Η πασχαλινή εξέγερση των Ιρλανδών για ανεξαρτησία. Οι οδομαχίες και η σκληρή καταστολή. Το στρατηγικό λάθος της ηγεσίας

Το 1916, τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα για τους καθολικούς, το Ηνωμένο Βασίλειο αντιμετώπισε τη μεγαλύτερη εσωτερική απειλή των τελευταίων 100 ετών.

Περίπου 1.500 ένοπλοι Ιρλανδοί κατέλαβαν μια σειρά από θέσεις-κλειδιά στο κέντρο του Δουβλίνου. Διακηρυγμένος στόχος τους ήταν η ανεξαρτητοποίηση από την Αγγλία.

Η “Πασχαλινή Εξέγερση”, όπως έμεινε γνωστή, καταπνίγηκε ύστερα από έξι ημέρες αιματηρών συμπλοκών και αφού εκτελέστηκαν 15 πρωτεργάτες της.

Αποτέλεσε ένα από τα πιο κομβικά γεγονότα στην ιστορία της Ιρλανδίας και άνοιξε το δρόμο για την επίτευξη της ανεξαρτησίας της χώρας τα επόμενα χρόνια.

Το ιστορικό πλαίσιο

Η Ιρλανδία βρισκόταν κάτω από την κυριαρχία των Άγγλων από τον 12ο αιώνα, επί βασιλείας Ερρίκου Β’. Στο πέρασμα των αιώνων, σημειώθηκαν διάφορες ιρλανδικές εξεγέρσεις με στόχο την αποτίναξη του αγγλικού ζυγού, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.

Το 1800, το Κοινοβούλιο του Δουβλίνου υπάχθηκε σε εκείνο του Λονδίνου και, έτσι, ολόκληρη η νήσος της Ιρλανδίας έγινε κομμάτι του Ηνωμένου Βασιλείου.

Το μίσος μεταξύ Ιρλανδών και Άγγλων ήταν άσβεστο και δεν έπαψε ποτέ. Δεν ήταν μονάχα εθνικό, αλλά και θρησκευτικό, καθώς οι μεν Ιρλανδοί ασπάζονταν τον καθολικισμό, οι δε Άγγλοι τον προτεσταντισμό. Εξαίρεση αποτελούσε ο βορράς της Ιρλανδίας, όπου πλειοψηφούσαν οι προτεστάντες.

Το 1905, ιδρύθηκε το κόμμα Σιν Φέιν, που στόχευε στον τερματισμό της αγγλικής κυριαρχίας στο νησί και τη δημιουργία ανεξάρτητου ιρλανδικού κράτους.

Η αφορμή της πασχαλινής εξέγερσης

Στις παραμονές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Άγγλοι δεσμεύτηκαν, με νόμο που πέρασε στο Κοινοβούλιο, ότι θα παραχωρούσαν καθεστώς αυτοδιοίκησης στους Ιρλανδούς.

Όταν, όμως, ξεκίνησε ο Μεγάλος Πόλεμος, οι Άγγλοι υπαναχώρησαν. Υποστήριξαν ότι η εθνική προτεραιότητα του πολέμου ήταν μεγαλύτερη από όλες τις υπόλοιπες.

Οι πιο ριζοσπάστες Ιρλανδοί θεώρησαν ότι οι συνθήκες ήταν πλέον ώριμες, για να πραγματοποιήσουν μια δυναμική επανάσταση.

Οργανωτές της εξέγερσης ήταν 7 μέλη του στρατιωτικού συμβουλίου της “Ιρλανδικής Ρεπουμπλικανικής Αδελφότητας” (IRB), μίας μυστικής συνωμοτικής οργάνωσης: ο Τόμας Κλαρκ, ο Πάτρικ Πιρς, ο Τόμας ΜακΝτόναγκ, ο Τζόζεφ Πλάνκετ, ο Ίμον Σαντ, ο Σον ΜακΝτέρμοτ και ο Τζέιμς Κόνολι.

Κοινή τους πεποίθηση ήταν πως η χρήση βίας ήταν νόμιμη και αποδεκτή για να επιτευχθεί ο στόχος της πλήρως ανεξάρτητης Ιρλανδίας. Με τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο να βρίσκεται, μάλιστα, σε εξέλιξη, θεώρησαν ότι ήταν η κατάλληλη συγκυρία για να “πιάσουν στον ύπνο” τους Άγγλους.

Κατά τον πρώιμο σχεδιασμό της εξέγερσης, τα μέλη της IRB ήλπιζαν σε βοήθεια από την αντίπαλο των Άγγλων, Γερμανία. Μερικά γερμανικά όπλα εστάλησαν λαθραία στους Ιρλανδούς, αλλά το Βασιλικό Ναυτικό εμπόδισε τη μεταφορά περισσότερων.

Η IRB συνεργάστηκε, επίσης, με μέλη της παραστρατιωτικής οργάνωσης “Ιρλανδοί Εθελοντές” και της φεμινιστικής οργάνωσης “Λίγκα των Γυναικών”. Ανάμεσα στους επαναστάτες ήταν και ο Μάικλ Κόλινς, ένας από τους σημαντικότερους ηγέτες του ιρλανδικού απελευθερωτικού κινήματος.

Οι οδομαχίες, οι βομβαρδισμοί και οι απώλειες

Αρχικά, η εξέγερση ήταν προγραμματισμένη για την Κυριακή του Πάσχα, στις 23 Απριλίου. Όμως, λόγω διαφωνιών των ηγετικών στελεχών, ξέσπασε μία μέρα μετά.

