Η περιπέτεια της “Πιετά” του Μιχαήλ Άγγελου. Είναι το μόνο έργο που υπέγραψε, αλλά δέχθηκε κριτική για την ηλικία της Παναγίας

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Η «Πιετά» («Ευσέβεια») του Μιχαήλ Αγγέλου βρίσκεται στη βασιλική του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό. Θεωρείται το σημαντικότερο γλυπτό της Αναγέννησης.

Αποτυπώνει τη στιγμή που μετά την αποκαθήλωση του νεκρού Χριστού από τον σταυρό τον αγκαλιάζει η Θεοτόκος. Είναι το μόνο έργο που ο Μιχαήλ Άγγελος υπέγραψε. To 1972 παραλίγο να καταστραφεί από ένα παράφρονα που ισχυριζόταν ότι ήταν ο αναστημένος Χριστός!

Παραγγελία του καρδιναλίου

Το 1498 ο καρδινάλιος Ζαν Μπιλχέρες ντε Λαγκραούλας (Jean Bilhères de Lagraulas) που ήταν ηγούμενος των Βενεδικτίνων και παράλληλα ο Γάλλος πρεσβευτής στην παπική αυλή, ανέθεσε στον 24χρόνο γλύπτη Μικελάντζελο ντι Λοντοβίκο Μπουοναρότι Σιμόνι, γνωστό ως Μιχαήλ Άγγελο, να φιλοτεχνήσει ένα γλυπτό για το ταφικό του μνημείο που είχε αρχίσει να κατασκευάζει.

Ο Γάλλος καρδινάλιος επέλεξε το θέμα της «Πιετά», δηλαδή της «Ευσέβειας». Πρόκειται για τη στιγμή που μετά την αποκαθήλωση του νεκρού Χριστού από τον σταυρό τον αγκαλιάζει η Θεοτόκος. Ήταν γνωστό θέμα στην τέχνη την εποχή της Αναγέννησης και ταίριαζε για ταφικό μνημείο.

Όμως, ο Μιχαήλ Άγγελος μόλις πήρε την παραγγελία αποφάσισε να αποδώσει το έργο με δικό του τρόπο. Πήγε ο ίδιος στα λατομεία στην Καρράρα, όπου έβγαινε το καλύτερο μάρμαρο της Ιταλίας με χρώμα λευκό και γαλάζιο, γνωστό με το όνομα της περιοχής.

Εκεί ο γλύπτης ξεκίνησε να ψάχνει να βρει το κομμάτι μαρμάρου που θα τον ενέπνεε.

Ο Μιχαήλ Άγγελος χρειάστηκε εννέα μήνες συνολικά για να εντοπίσει το μάρμαρο που ήθελε, ώστε να κοπεί στο λατομείο και το κομμάτι να μεταφερθεί στο εργαστήριό του στη Ρώμη.

Στο μεταξύ, ο καρδινάλιος ντε Λαγκραούλας  είχε χάσει την υπομονή του με την καθυστέρηση του νεαρού γλύπτη να ξεκινήσει το έργο!

Η “νέα” Παναγία

Όταν το 1499 ο Μιχαήλ Άγγελος φιλοτέχνησε το άγαλμα δέχτηκε θετικά και αρνητικά σχόλια. Οι κριτικοί εστίαζαν στο γεγονός ότι η Θεοτόκος απεικονίστηκε νέα και ωραία. Φαινόταν πολύ μικρότερη από 45 ετών που υπολογίζεται ότι ήταν όταν σταυρώθηκε ο Χριστός.

Όμως, φαίνεται ακόμη μικρότερη σε σχέση ακόμη με τον Χριστό που ήταν 33 ετών.

Χρόνια αργότερα ο Μιχαήλ Άγγελος ανέφερε στον γλύπτη Ασκάνιο Κοντίβι, που ήταν και ο βιογράφος του, ότι απεικόνισε τόσο νέα τη Θεοτόκο γιατί θεωρούσε ότι καθώς δεν είχε νιώσει ποτέ ανθρώπινο πειρασμό είχε παραμείνει αγέραστη.

Ακόμη πιο σημαντικό για την τέχνη ήταν ότι η «Πιετά» του Μιχαήλ Άγγελου είχε συνδυάσει τα αναγεννησιακά ιδεώδη της κλασικής ομορφιάς με τον νατουραλισμό. Επίσης, υιοθέτησε από την τέχνη της κλασικής Ελλάδας τη δομή της πυραμίδας σε γλυπτή σύνθεση.

Στην «Πιετά» αυτή σχηματίζεται στο ψηλότερο σημείο από το κεφάλι της Θεοτόκου και έχει ως βάση το κάτω μέρος του φορέματός της.

Γιατί έβαλε υπογραφή;

Είναι το μόνο έργο που ο Μιχαήλ Άγγελος υπέγραψε χαράσσοντας σε αυτό τ΄ όνομά του. Λέγεται ότι αυτό το έκανε γιατί όταν το άγαλμα εκτέθηκε για πρώτη σε δημόσια θέα, στη βασιλική του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό, έτυχε να ακούσει κάποιους Ιταλούς από τη Λομβαρδία που μιλούσαν με θαυμασμό γι’ αυτό.

