Η Πειραιώτισσα που έγινε η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια σε Πανεπιστήμιο της Ολλανδίας. Στη διατριβή της απέδειξε ότι η ελληνική είναι απαραίτητη για την κατανόηση των Ευαγγελίων

Του Στέφανου Μίλεση από το Πειραιόραμα

Η πρώτη γυναίκα που απέκτησε έδρα στο αρχαιότερο πανεπιστήμιο της Ολλανδίας ήταν η Σοφία Αντωνιάδη. Δίδαξε τα Ευαγγέλια από φιλολογική σκοπιά προκειμένου να αποδείξει ότι τα κείμενα χρησιμοποιούν την ίδια απαράλλαχτη ελληνική γλώσσα.

Η Σοφία Αντωνιάδη γεννήθηκε στον Πειραιά στις 31 Ιουλίου 1895 και ακολούθησε μια μοναχική και δύσκολη πορεία, καθώς η σταδιοδρομία γυναικών σε επιστημονικούς τομείς, ήταν την εποχή εκείνη αν όχι ακατόρθωτη, οπωσδήποτε δύσκολη, κι ίσως ακόμη δυσκολότερη για τις Ελληνίδες.

Πατέρας της Σοφίας Αντωνιάδη ήταν ο δικηγόρος Ανδρέας Αντωνιάδης και μητέρα της η Ευφροσύνη Λέλη. Η ίδια απόφοιτος της Ελληνογαλλικής Σχολής Πειραιά «Jeanne D’ Arc», επιλέγει να χαράξει τον μοναχικό της δρόμο στο εξωτερικό. Σπούδασε Κλασική φιλολογία στη Σορβόννη (1920) και έκτοτε η ζωή της ήταν εξ ολοκλήρου αφιερωμένη στη μελέτη της Βυζαντινής εποχής. Στις 19 Ιουλίου του 1929 διενεργούνται εκλογές για την ανάληψη της έδρας της Μετακλασικής Ελληνικής εποχής του Πανεπιστημίου Λέιντεν (Leiden) της Ολλανδίας. Σε αυτές η Σοφία Αντωνιάδη εκλέγεται για την κατάληψη της έδρας.

Ήταν η πρώτη γυναίκα που αποκτούσε Έδρα στο συγκεκριμένο Πανεπιστήμιο που είναι το αρχαιότερο της Ολλανδίας. Παρά το γεγονός ότι αναφέρεται ως η πρώτη γυναίκα Καθηγήτρια Πανεπιστημίου στην Ολλανδία, αυτό δεν φαίνεται να είναι σωστό, καθώς σε άλλα δύο Ολλανδικά Πανεπιστήμια, της Ουτρέχτης και του Χρόνιγκεν, ήδη υπήρχαν γυναίκες Καθηγήτριες, χωρίς αυτό βέβαια να μειώνει τη δική της επιτυχία.

Η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Λέιντεν

Το Πανεπιστήμιο στο οποίο απέκτησε έδρα η Αντωνιάδη, βρίσκεται στη «πόλη του κλειδιού», -αποκαλείται έτσι λόγω του θυρεού της, που απεικονίζει τα ίδια κλειδιά με εκείνα του Βατικανού- και είναι γνωστό παγκοσμίως για το υψηλό επίπεδο σπουδών. Η ίδρυσή του χρονολογείται από τον 16^ο αιώνα και είναι εγκατεστημένο σε ένα παλαιό Μοναστήρι.

Επρόκειτο συνεπώς για ένα Πανεπιστήμιο που τηρούσε με θρησκευτική ευλάβεια της παραδόσεις και ήταν πολύ δύσκολο έδρα να καταληφθεί από γυναίκα και μάλιστα ξένη. Στο παρεκκλήσι αυτού του παλαιού μοναστηριού η Αντωνιάδη έδωσε τον εναρκτήριο λόγο της στις 13 Νοεμβρίου του 1929. Αυτό κατάμεστο καθώς όλοι ήθελαν να δουν και να γνωρίσουν από κοντά τη πρώτη γυναίκα Καθηγήτρια.

Στην αίθουσα εκτός από τη Σύγκλητο του Πανεπιστημίου παρίστατο ο Έλληνας Πρόξενος του Ρότερνταμ, η διάδοχος του Θρόνου Πριγκίπισσα Ιουλιάνα, η οποία στη συνέχεια θα εγγραφεί στην τάξη της Αντωνιάδου και θα παρακολουθεί ανελλιπώς το τμήμα της.

Η τάξη της Αντωνιάδη το 1930, πρώτη χρονιά διδασκαλίας της, είχε 30 φοιτητές από τους 2.000 που συνολικά φοιτούσαν στον Πανεπιστήμιο του Λέιντεν. Η Σοφία Αντωνιάδου αποτελούσε αγαπημένο θέμα ενασχόλησης των Ολλανδικών εφημερίδων λόγω της διάσημης μαθήτριάς της που όπως προαναφέραμε ήταν η Διάδοχος του Ολλανδικού Θρόνου. Η Πριγκίπισσα Ιουλιάνα ήταν ήδη απόφοιτος της Νομικής Σχολής, ενώ παράλληλα ακολουθούσε μαθήματα Γαλλικής Φιλολογίας, Ιστορίας Τέχνης, ενώ ήθελε η Αντωνιάδου να την προσφωνεί απλώς ως Ιουλιάνα χωρίς να την προσαγορεύει με τον τίτλο της.