Από το πρωί της 24ης Απριλίου, οι εξεγερμένοι έστησαν οδοφράγματα και κατέλαβαν το γενικό ταχυδρομείο του Δουβλίνου, που αποτέλεσε και την έδρα τους.

Από τα σκαλιά του ταχυδρομείου, ο Πάτρικ Πιρς διάβασε ένα κείμενο που κήρυττε την Ιρλανδία ανεξάρτητη δημοκρατία και όριζε προσωρινή κυβέρνηση αποτελούμενη από τα ηγετικά στελέχη της IRB.

Οι επαναστάτες έκαναν κατάληψη και σε άλλα κτίρια στρατηγικής σημασίας. Δεν κατάφεραν, όμως, να ελέγξουν σιδηροδρομικούς σταθμούς και το Κάστρο του Δουβλίνου, όπου βρισκόταν η έδρα της βρετανικής διοίκησης στην Ιρλανδία. Επίσης, η αριθμητική υπεροχή των Άγγλων ήταν ξεκάθαρη.

Οι Ιρλανδοί επαναστάτες δεν ξεπερνούσαν τους 1.500 και είχαν απέναντί τους 16.000 Άγγλους στρατιώτες

Οι συγκρούσεις ήταν σφοδρές και αιματηρές. Οι πυροβολισμοί και οι βομβαρδισμοί διαδέχονταν ο ένας τον άλλον και το Δουβλίνο “παρέλυσε” από τις οδομαχίες.

Σύμφωνα με τους ιστορικούς, οι εξεγερμένοι έκαναν το στρατηγικό λάθος να “απλωθούν” σε τοποθεσίες που μπορούσαν εύκολα να περικυκλωθούν από το βρετανικό στρατό.

Υπολογίζεται ότι περίπου 450 άνθρωποι σκοτώθηκαν και πάνω από 2.000 τραυματίστηκαν. Οι περισσότεροι νεκροί και τραυματίες ήταν άμαχοι που βρέθηκαν σε διασταυρούμενα πυρά. Πολλά κτήρια και κεντρικοί δρόμοι της πόλης υπέστησαν μεγάλες καταστροφές.

Η καταστολή της εξέγερσης και οι εκτελέσεις των ηγετών

Στις 29 Απριλίου, οι ηγέτες της πασχαλινής εξέγερσης είχαν πλέον παραδοθεί. Η άφιξη βρετανικών ενισχύσεων πεζικού και ελαφρού πυροβολικού τερμάτισε μια εξέγερση που ήταν θέμα χρόνου να “καταπνιγεί”.

Περισσότεροι από 3.000 άνθρωποι που θεωρήθηκαν ύποπτοι για άμεση ή έμμεση υποστήριξη της εξέγερσης συνελήφθησαν. Επιπλέον, περίπου 1.800 άτομα στάλθηκαν στην Αγγλία, όπου φυλακίστηκαν χωρίς να δικαστούν.

Το Μάιο του 1916, 15 από τους ηγέτες της εξέγερσης οδηγήθηκαν σε στρατοδικείο και τους επιβλήθηκε η εσχάτη των ποινών. Σε αυτούς περιλαμβάνονταν και τα 7 μέλη της IRB.

Οι ηγέτες της επανάστασης εκτελέστηκαν δια τουφεκισμού στο προαύλιο των φυλακών του προαστίου Κιλμέινχαμ του Δουβλίνου.

Τα γεγονότα αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για τον Ιρλανδό ποιητή Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς. Έγραψε το ποίημα “Πάσχα 1916“, που κυκλοφόρησε το 1921 και θεωρείται ένα από τα σπουδαιότερα πολιτικά ποιήματα του 20ού αιώνα.

Ο μακροπρόθεσμος αντίκτυπος της πασχαλινής εξέγερσης

Στην αρχή, η πασχαλινή εξέγερση του 1916 δεν τύγχανε ευρείας υποστήριξης από την ιρλανδική κοινή γνώμη. Όσοι αντιτίθεντο στις επιδιώξεις των επαναστατών, ήταν κυρίως μετριοπαθείς Ιρλανδοί, οι συγγενείς των οποίων πολεμούσαν στο πλευρό του βρετανικού στρατού στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ωστόσο, οι εκτελέσεις των 15 ηγετών, που μετατράπηκαν σε μαρτυρικούς ήρωες, ριζοσπαστικοποίησαν την ιρλανδική κοινή γνώμη και την έστρεψαν εναντίον της Αγγλίας.

Η πασχαλινή εξέγερση διαδραμάτισε, έτσι, σημαίνοντα ρόλο στον ιρλανδικό πόλεμο της ανεξαρτησίας της περιόδου 1919-1921, όπου πρωτοστάτησε ο Ιρλανδικός Δημοκρατικός Στρατός (IRA).

Το 1922, η Αγγλία αναγνώρισε το Ιρλανδικό Ελεύθερο Κράτος, που αποτελείτο από τις 26 κομητείες στα νότια του νησιού. Οι υπόλοιπες 6 κομητείες του βορά, στην περιοχή του Όλστερ, σχημάτισαν τη Βόρεια Ιρλανδία, η οποία παραμένει μέχρι σήμερα μέρος του Ηνωμένου Βασιλείου.

Το 1949, οι Ιρλανδοί πέτυχαν την πλήρη ανεξαρτησία τους από το Ηνωμένο Βασίλειο. 24 χρόνια μετά, η Δημοκρατία της Ιρλανδίας εντάχθηκε στην ΕΟΚ, όπως ονομαζόταν τότε η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Youtube