Οι παράπλευρες απώλειες του βομβαρδισμού της Σερβίας. Πέντε χιλιάδες άμαχοι έχασαν τη ζωή τους και όσοι επιβίωσαν, έζησαν το δράμα των προσφυγικών καταυλισμών

Στις 24 Μαρτίου συμπληρώθηκαν 19 χρόνια από τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ εναντίον της Σερβίας.

Στις 78 ημέρες που διήρκεσαν οι επιδρομές των μαχητικών αεροσκαφών, σύμφωνα με το Βελιγράδι, φονεύθηκαν πέντε χιλιάδες άμαχοι.

Ήταν τότε που χρησιμοποιήθηκε ευρέως η φράση «παράπλευρες απώλειες» για να δικαιολογηθούν οι εσκεμμένοι βομβαρδισμοί αμάχων και μη στρατιωτικών στόχων.

Λίγο πριν από την αυγή της νέας χιλιετίας, ο κόσμος παρακολουθούσε στην πολιτισμένη Ευρώπη εικόνες που νόμιζε ότι είχε ξεχάσει.

Όπως αυτές στους καταυλισμούς με τους ξεριζωμένους Κοσσοβάρους, που άφησαν πίσω τους τη ζωή και τα υπάρχοντά τους και πήραν το δρόμο της προσφυγιάς για να γλιτώσουν.

Τον Μάιο του 1999 επισκέφθηκα τον προσφυγικό καταυλισμό Στάνκοβατς 2, μερικά χιλιόμετρα από την πόλη των Σκοπίων.

Ένα πρώην αεροδρόμιο γεμάτο με σκηνές, που είχε μετατραπεί σε χώρο διαμονής 20 χιλιάδων ανθρώπων.

Μια κοπέλα, η Μάγια, κατάλαβε ότι ήμουν “ξένη” στο χώρο. Με πλησίασε και με ρώτησε αν είχα επισκεφτεί το διπλανό καταυλισμό.

Όταν της είπα “όχι ακόμη”, μου έγραψε σε ένα χαρτί δύο ονόματα.

Ήταν των γονιών της που βρίσκονταν στο Στάνκοβατς 1, λίγα χιλιόμετρα πιο μακριά.

Ανάμεσα σε 40 χιλιάδες ψυχές που έμεναν εκεί, επίσης σε σκηνές, πως να εντοπίσεις δύο ονόματα;

Λίγο παρακάτω σε μια άλλη σκηνή, συνάντησα τη δασκάλα Μεϊρεμέ Τροσούπα από την Πρίστινα.

Είχε χάσει τους γονείς της και αναζητούσε τα ίχνη τους, χωρίς κανένα αποτέλεσμα.

Μέσα στη φρίκη του πολέμου της προσφυγιάς και του καταυλισμού, βρήκε το κουράγιο να μετατρέψει μια μεγάλη σκηνή σε νηπιαγωγείο.

Ένα χαλάκι για να μην πληγώνουν τα παιδιά τα πόδια τους, μερικά καθισματάκια, λίγα παιχνίδια, μολύβια και λευκά χαρτιά. Αυτό ήταν όλο το παιδαγωγικό υλικό του αυτοσχέδιου σχολείου. Αυτά τα λίγα και πολλή αγάπη.

Τα παιδιά ήξεραν πολύ καλά τι περνούσαν, απλά δεν καταλάβαιναν το γιατί.

Στις ζωγραφιές τους κυριαρχούσαν αεροπλάνα, τανκς και φλεγόμενα σπίτια.

Οι μεγάλοι, στοιβαγμένοι στις σκηνές, προσπαθούσαν να βρουν «ζωτικό χώρο», ανάμεσα από ανθρώπους, στρώματα, σακούλες και βαλίτσες με ρούχα ή παπούτσια.

Τα δρομολόγια τους στον καταυλισμό Στάνκοβατς 2, καθημερινά ήταν συγκεκριμένα.

Για ώρες στήνονταν στον πίνακα ανακοινώσεων για να μάθουν νέα των δικών τους και μετά στην ουρά έξω από σκηνές, αναζητώντας φάρμακα και τρόφιμα.

Η “γύρα” στον συρματόφρακτο καταυλισμό περιελάμβανε και την αναζήτηση ατόμου με τηλέφωνο για να μπορέσουν να επικοινωνήσουν με τους ανθρώπους τους. Η ελπίδα ότι θα τους βρουν, δεν έσβηνε ποτέ.

Αν και πέρασαν 15 χρόνια από την πρώτη επίθεση της Συμμαχίας εναντίον κυρίαρχου κράτους, οι εικόνες των απελπισμένων ανθρώπων παραμένουν συγκλονιστικές, όπως και οι προσωπικές τους ιστορίες.

Πολύ φοβάμαι όμως, ότι οι «παράπλευρες απώλειες» δεν θα σταματήσουν ποτέ, όπως δεν σταμάτησαν και μετά τον βομβαρδισμό της Σερβίας και τον ξεριζωμό των Κοσσοβάρων.

 Της Φαίης Χρυσοχόου

Φωτογραφίες: Χρήστος Πετρόπουλος

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Δεν το ήξεραν τότε, αλλά η δολοφονία του Αρχιδούκα Φερδινάνδου στο Σεράγιεβο έγινε η βασική αφορμή για την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Τι θα είχε συμβεί εαν ο οδηγός του δεν είχε πάρει λάθος στροφή;…