Η πλατεία που άλλαξε οκτώ ονομασίες και ταυτίστηκε με τους απολυμένους δημοσίους υπαλλήλους. Εκεί έγινε η πρώτη ληστεία στην Ελλάδα με την μέθοδο του ριφιφί κατά του υπ. Οικονομικών

Πριν από το 1909, όσοι εργάζονταν στον δημόσιο τομέα δεν είχαν μόνιμη θέση. Μετά από κάθε εκλογικό αποτέλεσμα η εκάστοτε κυβέρνηση απέλυε και προσελάμβανε με καθαρά πολιτικά κριτήρια υπαλλήλους της επιλογής της.

Έτσι, πολύ συχνά οι εργαζόμενοι συγκεντρώνονταν σε κεντρική πλατεία της Αθήνας, μπροστά από το υπουργείο Οικονομικών, ζητώντας εκ νέου την πρόσληψή τους ή τη μονιμοποίηση τους.

Το 1878 ο συγγραφέας και αρθρογράφος της “Εστίας”, Δημήτριος Καμπούρογλου, σε ένα χρονογράφημα του ονόμασε την πλατεία που ένωνε τη Σταδίου με την περιοχή πίσω από την πλατεία Καρύτση και μέρος του κέντρου από την Ευριπίδου και την Πραξιτέλους, πλατεία Κλαυθμώνος.

Για άλλη μια φορά, απολυμένοι δημόσιοι υπάλληλοι, οι γνωστοί “Παυσανίες”, είχαν συγκεντρωθεί μπροστά από το κτίριο του υπουργείου Οικονομικών, το οποίο βρισκόταν στην πάνω πλευρά της πλατείας, στην οδό Σταδίου αντίκρυ στην οδό Κοραή και ζητούσαν τη μονιμοποίησή τους “μετά κλαυθμών και οδυρμών“.

Οι “Παυσανίες” αλλά και οι “Θεσιθήρες”, εκείνοι δηλαδή οι ψηφοφόροι που δεν κατάφεραν να προσληφθούν από τη νέα κυβέρνηση, κατασκήνωναν στην πλατεία ή επισκέπτονταν τα κοντινά καφενεία, μέχρι να πάρουν μία διαβεβαίωση ή μια υπόσχεση από τη νεοεκλεγείσα πολιτική ηγεσία.

Η πλατεία που πήρε το όνομά της από τα δάκρυα των απολυμένων

Το “ξήλωμα” των δημοσίων υπαλλήλων μετά την αλλαγή κυβέρνησης ήταν και εκείνη την εποχή ένα πολύ συχνό φαινόμενο. Η επαναπρόσληψή τους ήταν πολύ σπάνια, καθώς μία από τις υποσχέσεις, αλλά και τις προεκλογικές δεσμεύσεις των πολιτικών που έπαιρναν δημοκρατικά την εξουσία ήταν η αλλαγή του εργατικού δυναμικού στο δημόσιο και η τοποθέτηση νέων δημόσιων υπαλλήλων με πολιτικά κριτήρια.

Μία θέση στο δημόσιο αποτελούσε η ιδανική ευκαιρία για τους πολίτες που ήθελαν να ξεφύγουν από την κουραστική καθημερινότητα και τη φτώχεια της εργατικής τάξης, αλλά και ένα σοβαρό βήμα για την κοινωνική και επαγγελματική τους ανέλιξη.

Η πλατεία με τα πολλά ονόματα

Πριν ονομαστεί  Κλαυθμώνος, η κεντρική πλατεία της Αθήνας είχε πολλά άλλα ονόματα. Στη συγκεκριμένη περιοχή, ήδη από το 1833 προβλεπόταν η δημιουργία μιας πλατείας.

Το αρχικό σχέδιο ήταν των Στ. Κλεάνθη και Εδ. Σάουμπερτ. Η πρώτη ονομασία ήταν “Πλατεία Αισχύλου”, σύμφωνα με τα σχέδια του αρχιτέκτονα Λ. Κλέντσε.

Το 1837, μετά τον γάμο του Όθωνα με την Αμαλία, το βασιλικό ζεύγος έμεινε στη δυτική πλευρά της πλατείας,νοικιάζοντας τις συνεχόμενες οικίες των μεγαλοεμπόρων Βούρου, Μαστρονικόλα και Αφθονίδου, έως τη μετακόμισή τους στα Ανάκτορα, στη σημερινή Βουλή, στις αρχές του 1840. Μπροστά από τα σπίτια των εμπόρων υπήρχαν φυτεμένα λίγα δέντρα.

Η βασίλισσα Αμαλία με την επιμέλεια του Βαυαρού γεωπόνου Σμάρατ μετέτρεψε τη μικρή έκταση σε κήπο. Έτσι, την εποχή εκείνη η πλατεία ήταν γνωστή με το όνομα “Πλατεία των κήπων του Παλαιού Παλατιού”. Ο κήπος είχε τέσσερις εισόδους, περιβαλλόταν από ξύλινο φράχτη και στην πλειοψηφία του αποτελούταν από φοίνικες και λεύκες.

Αργότερα ονομάστηκε “πλατεία του Νομισματοκοπείου”.

