Οι “πόλεμοι του μπακαλιάρου” ανάμεσα σε Αγγλία και Ισλανδία για το δικαίωμα αλίευσης στο Βόρειο Ατλαντικό. Πώς η μικρή Ισλανδία εξόρισε τα βρετανικά ψαράδικα μίλια μακριά από τις ακτές της και διέσωσε το εισόδημα των ψαράδων της

Ο πόλεμος του μπακαλιάρου αφορά σε μια σειρά από θερμά επεισόδια μεταξύ των Βρετανών και των Ισλανδών από τη δεκαετία του ’50, ως και τα μέσα της δεκαετίας του ’70, αναφορικά με το δικαίωμα αλίευσης βρετανικών αλιευτικών στα ισλανδικά χωρικά ύδατα.

Η κυβέρνηση της Νορβηγίας διεκδίκησε προπολεμικά, τέσσερα μίλια Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), απαιτώντας από τα βρετανικά σκάφη να μην πλησιάζουν τα χωρικά ύδατα της χώρας. Το Ηνωμένο Βασίλειο οδήγησε το θέμα στο Διεθνές Δικαστήριο, όπου όμως έχασε την υπόθεση, με την έδρα να δικαιώνει τη Νορβηγία.

Ο πρώτος πόλεμος του μπακαλιάρου

Η πρώτη σοβαρή διένεξη με την Ισλανδία σημειώθηκε το φθινόπωρο του 1958. Η Ισλανδία φοβούμενη πως ξένα αλιευτικά υπεραλιεύουν κοντά στα χωρικά της ύδατα, πέρασε νόμο με τον οποίο επέκτεινε την ΑΟΖ στα 12 μίλια. Η Μεγάλη Βρετανία “έκανε τα στραβά μάτια” και εξακολούθησε το ψάρεμα, οδηγώντας την κατάσταση σε θερμό επεισόδιο.

Ακολούθησαν σειρά συμβάντων, όπου πλοία του ισλανδικού λιμενικού έβαλαν με προειδοποιητικά πυρά κατά αλιευτικών από τη Βρετανία, ενώ επάνδρωσαν με στρατό την ακτοφυλακή τους, προκειμένου να προστατεύσουν τα οικονομικά τους συμφέροντα. Τελικά, το Ηνωμένο Βασίλειο αποδέχτηκε την ΑΟΖ των 12 μιλίων, με τις δύο χώρες να συμφωνούν πως θα φροντίζουν να λύνουν τις όποιες μελλοντικές τους διαφορές διπλωματικά και όχι με τα όπλα. Κάτι τέτοιο όμως δεν συνέβη.

Ο Β’ πόλεμος του Μπακαλιάρου

Η ανακωχή δεν κράτησε πολύ, καθώς το 1972, η Ισλανδία αποφάσισε να επεκτείνει έτι περεταίρω την ΑΟΖ, αυτή τη φορά στα 50 μίλια, απόφαση που αμφισβήτησε η Βρετανία.

Σαν αποτέλεσμα, τα ισλανδικά πλοιάρια του πολεμικού ναυτικού αναχαίτισαν βρετανικά ψαράδικα, οδηγώντας τα εκτός της νέας ΑΟΖ.

Μάλιστα, οι Ισλανδοί επιστράτευσαν μια νέα μέθοδο, με την οποία έκοβαν τα δίχτυα από τις τράτες, προκαλώντας σοβαρές ζημιές στους ψαράδες. Κάπως έτσι, το βασιλικό πολεμικό ναυτικό αποφάσισε να λάβει δράση, στέλνοντας πλοία προκειμένου να προστατέψουν τις βρετανικές τράτες στη θάλασσα. Για περισσότερο από ένα χρόνο, τα ισλανδικά πλοία έκοβαν τα δίχτυα στις τράτες, ενώ σημειώθηκαν και περιστατικά διεμβολισμού πολεμικών πλοίων της Μεγάλης Βρετανίας.

Το Μάρτιο του 1973, το Βρετανικό αλιευτικό Brucella αρνήθηκε να ακολουθήσει τις συστάσεις του ισλανδικού λιμενικού Aebakurto, με αποτέλεσμα το ισλανδικό πλήρωμα να ανοίξει πυρ. Κανείς δεν τραυματίστηκε από τη σύρραξη, όμως το συμβάν κλιμάκωσε την ένταση. Τον Ιούλιο του επόμενου χρόνου, όταν ένα από τα μεγαλύτερα αλιευτικά της Βρετανίας, το C.S. Forester, εντοπίστηκε να ψαρεύει εντός της ισλανδικής ΑΟΖ. Ισλανδικά πολεμικά πλοία το ανάγκασαν να οπισθοχωρήσει, ενώ εκτόξευσαν και οβίδες χωρίς εκρηκτικά, προκαλώντας σοβαρές ζημιές στο αλιευτικό πλοίο. Στη συνέχεια, το αλιευτικό ρυμουλκήθηκε σε ισλανδικό λιμάνι και το πλήρωμά του φυλακίστηκε για 30 ημέρες.

Οι ναυτικοί αφέθησαν ελεύθεροι όταν οι πλοιοκτήτρια εταιρία πλήρωσε εγγύηση 2.300 λιρών. Οι ιδιοκτήτες της τράτας, αναγκάστηκαν να καταβάλουν επιπλέουν 26.500 λίρες προκειμένου να παραλάβουν το πλοίο από το ισλανδικό λιμάνι.

