Η πολιτιστική κληρονομιά των Αρμένιων στην Τουρκία και το Ιράν. Σπάνιο φωτογραφικό οδοιπορικό στα μνημεία που δεν χάθηκαν από το μαχαίρι της γενοκτονίας

Η Ημέρα Μνήμης των Αρμενίων καθιερώθηκε σε ανάμνηση της ατιμώρητης γενοκτονίας που άρχισε στις 24 Απριλίου 1915 και ολοκληρώθηκε το 1918 με τη σφαγή ή τον αναγκαστικό εκπατρισμό ενάμιση εκατομμυρίου Αρμενίων. Έχουν κοινή ιστορία με τους Έλληνες της ανατολής καθώς ανήκουν στο ίδιο θρήσκευμα και διώχθηκαν μαζικά από τους Τούρκους. Όπως έγραφαν οι εφημερίδες της εποχής “εβαπτίσθημεν και οι δύο λαοί εις τα δάκρυα”.

Οι άνθρωποι εξοντώθηκαν αλλά τα μνημεία τους αποτελούν αδιάψευστο μάρτυρα της σπουδαίας ιστορίας. Όσα διασώθηκαν από τους πολέμους και τις φυσικές καταστροφές, αποτελούν σήμερα απόδειξη της πολύχρονης ιστορίας του Αρμένικου πληθυσμού και της κληρονομιάς του. Από την μεσαιωνική πρωτεύουσα Ανί μέχρι το αρχαίο βασίλειο των Ουράρτιων στην πόλη Βαν, τα μνημεία είναι δηλωτικά της αρχιτεκτονικής δεξιότητας αυτού του έθνους.

Σήμερα, πάνω από το 70% των αρμένικων πολιτιστικών μνημείων βρίσκεται εκτός των συνόρων της χώρας, κυρίως στην Τουρκία και το Ιράν. Ένας μεγάλος αριθμός από αυτά βρίσκεται υπό την προστασία της UNESCO, καθώς είναι τα εναπομείναντα στοιχεία της ιστορίας του Αρμένικου έθνους.

Παλάτια, αρχαία βασίλεια, κάστρα και ναοί φυλάττουν την ιστορία των Αρμενίων εδώ και εκατοντάδες χρόνια . Η συνεργάτης της ΜτΧ Δήμητρα Στασινόπουλου κατέγραψε πολλά από αυτά με το φακό της και μας προσφέρει ένα σπάνιο φωτογραφικό οδοιπορικό. 

Το ανατολικό τμήμα της Τουρκίας αποτελεί μέρος της προγονικής πατρίδας των Αρμενίων, γι’ αυτό και στα εδάφη της εντοπίζεται το μεγαλύτερο μέρος της αρμένικης κληρονομιάς.

Η μεσαιωνική πρωτεύουσα της Αρμενίας, η ερειπωμένη, πλέον, πόλη Ανί αποτελεί ένα από τα πολυτιμότερα ιστορικά μνημεία της χώρας. Βρίσκεται στην τουρκική επαρχία Γκαρς, σε υψόμετρο σε υψόμετρο 1.465 μέτρων. Η “πόλη με τις χίλιες εκκλησίες”, όπως έμεινε γνωστή, ιδρύθηκε πριν από περίπου 1.600 χρόνια. Την περίοδο της ακμής της ήταν μία από τις μεγαλύτερες πόλεις, καθώς ο πληθυσμός της ξεπερνούσε τους εκατό χιλιάδες κατοίκους. Η κατάκτησή της, αρχικά από τους Σελτζούκους Τούρκους και τους Μογγόλους μετέπειτα, σήμανε την αρχή του τέλους της.

Τα παλάτια, οι ναοί και τα περισσότερα από τα μνημεία στην πόλη Ανί, είναι κατασκευασμένα από ένα τοπικό ηφαιστειογενές πέτρωμα, το βασάλτη. Εύκολο στο λάξευμα και άφθονο στην περιοχή αποτέλεσε την πρώτη ύλη για πολλά από τα κτήρια της πόλης. Το χρώμα του ποικίλλει από κίτρινο, τριανταφυλλί μέχρι κατάμαυρο.

