Η πλατεία Συντάγματος το 1850 έμοιαζε με χωράφι, αλλά “έβλεπε” την Ακρόπολη. Δημιουργήθηκε στην περιοχή Περιβολάκια και ποτιζόταν από την πηγή της «Μπουμπουνίστρας»

Πλατεία Συντάγματος 1850. Ο γάλλος βαρόνος Λουί Γκρο, διπλωμάτης τότε στην Αθήνα, απαθανάτισε την ιστορική κεντρική πλατεία. Την εποχή εκείνη δεν ήταν παρά ένα μεγάλο χωράφι που περικλειόταν από λιγοστά αρχοντικά. Η Ακρόπολη με τον Παρθενώνα ξεπρόβαλαν ξεκάθαρα στον ορίζοντα, ενώ η Ερμού δεν ήταν παρά ένας κεντρικός χωματόδρομος.

Στις 18 Σεπτεμβρίου του 1834 ο Όθωνας, μετά από παρότρυνση του πατέρα του, Λουδοβίκου, ο οποίος λάτρευε την αρχαία Ελλάδα, αποφάσισε ότι νέα πρωτεύουσα της Ελλάδας θα γινόταν η Αθήνα.  Η Αθήνα εκτεινόταν γύρω από την Ακρόπολη, από την περιοχή του Ψυρρή έως του Μακρυγιάννη) και είχε ως κέντρο την Πλάκα, που αποκαλούσαν Παλιά Πόλη. Οι Βαυαροί αποφάσισαν ότι η καρδιά της πρωτεύουσας θα χτυπούσε στην μεγάλη έκταση μπροστά από τα βασιλικά ανάκτορα που επρόκειτο να χτιστούν.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ιστορία για το πώς επιλέχθηκε το σημείο της ανέγερσής τους. Λέγεται ότι ο Όθωνας και κυρίως ο πατέρας του που θα χρηματοδοτούσε το έργο, ήθελαν να βρίσκεται στο πιο υγιεινό μέρος της Αθήνας. Έτσι, τοποθέτησαν τρία κομμάτια κρέας σε διαφορετικά σημεία που είχαν επιλεγεί με το σκεπτικό ότι στο μέρος που θα σάπιζε πιο αργά, θα κτιζόταν και το νέο ανάκτορο. Το κομμάτι κρέας που σάπισε τελευταίο, ήταν στον λόφο του Αγίου Αθανασίου, δηλαδή στη σημερινή θέση της Βουλής.

H «γέννηση» της Πλατείας Συντάγματος στα Περιβολάκια

Τα ανάκτορα κτίστηκαν μεταξύ 1836 και 1842, βάσει των σχεδίων του βαυαρού Φρειδερίκου Φον Γκαίρτνερ. Η αρχική πρόταση του αρχιτέκτονα ήταν το βασιλικό κτίριο να κατασκευασθεί πάνω στην Ακρόπολη! Ωστόσο, συνάντησε την άρνηση του Λουδοβίκου που ήταν αρχαιολάτρης και ήθελε την απόλυτη προστασία του ιερού βράχου. Έτσι, τον Ιανουάριο του 1836 ο βασιλιάς της Βαυαρίας δάνεισε στο ελληνικό κράτος 100.000 χρυσές λίρες για την ανέγερσή του παλατιού που θα γινόταν στις παρυφές της πόλης. Η έκταση που επιλέχτηκε ήταν μπροστά από το σημείο που ονομαζόταν Περιβολάκια.

Τα Περιβολάκια βρίσκονταν εκεί όπου σήμερα έχει ανεγερθεί το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη και το κτίριο της Βουλής. Το σημείο ήταν εκτός των οικιστικών ορίων της πόλης, καθώς εκεί έφτανε το οθωμανικό τείχος του «Χασεκή» που χώριζε την περιοχή στα δύο. Εκεί υπήρχε επίσης η περίφημη πηγή της «Μπουμπουνίστρας», που πήγαζε από τους Αμπελόκηπους και ονομάστηκε έτσι λόγω της ορμητικότητας και του θορύβου που έκανε το νερό της.

