Η πραγματική Μαντάμ Ορτάνς που αναφέρει ο Ν. Καζαντζάκης στον “Ζορμπά”; Το φανταστικό όργιο με τους ναυάρχους

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

«Μαντάμ Ορτάνς» ήταν το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο της Αδελίνας Γκιτάρ. Πρόκειται για μία Γαλλίδα χορεύτρια και ιερόδουλη πολυτελείας που έζησε στην Κρήτη στις αρχές του 20^ου αιώνα και απαθανατίστηκε κυρίως από τον Νίκο Καζαντζάκη στο Βίο και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά.

Ποια ήταν η Μαντάμ Ορτάνς;

Η Αδελίνα Γκιτάρ γεννήθηκε στη Γαλλία το 1863. Δεν είναι γνωστός ο ακριβής τόπος γέννησής της. Πιθανότατα ήταν το Παρίσι, δίχως να αποκλείεται η Τουλόν ή η Μασσαλία. Από 16 χρονών, η Γκιτάρ ήταν τραγουδίστρια, χορεύτρια αλλά και ιερόδουλη. Οι πηγές την αναφέρουν ως μία όμορφη, ευγενική και λεπτή κοπέλα.

Ήταν χορεύτρια του καν-καν και έτσι επιδείκνυε τα καλλίγραμμα πόδια της και τραβούσε τα βλέμματα των ανδρών. Λέγεται ότι κάποιο διάστημα χόρεψε ακόμη και στο διάσημο καμπαρέ «Μούλεν Ρουζ» όπου έκανε κονσομασιόν με πλούσιους πελάτες.

Δεν είναι ξεκάθαρο πότε απέκτησε το ψευδώνυμο «Μαντάμ Ορντάς», που σημαίνει ορτανσία στα γαλλικά. Πηγές αναφέρουν ότι της το έδωσε στη Γαλλία ένας από τους πελάτες της, ο ναύαρχος Ποτιέ.

Στην Κρήτη με τους ξένους στόλους

Το 1898, μετά την ήττα της Ελλάδας στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, οι Μεγάλες Δυνάμεις, Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία και Ιταλία, επέβαλλαν μία ιδιότυπη κατοχή στην Κρήτη με τους στόλους τους. Ο αντικειμενικός στόχος τους ήταν να εμποδίσουν την ένωση της μεγαλονήσου με την Ελλάδα.

Χιλιάδες ξένοι ναύτες βρέθηκαν τότε στο νησί και στις εξόδους τους αναζητούσαν θηλυκή παρέα. Για το λόγο αυτό, 500 ιερόδουλες από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες και την οθωμανική αυτοκρατορία εγκαταστάθηκαν στα Χανιά. Ανάμεσά τους ήταν και η Μαντάμ Ορντάνς που είχε φθάσει στην Κρήτη με μία μικρή ομάδα Γαλλίδων χορευτριών.

“Ακριβοί πελάτες”

Σύμφωνα με τον Αιμίλιο Δασύρα, που έχει ερευνήσει τη ζωή της Μαντάμ Ορντάνς στην Κρήτη, έδινε χορευτικές παραστάσεις μαζί με τις συναδέλφους της στο κέντρο «Λόντον Μπαρ» στα Χανιά. Πελάτες της Ορντάνς ήταν οι ξένοι ναύαρχοι και ανώτατοι αξιωματικοί του ναυτικού, καθώς και εύποροι Χανιώτες. Ανάμεσά τους ήταν και ο παλιός της πελάτης Ποτιέ που ήταν ο Γάλλος ναύαρχος στην Κρήτη.

Πολλοί είχαν ερωτευθεί τη Μαντάμ Ορντάνς και ξόδευαν περιουσίες κάνοντας της δώρα και ανοίγοντας σαμπάνιες για χάρη της. Όμως, ο Αιμίλιος Δεσύλας καταγράφει ότι ο μεγάλος έρωτάς της ήταν ο Ιταλός ναύαρχος Καναβάρο.

Τα ομαδικά όργια της Μαντάμ Ορντάνς και με τους τέσσερις ναυάρχους που περιγράφει ο Καζαντζάκης στο «Ζορμπά» ήταν μόνο στη φαντασία του. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι υπάρχουν και άλλα φανταστικά στοιχεία στο ίδιο έργο για τη Μαντάμ Ορτάνς.

Παραμένει στην Κρήτη

Το 1907, δύο χρόνια μετά την πετυχημένη επανάσταση του Θερίσου, οι ξένες δυνάμεις αποχώρησαν από την Κρήτη. Οι περισσότερες ιερόδουλες έφυγαν μαζί τους. Όμως, η Μαντάμ Ορντάνς παρέμεινε γιατί είχε αγαπήσει το νησί και τους ανθρώπους του.

Από τα Χανιά μετακόμισε στο Ηράκλειο και στη συνέχεια στη Σητεία και τον Άγιο Νικόλαο. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1910 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Ιεράπετρα όπου άνοιξε εστιατόριο και χαρτοπαικτική λέσχη. Αργότερα λειτούργησε ένα ξενοδοχείο με το όνομα «Η Γαλλία». Παντρεύτηκε ένα Κρητικό, αλλά ο γάμος είχε μικρή διάρκεια.

Σύμφωνα με τον Αιμίλιο Δεσύλα, στα τελευταία χρόνιά της, λίγο πριν το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Μαντάμ Ορντάνς ζούσε από ένα ψιλικατζίδικο που άνοιξε στην Ιεράπετρα. Φαίνεται ότι δεν είχε πια την οικονομική ευρωστία των περασμένων χρόνων.

Η Μαντάμ Ορτάνς ήταν γνωστή και αγαπητή στους Ιεραπετρίτες. Πέθανε το 1938 στην Ιεράπετρα σε ηλικία 75 ετών. Σήμερα μία οδός της πόλης φέρει τιμητικά το όνομα της Μαντάμ Ορντάνς.

Στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο

Τη βιογραφία της έγραψε ο Ιωάννης Μανωλικάκης. Στη λογοτεχνία, εκτός από το Βίο και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά του  Νίκο Καζαντζάκη, αναφορές στη Μαντάμ Ορτάνς υπάρχουν στα πάρεργα του Γεωργίου Πάγκαλου. Επίσης, στο έργο του Παντελή Πρεβελάκη, Χρονικό μιας Πολιτείας η Μαντάμ Ορτάνς εμφανίζεται ως Φατμέ.

Στην κινηματογραφική μεταφορά του «Ζορμπά» το 1964 από τον Μιχάλη Κακογιάννη με πρωταγωνιστές του Άντονι Κουίν και Άλεν Μπέιτς, το ρόλο της Μαντάμ Ορτάνς έπαιξε η διάσημη ρωσίδα ηθοποιός Λίλα Κεντρόβα.

Η ερμηνεία της θεωρήθηκε από τις καλύτερες στον κινηματογράφο εκείνης της χρονιάς και έτσι κέρδισε το Όσκαρ Β΄ Γυναικείου Ρόλου.

Στοιχεία για την Μαντάμ Ορτάνς στην Κρήτη αντλήθηκαν από το άρθρο του Αιμίλιου Δασύρα “Η Μαντάμ Ορτάνς” στο www.haniotika-nea.gr