Το 1835 είχε χτιστεί στη βόρεια πλευρά της σημερινής πλατείας, το κτίριο, όπου στεγαζόταν το Βασιλικόν Νομισματοκοπείον και Σφραγιστήριον των Αθηνών, σε σχέδια του Εδ. Σάουμπερτ. Ανήκε στο δημόσιο και ήταν ένα αυστηρό τετράγωνο κτίριο με εσωτερική αυλή. Το 1858 έπαψε να λειτουργεί και πέντε χρόνια αργότερα, στέγασε το Υπουργείο Οικονομικών.

Μετά τη θεσμοθέτηση του εορτασμού της ελληνικής επανάστασης του 1821, από το 1838 η πλατεία έμεινε γνωστή ως “Πλατεία 25ης Μαρτίου”. Εκεί μάλιστα γιορτάστηκε με χορούς η πρώτη επίσημη επέτειος το ίδιο έτος. Μετά την έξωση του Όθωνα και την εγκαθίδρυση του δημοκρατικού πολιτεύματος στην Ελλάδα, η πλατεία μετονομάστηκε το 1862 σε “Πλατεία Δημοκρατίας”. Από το 1863, πλατεία πήρε το όνομα “Πλατεία του κήπου του υπουργείου Οικονομικών”.

Το κτίριο αποτέλεσε και στόχο επίδοξων ληστών με την μέθοδο του ριφιφί. Στις 26 Οκτωβρίου 1867 πενταμελής συμμορία άνοιξε, από τον υπόνομο της οδού Σταδίου, τρύπα στο δάπεδο του κτιρίου. Οι διαρρήκτες συνελήφθησαν λίγες μέρες αργότερα.

Από το 1878 μέχρι σήμερα έχει παγιωθεί ως πλατεία Κλαυθμώνος, παρά το γεγονός ότι τον Ιούνιο του 1989 μετονομάστηκε σε “πλατεία Εθνικής Συμφιλίωσης”, κατά τη διάρκεια των αποκαλυπτηρίων του ομώνυμου ορειχάλκινου συμπλέγματος, έργο του γλύπτη Βασίλη Δωρόπουλου, που κοσμεί το κέντρο της πλατείας.

Εκεί βρίσκεται επίσης και η μαρμάρινη προτομή του Βλάση Γαβριηλίδη, όπου πρόκειται και για τη μοναδική προτομή δημοσιογράφου στην Αθήνα.

Το καφενείο του “Κυρ Παντελή” και η “Αιτωλοακαρνανία”

Πέρα από τα νεοκλασικά κτίρια της Κλαυθμώνος που κοσμούσαν την πλατεία τον 20αιώνα, υπήρχαν και ορισμένα μαγαζιά που έδωσαν ένα συγκεκριμένο χαρακτήρα στην περιοχή.

Στο εσωτερικό του κήπου της Κλαυθμώνος λειτουργούσε  και ένα καφενείο, γνωστό και ως “καφενείο του Κυρ Παντελή”. Σε αυτό σύχναζαν κυρίως οι δημόσιοι υπάλληλοι, όσο περίμεναν να βγει μια απόφαση από το υπουργείο Οικονομικών.

Ένα άλλο εμβληματικό καφενείο επί της οδού Παπαρηγοπούλου ήταν το “Αιτωλοακαρνανία”. Θαμώνες του, μεταξύ άλλων ήταν ο λογοτέχνης Κ. Γ. Καρυωτάκης και ο Ιωσήφ Ραφτόπουλος. Το πατάρι του καφενείου συνδέθηκε με την πολιτική οργάνωση “Σοσιαλιστικόν Κέντρον”.

Τα χρόνια του μεσοπολέμου η Κλαυθμώνος αποτελούσε τον χώρο, όπου συγκεντρώνονταν οι υπαίθριοι φωτογράφοι της Αθήνας.

“Εκεί μαζεύονταν οι μάγοι και οι θαυματοποιοί και οι ταχυδακτυλουργοί της Αθήνας, και κάθε φορά που έβλεπα μάζωξη από χασομέρηδες θεατές, μου άρεσε να πλησιάζω και εγώ και να απολαμβάνω τα κατορθώματά τους. […] Οι υπαιθριοι οδοντογιατροί, όρθιοι μέσα στο μόνιππο τους διαφήμιζαν τη θαυματουργή σκόνη ππου έκαμε σιδερένια τα ετοιμόρροπα δόντια και εκτελούσαν επί τόπου θαυμάσιες οδοντοχειρουργικές επεμβάσεις εντελώς ανώδυνες. [..]”, περιέγραφε στην “Πιπινίτσα” ο Στρατής Μυριβήλης, για το περίεργο πλήθος που μαζευόταν, κυρίως τις Κυριακές, στην πλατεία Κλαυθμώνος.

Πληροφορίες αντλήθηκαν και από το βιβλίο των Θανάση Γιοχάλα και Τόνιας Καφετζάκη, ΑΘΗΝΑ, Ιχνηλατώντας την πόλη με οδηγό την ιστορία και τη λογοτεχνία, εκδόσεις ΕΣΤΙΑ.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Ποια είναι η πλατεία της φωτογραφίας όπου σύχναζαν οι ορκισμένοι εργένηδες. Πότε η πολιτεία επιχείρησε να φορολογήσει τους άγαμους και όσους σύχναζαν σε οίκους ανοχής…