισε τον Νικηταρά, έναν γνήσιο πολεμιστή που είχε γνωρίσει μόνο τον πόλεμο και τις κακουχίες του, να ασχοληθεί με επιχειρήσεις…

Πάντως βρήκαν έναν μύλο στο Κεφαλάρι του Άργους και αποφάσισαν να τον μετατρέψουν σε χαρτοποιείο.

Οι προσδοκίες τους όμως δεν πραγματοποιήθηκαν καθώς ο μύλος παρήγαγε μόνο χίλιες κόλλες χαρτί κι έπειτα σταμάτησε. Τα λιγοστά κεφάλαια των δύο συνεργατών δεν επαρκούσαν να συντηρήσουν την επιχείρηση. Το κεφάλαιο που είχαν επενδύσει ήταν τρεις χιλιάδες γρόσια.

Βασικό στοιχείο που επηρέασε την απόφασή τους να προχωρήσουν στο εγχείρημα ήταν ο ίδιος ο Καποδίστριας!

Φαίνεται πως τους εξαρχής τους είχε παροτρύνει στην ίδρυση του. Ο Πύρρος είχε καταγράψει πως «υπερασπιζόμενοι από την κυβέρνηση εσυμφωνήσαμε μετά του αγαθού πατριώτου Στρατηγού Νικηταρά και εσυστήσαμε μιαν μικράν μηχανήν εις τον Ερασίνον ποταμόν του Άργους…».

Η έκκληση για βοήθεια από τους Έλληνες πατριώτες…

Στερούμενοι πρώτων υλών και κεφαλαίων για την εισαγωγή τους από το εξωτερικό σκέφτηκαν να εξασφαλίσουν ύλη από τους πατριώτες Έλληνες με τον εξής τρόπο.

Ο Διονύσιος Πύρρος έγραψε μια έκκληση την οποία δημοσίευσε με σκοπό να ευαισθητοποιήσει τον απλό λαό για τη σπουδαιότητα ενός εργοστασίου χαρτοποιίας. Κύρια όμως για να ζητήσει τη βοήθειά του. Η γραπτή αυτή έκκληση συντάχθηκε στο Άργος στις 15 Ιουνίου 1829.

Ο Δ. Πύρρος  ζητούσε από τους πατριώτες της περιοχής (φιλόκαλους Έλληνες) ό,τι παλιά τεμάχια υφάσματος διέθεταν και ήταν από βαμβάκι, λινάρι ή από μετάξι, είτε αυτά ήταν καθαρά είτε όχι, μικρά ή μεγάλα, να τους τα προσφέρουν έναντι αμοιβής ή ανταλλάσσοντάς τα με χαρτί. Οι Πύρρος και Νικηταράς είχαν σκεφτεί ότι αγορά πρώτων υλών από τους Έλληνες θα κόστιζε λιγότερο από την εισαγωγή. Όμως η αδιαφορία του κόσμου ήταν χαρακτηριστική και οδήγησε τους δύο συνεταίρους στην παύση των εργασιών.

Η αίτηση βοήθεια προς τον Καποδίστρια

Τότε σκέφτηκαν να ζητήσουν τη συνδρομή του Καποδίστρια. Ήταν γνωστή η προσφορά του Νικηταρά στην επανάσταση και οι δύο συνέταιροι πίστευαν πως ο κυβερνήτης θα τους βοηθούσε. Ο Νικηταράς ήταν από τους αφοσιωμένους φίλους του Κυβερνήτη. Ο Πύρρος δεν είχε σχέση με τον Καποδίστρια διότι συνδεόταν περισσότερο με τους Μαυρομιχαλαίους.

Όμως η παρουσία του Νικηταρά αποτελούσε εγγύηση βοηθείας. Ο Καποδίστριας φαίνεται πως σύντομα αντιλήφθηκε πως δεν θα μπορούσε να επιβιώσει στην Ελλάδα επιχείρηση μόνο με κρατική επιδότηση. Την ίδια στιγμή έβλεπε το δημόσιο ταμείο να είναι άδειο. Παράλληλα επείγοντα ζητήματα απαιτούσαν πόρους και βοήθεια.

Όμως η στάση του πίκρανε τον αγωνιστή Νικηταρά αλλά περισσότερο έκανε εχθρικό τον Διονύσιο Πύρρο. Σε κάθε ευκαιρία που του παρουσιαζόταν ο Πύρρος συκοφαντούσε τον Καποδίστρια. Στο βιβλίο που ο Πύρρος εξέδωσε περί «Περιηγήσεως και Αυτοβιογραφίας» γράφει με ένταση εναντίον του Καποδίστρια.

Το άδοξο τέλος για ίδρυση χαρτοποιίας στην Ελλάδα

Έτσι έκλεισε το εργοστάσιο χαρτοποιίας των Πύρρου και Νικηταρά που ταυτίστηκε με την άρνηση του Καποδίστρια να βοηθήσει. Ο Νικηταράς πήρε τις μηχανές στο σπίτι του, αλλά είχε καταστραφεί οικονομικά.

Ο Πύρρος όταν αργότερα θα φτάσει ο Όθωνας στην Ελλάδα, θα επιχειρήσει για τρίτη φορά να ιδρύσει εργοστάσιο χαρτοποιίας. Θα ζητήσει τόσο από τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο που ήταν ο υπουργός των οικονομικών, όσο και από τον ίδιο τον Όθωνα το ποσό των τριάντα χιλιάδων δραχμών. Αυτή τη φορά πρότεινε την ίδρυση εργοστασίου στους Μύλους του Άργους.

Το ποσό που ο Πύρρος ζητούσε, περιλάμβανε το χτίσιμο του εργοστασίου, την αγορά των μηχανών, αγορά πρώτης ύλης για ένα έτος και μισθούς για σαράντα εργάτες.

Το ποσό φυσικά κρίθηκε ως εξωφρενικό για τον προϋπολογισμό του κράτους και απορρίφθηκε. Λέγεται ότι στην απόρριψη συνετέλεσαν και οι έμποροι του Ναυπλίου και του Άργους που έβγαζαν κέρδη από την εισαγωγή χαρτιού.

Έτσι τελείωσε η τριπλή προσπάθεια του Διονυσίου Πύρρου να ιδρύσει εργοστάσιο χαρτοποιίας στην Ελλάδα.

Ο Νικηταράς, ταπεινώθηκε ζητιανεύοντας, αφού πριν βασανίσθηκε από το βαυαρικό καθεστώς ανελέητα.

Νικηταράς, ο τουρκοφάγος. Φυλακίστηκε από τους Βαυαρούς ως συνωμότης, έχασε την όρασή του και κατέληξε ζητιάνος (βίντεο…

Διαβάστε το άρθρο για τον Νικηταρά τον Τουρκοφάγο που κατηγορήθηκε ως συνωμότης και έγινε ζητιάνος

Πηγή άρθρου: Περιοδικό Αρμονία; Τεύχος 9 (Έτος Γ’); σελ. 499-506, Μηλιαράκης, Το πρώτον εν Ελλάδι χαρτοποιείον