Η πόλη των 100.000 ανθρώπων που επί δεκαετίες δεν υπήρχε σε κανέναν χάρτη. Σήμερα την αποκαλούν “το νεκροταφείο της Γης”, αλλά οι κάτοικοι δεν την εγκαταλείπουν

Πίσω από καλά φυλασσόμενες πύλες και συρματοπλέγματα, στα βάθη των δασών στα Ουράλια Όρη, κρύβεται μια απαγορευμένη πόλη που μοιάζει να ζει σε μια άλλη διάσταση.

Ιδρύθηκε το 1947 στις όχθες της λίμνης Irtyash. Μέχρι το 1994 ήταν γνωστή ως Chelyabinsk-65 και νωρίτερα ως Chelyabinsk-40. Σήμερα ονομάζεται Ozersk ή “Πόλη 40” και είναι η γενέτειρα του σοβιετικού πυρηνικού προγράμματος μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.

Το “40” είναι τα τελευταία ψηφία του ταχυδρομικού κώδικα της πιο κοντινής μεγαλούπολης και ήταν μια συνήθης πρακτική των Σοβιετικών να βαφτίζουν έτσι μικρότερες πόλεις. Επί δεκαετίες η πόλη των 100.000 ανθρώπων δεν υπήρχε σε κανέναν χάρτη και τα στοιχεία των κατοίκων της διαγράφηκαν από τη σοβιετική απογραφή.

Σήμερα, με τις όμορφες λίμνες, τα αρωματισμένα λουλούδια και τους γραφικούς δρόμους με δέντρα, το Ozersk μοιάζει με μια αμερικανική πόλη του 1950.

Κάθε μέρα οι μητέρες πάνε βόλτα τα παιδιά τους, έφηβοι κάνουν skateboarding επιδεικνύοντας τις δεξιότητές τους στα κορίτσια και στο κοντινό δάσος, οι οικογένειες κολυμπούν στη λίμνη, ξεκουράζονται στα παγκάκια και απολαμβάνουν ένα χαλαρό απόγευμα χαζεύοντας περαστικούς.

Ωστόσο, οι κάτοικοι της πόλης γνωρίζουν την αλήθεια: ότι το νερό τους είναι μολυσμένο, τα μανιτάρια και τα μούρα τους είναι δηλητηριασμένα και τα παιδιά τους μπορεί να είναι άρρωστα. Το Ozersk και η γύρω περιοχή είναι ένα από τα πιο μολυσμένα μέρη του πλανήτη. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι ονομάζεται και “νεκροταφείο της Γης”.

Παρ’ όλα αυτά, η πλειονότητα των κατοίκων δεν θέλει να εγκαταλείψει την πόλη. Πιστεύουν ότι είναι οι “εκλεκτοί” της Ρωσίας και μάλιστα είναι υπερήφανοι που είναι πολίτες μιας κλειστής πόλης. Εκεί γεννήθηκαν, παντρεύτηκαν και μεγάλωσαν τις οικογένειές τους. Εκεί έθαψαν τους γονείς τους, τους γιους και τις κόρες τους.

Στους δρόμους, οι γυναίκες πουλούν φρούτα και λαχανικά. Μόνο οι μετρητές Γκάιγκερ που χρησιμοποιούν για να ελέγξουν το προϊόν πριν από την αγορά του, δείχνουν το σκοτεινό μυστικό που στοιχειώνει αυτό το ήρεμο αστικό σκηνικό.

Η απαγορευμένη πόλη στα Ουράλια

Το Ozersk ήταν και παραμένει μια κλειστή πόλη λόγω της εγγύτητάς της στο εργοστάσιο Mayak, μια από τις πηγές του σοβιετικού πλουτωνίου κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του σοβιετικού προγράμματος ατομικών βόμβων.

Εργάτες και επιστήμονες μεταφέρθηκαν από όλη τη χώρα για να “τρέξουν” το πρόγραμμα πυρηνικών όπλων της Σοβιετικής Ένωσης και να κατασκευάσουν μια ατομική βόμβα. Σήμερα αποτελεί εγκατάσταση επεξεργασίας πυρηνικών αποβλήτων και ανακύκλωσης πυρηνικών υλικών. Ένα εργοστάσιο που καλύπτει μια έκταση περίπου 90 km² και απασχολεί περίπου 15.000 άτομα.

Τα πρώτα οκτώ χρόνια απαγορεύθηκε στους κατοίκους να εγκαταλείψουν την πόλη, να γράφουν επιστολές ή να έρχονται σε επαφή με τον έξω κόσμο. Ούτε καν με τους συγγενείς τους. Όσοι είχαν εγκατασταθεί στην πόλη θεωρούνταν αγνοούμενοι.  Οι κάτοικοι είχαν πειστεί και δήλωναν ότι ήταν “η πυρηνική ασπίδα και οι σωτήρες του κόσμου”. Ενώ η πλειονότητα του σοβιετικού πληθυσμού ζούσε στη φτώχεια , οι αρχές είχαν δημιουργήσει έναν παράδεισο γι΄ αυτούς τους κατοίκους, παρέχοντάς τους προνόμια και πολυτέλεια.