Η πλατεία άρχισε να παίρνει την πρώτη μορφή της το 1834 

Μέχρι το 1843 δεν είχε μια επίσημη ονομασία. Σε πολλά γραπτά όμως, αναφέρεται ως «Πλατεία Ανακτόρων». Στο ημερολόγιο της Χριστιάνας Λυτ το 1839 συναντάται ως «η Πλατεία με τις ισπανικές σκάλες», καθώς σε πολλούς περιηγητές θύμιζε τις περίφημες σκάλες της Piazza di Spagna στη Ρώμη. Η κάτω πλευρά της πλατείας αναγράφεται και ως «Πλατεία Βάκχου», επειδή στο πλάτωμά της οργανώνονταν μουσικές και εορταστικές εκδηλώσεις. Μετά την λαϊκή εξέγερση της 3^ης Σεπτεμβρίου του 1843, που ο λαός υποχρέωσε τον Όθωνα να υπογράψει την παραχώρηση Συντάγματος, καθιερώνεται οριστικά η ιστορική ονομασία Πλατεία Συντάγματος.

Η πλατεία μέσα στο χρόνο

Όπως φαίνεται στην ιστορική φωτογραφία του γάλλου διπλωμάτη Λουί Γκρο, μέχρι και τα μέσα του 19^ου αιώνα, η «σημαντικότερη πλατεία των Αθηνών» είχε τη μορφή ενός μεγάλου χωραφιού. Το μόνο χαρακτηριστικό που προδίδει την ταυτότητά της είναι ο λόφος της Ακρόπολης που βρίσκεται σε μικρή απόσταση και που τότε ήταν ορατός από κάθε σημείο της. Το ιστορικό σιντριβάνι έχει βγει εκτός κάδρου, ενώ τα σπίτια που φαίνονται να την περιστοιχίζουν είναι λιγοστά. Κάτω δεξιά, ανάμεσα στα δύο μεγάλα αρχοντικά διακρίνεται η οδός Ερμού. Ο ήσυχος τότε χωματόδρομος άρχισε να αναπτύσσει έντονη εμπορική δραστηριότητα περί τα τέλη του 19^ου αιώνα και μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα κατάφερε να κατακτήσει επάξια τον τίτλο του εμπορικότερου δρόμου της Αθήνας.

Η Πλατεία των μεγάλων ξενοδοχείων

Άλλη μια ιστορική φωτογραφία τραβηγμένη από την ίδια γωνία λήψης, αλλά 15 χρόνια αργότερα, δείχνει τις δραστικές μεταβολές που γίνονταν στο κέντρο της Αθήνας. Τα πρώτα ψηλά κτίσματα άρχισαν σταδιακά να αναδύονται για να στεγάσουν τα πολυτελή ξενοδοχεία που έκαναν την εμφάνισή τους.

Πρώτο, βεβαίως κατατασσόταν το γνωστό ξενοδοχείο της Μεγάλης Βρετανίας, ενώ δεύτερο το «Grand Hôtel d’ Angletterre» δηλαδή το Μέγα Ξενοδοχείον της Αγγλίας με πρόσοψη επίσης προς την πλατεία Συντάγματος, στη συμβολή της με την οδό Ερμού.

Στην απέναντι πλευρά, στη γωνία της πλατείας με την οδό Σταδίου, βρισκόταν το Grand Hotel ενώ στη συμβολή της με την οδό Φιλελλήνων το τέταρτο και μεγαλύτερο ξενοδοχείο, το «Hôtel des étrangers» δηλαδή το Ξενοδοχείο των Ξένων, με θέα προς τον Κήπο της πλατείας Συντάγματος. Με πρόσοψη προς την οδό Σταδίου, μπροστά από τα Ανάκτορα, βρισκόταν το πέμπτο ξενοδοχείο, το περίφημο για τα σκάνδαλα που «στέγασε» Ηotel Minerva. To έκτο από τα μεγαλύτερα ξενοδοχεία, το Hôtel d’ Athènes, βρισκόταν στη συμβολή των οδών Σταδίου και Κοραή, μπροστά από το Υπουργείο Οικονομικών.

Στις αρχές του 20^ου αιώνα, η πλατεία Συντάγματος είχε πλέον αρχίσει να αποκτά τη μορφή πλατείας ευρωπαϊκών προδιαγραφών. Περιστοιχιζόταν από μεγάλα νεοκλασικά κτίρια, οι δρόμοι ήταν προσεγμένοι και κυκλοφορούσαν αυτοκίνητα. Όλο και περισσότερα μαγαζιά έκαναν την εμφάνισή τους και πλέον το σημείο είχε καθιερωθεί ως το κεντρικότερο μέρος συνάντησης των πρωτευουσιάνων.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Τα καλύτερα ξενοδοχεία της Αθήνας στα τέλη του 19ου αιώνα. Το Grand Hôtel, το Παγκείον, το Hôtel des étrangers και το Hôtel de Marseille στο κέντρο της πόλης