Καθώς ο καλλιτέχνης ήταν άγνωστος υπέθεσαν ότι το είχε φιλοτεχνήσει ένας συμπατριώτης τους από το Μιλάνο ονόματι «Γκόλμπο». Αυτό ώθησε τον Μιχαήλ Άγγελο να κρυφθεί στην εκκλησία και στη διάρκεια της νύχτας να χαράξει το όνομά του στη ζώνη πάνω στο στήθος της Θεοτόκου.

Στους πέντε αιώνες που έχουν περάσει από τότε που ο Μιχαήλ Άγγελος σμίλεψε την «Πιετά», το αριστούργημά του έχει υποστεί ζημιές κυρίως από το χρόνο. Η μεγαλύτερη ζημιά, όμως, έγινε από άνθρωπο.

Ο “τρελός” με το σφυρί

Στις 21 Μαΐου 1972 ένας ψυχικά διαταραγμένος γεωλόγος, ο ουγγροαυστραλός Λάζλο Τοθ επιτέθηκε στην «Πιετά» κραδαίνοντας ένα σφυρί γεωλόγου και φωνάζοντας:

«Είμαι ο Ιησούς Χριστός και αναστήθηκα από τους νεκρούς!».

Πρόλαβε και χτύπησε το άγαλμα με το σφυρί του 15 φορές πριν τον ρίξει στο πάτωμα ένας Αμερικανός τουρίστας. Είχε σπάσει το αριστερό χέρι της Θεοτόκου στον αγκώνα, τμήμα της μύτης και το ένα βλέφαρο.

Τον δράστη παραλίγο να λιντσάρει το πλήθος μέσα στον Άγιο Πέτρο, αλλά τον έσωσαν οι αστυνομικοί. Στον προσωπικό γραμματέα του Πάπα που τον ρώτησε γιατί είχε επιτεθεί στο άγαλμα επανέλαβε ότι ήταν «ο αναστημένος Χριστός» και προσβλήθηκε ότι «ο Μιχαήλ Άγγελος τον είχε απεικονίσει νεκρό».

Η αποκατάσταση της “Πιετά”

Η αποκατάσταση του έργου ξεκίνησε σχεδόν αμέσως. Έγινε με τέτοιο τρόπο ώστε να μην φαίνεται η ζημιά που είχε κάνει ο Τοθ . Μέσα στο χάος που ενέσκηψε όταν έγινε ο βανδαλισμός, κάποιοι επισκέπτες πήραν αρκετά από τα σπασμένα κομμάτια του αγάλματος.

Τα περισσότερα επιστράφηκαν στις αρχές, αλλά όχι η μύτη. Οι συντηρητές πήραν ένα κομμάτι από την πλάτη της Θεοτόκου για να φτιάξουν τη μύτη της. Ενήργησαν, δηλαδή, με παρόμοιο τρόπο όπως οι πλαστικοί χειρουργοί!

Όταν ολοκληρώθηκε η αποκατάσταση της «Πιετά», τοποθετήθηκε και πάλι μέσα στη βασιλική του Αγίου Πέτρου. Αρχικά το 1499, το άγαλμα βρισκόταν στο παρεκκλήσι της Αγίας Πετρονίλας, αλλά ανά τους αιώνες εκτέθηκε σε διαφορετικά σημεία της βασιλικής του Αγίου Πέτρου.

Η θέση της «Πιετά» σήμερα είναι στα δεξιά της εισόδου της βασιλικής, ανάμεσα στην ιερά θύρα και το βωμό του Αγίου Σεβαστιανού, όπου προστατεύεται από ένα αλεξίσφαιρο τζάμι.

Παντρεύτηκε και “λογικεύτηκε”

Ο Λάζλο Τοθ ο οποίος ισχυριζόταν ότι ήταν ο Ιησούς Χριστός και προκάλεσε τις ζημιές στην Πιετά δεν πέρασε από δίκη. Χαρακτηρίστηκε παράφρονας και εγκλείστηκε για δύο χρόνια σε ψυχιατρική κλινική στην Ιταλία. Το 1975 οι γιατροί του έδωσαν εξιτήριο και απελάθηκε στην Αυστραλία.

Εκεί κατάφερε να ζήσει μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας σε κάποιο απόμακρο χωριό της δυτικής Αυστραλίας. Το μόνο γνωστό γι’ αυτόν είναι ότι παντρεύτηκε, έκανε οικογένεια, και σταμάτησε να θεωρεί τον εαυτό του Χριστό.

Διαβάστε ακόμα: Πώς ο Μιχαήλ Άγγελος ζωγράφισε 300 μορφές στην οροφή της Καπέλα Σιξτίνα. Δεν ήταν ξαπλωμένος, αλλά όρθιος με τα χέρια ψηλά…