H τούρκικη πόλη Dogubayazit, στα σύνορα με την Αρμενία και το Ιράν είναι από τις αρχαιότερες πόλεις της Αρμενίας με πλούσια ιστορία και εντυπωσιακά μνημεία. Τα πρώτα κτίσματα χρονολογούνται πριν από τουλάχιστον 2.500 χρόνια, ενώ με το πέρασμα του χρόνου αποτέλεσε στόχο κατάκτησης διάφορων εθνών. Το παλάτι Ισάκ Πάσα (Ishak Pasha) στην περιοχή διατηρείται εδώ και 400 χρόνια και αποτελεί ένα από τα εντυπωσιακά αρμένικα μνημεία, καθώς περιέχει 366 δωμάτια, δύο αυλές, τάφους, τζαμί και χαρέμι, ενώ παλαιότερα είχε μέχρι και μπουντρούμια.

Το αρχαίο βασίλειο των Ουράρτιων στην πόλη Βαν, δίπλα στην ομώνυμη λίμνη, έχει αφήσει τα αποτυπώματά του μέχρι και σήμερα. Οι Ουράρτιοι ήταν αρχαίος ιστορικός λαός που μιλούσαν τη γλώσσα των Χουριτών και κατοικούσαν σε μια περιοχή κοντά στο όρος Αραράτ.

Αρμένικοι χριστιανικοί ναοί σώζονται διάσπαρτοι στις γειτονικές περιοχές της Τουρκίας και του Ιράν. Το κράτος της Αρμενίας ήταν το πρώτο που υιοθέτησε τον Χριστιανισμό ως επίσημη θρησκεία από τον 4ο αιώνα μ.Χ., ενώ λέγεται πως χριστιανικές ομάδες δρούσαν ήδη από τον 1ο αιώνα μ.Χ.

Σε υψόμετρο παραπάνω των δυο χιλιάδων μέτρων, στο όρος Νεμρούτ της Τουρκίας βρίσκεται το αρχαίο βασίλειο της Κομμαγηνής. Βασιλιάς ήταν ο Αντίοχος Α’ και το μαυσωλείο του επιβιώνει μέχρι και σήμερα.

Η αρμένικη κοινότητα στο Ιράν είναι η παλαιότερη και η μεγαλύτερη στη Μέση Ανατολή

Η αρμένικη κοινότητα στο Ιράν εμφανίστηκε κατ’ εντολή του βασιλιά Σαχ Αμπάς, ο οποίος διέταξε την μετεγκατάσταση εκατοντάδων χιλιάδων Αρμένιων, τον 17ο αιώνα, σε μια περιοχή της Ισφαχάν, με την ονομασία New Julfa. Η περιοχή αυτή δημιουργήθηκε για να γίνει Αρμένικη συνοικία. Πολύ σύντομα η κοινότητα δραστηριοποιήθηκε στην πολιτιστική και οικονομική ανάπτυξη του Ιράν. Σήμερα, κατοικούν περίπου 150.000 – 300.000 Αρμένιοι στην Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν, ενώ η αρμενική μειονότητα εξακολουθεί να είναι η μεγαλύτερη χριστιανική κοινότητα της χώρας.

Τα τρία ιστορικά αρμένικα μοναστήρια στην βορειοδυτική πλευρά του Ιράν έχουν διασωθεί, παρά τις αμέτρητες, ανθρώπινες ή και φυσικές, καταστροφές που έχουν υποστεί. Η Μαύρη Εκκλησία ή Καρά Κελίσα (Kara Kelisa) αποτελεί θρύλο της αρμένικης θρησκευτικής παράδοσης. Σύμφωνα με την παράδοση, ήταν η πρώτη εκκλησία που χτίστηκε, το 68 π.Χ, από έναν Απόστολο του Ιησού που κατέφτασε στην Πέρσικη, τότε, Δημοκρατία για να μεταφέρει το μύνημα του Χριστιανισμού.

Στην πόλη Ισφαχάν, στο κεντρικό Ιράν, όπου κατοικεί το ένα τέταρτο της αρμενικής κοινότητας βρίσκεται ο Αρμένικος καθεδρικός ναός Βανκ που θυμίζει γκαλερί τέχνης με τις εντυπωσιακές τοιχογραφίες. Ο ναός ιδρύθηκε το 1606 και χτίστηκε από τα χέρια χιλιάδων Αρμενίων.

Αντλήθηκαν πληροφορίες και φωτογραφίες από το ρεπορτάζ της συνεργάτιδάς μας Δήμητρα Στασινοπούλου και από το αντίστοιχο e-book της με τίτλο “Αρμένικα ιστορικά μνημεία στην Τουρκία και το Ιράν“.

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Ανί. Η πόλη φάντασμα με τις χίλιες εκκλησίες στα σύνορα Αρμενίας- Τουρκίας. Κάποτε συναγωνιζόταν την Κωνσταντινούπολη, τη Βαγδάτη και το Κάιρο.