Η διδασκαλία και οι διατριβές

Η Σοφία Αντωνιάδη στην Έδρα της “Ελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας, Παλαιοχριστιανικής, Βυζαντινής και σύγχρονης εποχής” δίδασκε τα Ευαγγέλια όχι από δογματικής, αλλά γλωσσολογικής και φιλολογικής άποψης. Παράλληλα δίδασκε Σολωμό, Βαλαωρίτη και Παλαμά, Γρυπάρη, Μαλακάση, αλλά και τον ποιητή του γενέθλιου τόπου της, τον ποιητή του Πειραιά, Λάμπρο Πορφύρα. Η Αντωνιάδη μιλούσε άπταιστα Αγγλικά, Γαλλικά και Ολλανδικά.

Τα καλοκαίρια που επέστρεφε στην Ελλάδα αποτελούσε μόνιμο «στόχο» των δημοσιογράφων των ελληνικών εφημερίδων, που ήθελαν να μάθουν τα πάντα γύρω από τη ζωή της στην Ολλανδία. Δυστυχώς οι δημοσιογράφοι διατύπωναν ερωτήσεις για την ίδια τη χώρα και τον τρόπο ζωής των κατοίκων της και όχι για τις επιστημονικές μελέτες και διδασκαλίας της ίδιας. Η Σοφία Αντωνιάδη, που δεν ήθελε να δυσαρεστήσει κανέναν, απαντούσε σε ότι μόνο την ρωτούσαν με αποτέλεσμα τα περισσότερα άρθρα της σε εφημερίδες της εποχής να αναφέρονται στην Ολλανδία, στον πολιτισμό και τα άνθη της, τα πολυάριθμα ποτάμια και την ευημερία των κατοίκων της.

Η Σοφία Αντωνιάδη την περίοδο εκείνη εξέδωσε στην Ολλανδία δύο διατριβές. Η μια είχε τίτλο «Το Ευαγγέλιον του Λουκά, Δοκίμιον γραμματικής και Φιλολογικού ύφους» και η άλλη «Ο Πασκάλ ως μεταφραστής της Βίβλου».

Αυτές τις δύο διατριβές τις υποστήριξε στη Σορβόννη από όπου κατέκτησε το Διδακτορικό της (Doctorat D’ Etat). Η Αντωνιάδη υποστήριξε με ζήλο μέσα από την επιστημονική της έρευνα ότι η Καινή Διαθήκη είναι το πρώτο νεοελληνικό βιβλίο παραβάλλοντας τη γλώσσα των Ευαγγελίων με την κλασική ελληνική αλλά και με τη νεοελληνική, αποδεικνύοντας ότι η τελευταία είναι απαραίτητη για τη κατανόηση της γλώσσας των Ευαγγελίων.

Ειδικά για τη γλώσσα του Ευαγγελιστή Λουκά παραβάλλει αποσπάσματα από τον Πλάτωνα, τον Πλούταρχο και τον Επίκτητο αλλά και από τους Κωνσταντίνο Παπαρρηγόπουλο και φυσικά τον «Πειραιώτη» Παύλο Νιρβάνα. Με τις παραβολές αυτές κειμένων διαφορετικής εποχής, αποδεικνύει ότι τα κείμενα των Ευαγγελίων αν και απέχουν πέντε αιώνες από την Κλασσική εποχή και είκοσι αιώνες από τη σημερινή εποχή χρησιμοποιούν την ίδια γλώσσα, την Ελληνική, που στην ουσία είναι απαράλλακτη.

Η συμμετοχή στην Εθνική Αντίσταση

Κατά την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου η Αντωνιάδη επιστρέφει στην Ελλάδα, όπως μας πληροφορεί η Μαρία Χαιρέτη, προκειμένου να προσφέρει τις υπηρεσίες της στον υπόδουλο τόπο της. Συμμετέχει στην Εθνική Αντίσταση και το σπίτι της στην οδό Ξενοφώντος στο Σύνταγμα γίνεται σημείο συνάντησης μελών αντιστασιακών οργανώσεων. Το 1948 εκλέγεται καθηγήτρια και στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ.

Ο Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος γράφει για το έργο της Αντωνιάδη ότι “σε όποιο μέρος κι αν πάμε θα βρούμε μια ομάδα φωτισμένων ανθρώπων που μεθούν και μόνο με το όνομα “Ελλάδα” σαν ακούσουν. Εκεί στο Λέιντεν είναι μια τέτοια περίπτωση, αυτή της Σοφίας Αντωνιάδη”.

Το 1955 της ανατίθεται η διεύθυνση του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας, όπου επιτέλεσε ένα τεράστιο έργο.

Πέθανε στις 25 Ιανουαρίου του 1972 αφήνοντας πίσω της σπουδαίο έργο. Στη Σοφία Αντωνιάδη ανήκει επίσης η ευγνωμοσύνη όλων των ερευνητών και μελετητών της μεσαιωνικής ελληνικής ιστορίας για την επιστημονική της δραστηριότητα.

Πηγή πληροφοριών και χαρακτηριστικής εικόνας: Πειραιόραμα

Διαβάστε ακόμη στη “ΜτΧ”: Όταν η πρώτη φοιτήτρια εισήχθη στο ελληνικό πανεπιστήμιο, ο πρύτανης διαμαρτυρήθηκε στο υπουργείο «δια την ανάμειξιν των φύλων». «Στην κουζίνα, στην κουζίνα» φώναζαν οι φοιτητές στην πρώτη ελληνίδα καθηγήτρια της Ιατρικής