Τους δόθηκαν ιδιωτικά διαμερίσματα, άφθονα τρόφιμα – συμπεριλαμβανομένων εξωτικών εδεσμάτων όπως μπανάνες, συμπυκνωμένο γάλα και χαβιάρι – καλά σχολεία και υγειονομική περίθαλψη, πληθώρα ψυχαγωγικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων.

Σε αντάλλαγμα, οι κάτοικοι διατάχθηκαν να διατηρούν μυστική τη ζωή και την εργασία τους. Μια συμφωνία που εξακολουθούν να τηρούν και σήμερα.

Ο “παράδεισος” έκρυβε μια “κόλαση”

Από την αρχή, οι περισσότεροι κάτοικοι εργάζονταν ή ζούσαν κοντά στο πυρηνικό συγκρότημα Mayak υπό εξαιρετικά επικίνδυνες συνθήκες. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1940 οι άνθρωποι άρχισαν να αρρωσταίνουν και να πεθάνουν. Ήταν θύματα της μακροχρόνιας έκθεσης στην ακτινοβολία.

Το Mayak κατασκευάστηκε πολύ γρήγορα και με ελλιπή μέτρα ασφάλειας. Έτσι, από το το 1957 άρχισε να απελευθερώνεται ραδιενέργεια, δύο με τρεις φορές μεγαλύτερη από τη ραδιενέργεια που απελευθερώθηκε μετά το Τσέρνομπιλ.

Στο Mayak έγινε κι ένα ατύχημα που έκανε ακόμα πιο σοβαρή την κατάσταση. Μια ακατάλληλα αποθηκευμένη υπόγεια δεξαμενή υγρών πυρηνικών αποβλήτων υψηλού επιπέδου εξερράγη, μολύνοντας χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα εδάφους. Η έκρηξη και τα επίπεδα της μόλυνσης που ακολούθησε έμειναν στο σκοτάδι. Έως το 1980 ελάχιστοι ήταν εκείνοι που γνώριζαν το μέγεθος της καταστροφής.

Πριν από το ατύχημα του 1957, μεγάλο μέρος των αποβλήτων ριχνόταν στον ποταμό Techa ο οποίος μολύνθηκε.

Ήταν ο ποταμός που δεκάδες κάτοικοι χωριών έπλεναν τα ρούχα τους ή κολυμπούσαν. Μετά το ατύχημα του 1957, η απόρριψη αποβλήτων στον ποταμό σταμάτησε. Ωστόσο, το απόβλητο υλικό άρχισε να ρίχνεται σε ρηχές λίμνες κοντά στην εγκατάσταση. Μία από αυτές είναι η Karachay, η πλησιέστερη λίμνη στο εργοστάσιο και πλέον γνωστή ως ο πλέον μολυσμένος τόπος στη Γη.

Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της καταστροφής ήταν τεράστιες και η μόλυνση του τοπικού πληθυσμού καταστροφική.

Οποιοσδήποτε άνθρωπος ζούσε στο Ozersk σε απόσταση 8 χλμ. από τον πυρηνικό σταθμό Mayak, είχε τεράστιο μακροπρόθεσμο ραδιενεργό φορτίο στο σώμα του. Λόγω των μεγάλων ποσοτήτων ραδιενέργειας στην ατμόσφαιρα, εκκενώθηκαν 22 μικρές πόλεις σε ολόκληρη την περιοχή. Σύμφωνα με εκθέσεις, οι κάτοικοι στις πληγείσες περιοχές και οι απόγονοί τους έχουν αναπτύξει προβλήματα στην αναπαραγωγή, ενώ έχει αυξηθεί η θνησιμότητα και οι παραμορφώσεις.

Γύρω από το Ozersk υψώνονται τεράστιοι φράχτες με συρματοπλέγματα και τεράστιες επιγραφές που απαγορεύουν την είσοδο σε οποιονδήποτε ξένο χωρίς ειδική άδεια.

Εντούτοις, στους κατοίκους του Ozersk επιτρέπεται να βγουν από την πόλη με ειδικό πάσο. Τους επιτρέπεται ακόμα και να την εγκαταλείψουν μόνιμα. Λίγοι το κάνουν όμως. Οι υπόλοιποι δεν θέλουν να χάσουν τα προνόμια κι ας γνωρίζουν ότι αργοσβήνουν.

Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: Wikimediamtx Commons

Με πληροφορίες από τον Guardian.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Η πόλη φάντασμα στην έρημο της Ναμίμπιας που υπήρξε γερμανική αποικία. Κάποτε ήταν πόλη των κυνηγών διαμαντιών και εγκαταλείφθηκε όταν «πνίγηκε» από την άμμο