Η Μεγάλη Βρετανία έκανε τελικά πίσω και οι δύο χώρες κατέληξαν σε συμφωνία. Η Βρετανία θα σεβόταν την ΑΟΖ των 50 μιλίων, ενώ ορισμένα βρετανικά αλιευτικά θα συνέχιζαν το ψάρεμα και εντός της ισλανδικής ΑΟΖ, με τον όρο η αλίευση εκεί να μην υπερβαίνει τους 130.000 τόνους μπακαλιάρου το χρόνο. Η συμφωνία όμως είχε μόνο διετή ισχύ, γεγονός που προμήνυε, μπελάδες.

Ο Γ’ και τελευταίος πόλεμος του μπακαλιάρου

Με τη λήξη της συμφωνίας, στα τέλη του 1975, οι Ισλανδοί αποφάσισαν να τραβήξουν ακόμη περισσότερο το σχοινί. Αύξησαν την ΑΟΖ στα 200 μίλια αυτή τη φορά, προκαλώντας την έντονη αντίδραση Μ. Βρετανίας, αλλά και Ευρώπης.

Οι Ισλανδοί “πάτησαν” πάνω σε διεθνή απόφαση, που προέβλεπε τη σταδιακή επέκταση των μιλίων στα 200, γεγονός όμως που δεν έμελλε να τεθεί σε εφαρμογή άμεσα.

Η τρίτη σύρραξη ήταν και η πιο θερμή, με συνεχή επεισόδια στα νερά του Ατλαντικού μεταξύ ισλανδικών και βρετανικών πλοίων.

Υπολογίζεται πως καταγράφηκαν περί τα 55 περιστατικά έντασης σε λιγότερο από έναν χρόνο.

Όταν το ισλανδικό πολεμικό Tyr προσπάθησε να κόψει τα δίχτυα ενός βρετανικού αλιευτικού, το HMS Falmouth, μια βρετανική φρεγάτα 2.800 τόνων, παρενέβη διεμβολίζοντας το ισλανδικό πλοίο, οδηγώντας στην παρολίγον ανατροπή του. Στο σημείο εκείνο, ο καπετάνιος του ισλανδικού πολεμικού διέταξε τους άνδρες του να πάρουν θέσεις μάχης.

Η ανταλλαγή πυρών, κατέληξε σε σοβαρές ζημιές το Tyr που αναγκάστηκε να οπισθοχωρήσει.

Οι Ισλανδοί εκβιάζουν τους Αμερικανούς με λουκέτο στη Νατοϊκή βάση και κερδίζουν

Η κλιμάκωση των συγκρούσεων οδήγησε τον τότε Ισλανδό υπουργό δικαιοσύνης σε μια κίνηση που άναψε ακόμη περισσότερο τα αίματα. Ο Ολάφουρ Γιοχανεσονβας επιχείρησε να αναβαθμίσει το στόλο του ισλανδικού πολεμικού, απευθυνόμενος σε ΗΠΑ και ΕΣΣΔ ταυτόχρονα. Αν αποκτούσε τα αμερικανικά ή σοβιετικά κανονιοφόρα, υπήρχαν φόβοι για γενικευμένη σύρραξη, παρά το γεγονός πως δύσκολα οι δύο υπερδυνάμεις θα συναινούσαν σε μια τέτοια πώληση.

Η Ισλανδία όμως, δεν είχε παίξει το τελευταίο της χαρτί και η νίκη στους Cod Wars, θα εξασφαλιζόταν για το μικρό νησί με την κατάλληλη πίεση μεσούντος του Cold War, δηλαδή του Ψυχρού πολέμου. Η Ισλανδία διέθετε αμερικανική στρατιωτική βάση στα ανατολικά του νησιού, μέσω της οποίας οι ΗΠΑ μπορούσαν να έχουν εικόνα για τις κινήσεις των Σοβιετικών στον Βόρειο Ατλαντικό. Αν οι Ισλανδοί αποφάσιζαν να κλείσουν τη βάση αυτή, οι Αμερικάνοι θα έχαναν ένα νευραλγικό παρατηρητήριο στην περιοχή, καθώς και μια βάση ακόμη στην Ευρώπη, πιο κοντά στον εχθρό. Η στρατηγική κίνηση είχε άμεσο αποτέλεσμα, αφού η Ουάσιγκτον πίεσε το Λονδίνο να υπαναχωρήσει.

Οι συζητήσεις για το τέλος του πολέμου του μπακαλιάρου, έγιναν στο Όσλο της Νορβηγίας την άνοιξη του 1976 και η απειλή της Ισλανδίας να κλείσει τη νατοϊκή βάση της, οδήγησαν σε μια μεγάλη νίκη για τη μικρή χώρα.

Στις 28 Μαΐου του 1976, οι Βρετανοί αποδέχτηκαν την ΑΟΖ των 200 μιλίων!

Μάλιστα, ενώ αρχικά επετράπη σε μόλις 24 βρετανικές τράτες να αλιεύουν εντός ισλανδικών χωρικών υδάτων σε ποσότητες μπακαλιάρου που δεν θα υπερέβαιναν τους 50.000 τόνους, έξι μήνες αργότερα η Βρετανία συμφώνησε να αποσύρει οριστικά κάθε αλιευτικό πλοίο της από τα νερά της Ισλανδίας. Η μικρή χώρα είχε καταφέρει μια αποφασιστική νίκη.

Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: Wikimediamtx Commons

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Πώς ένα γιγάντιο τσουνάμι ύψους έως και 40 μέτρων χώρισε τη Βρετανία από την Ευρώπη πριν από 8.000 χρόνια. Η χαμένη Doggerland και τα ευρήματα στο βυθό της θάλασσας