Η πανδημία της ευλογιάς, που αφάνισε τους Ίνκας και χιλιάδες Ευρωπαίους. Αντιμετωπίστηκε με εμβόλιο, που στηρίχτηκε στην έρευνα δύο Ελλήνων γιατρών. Γιατί δεν μνημονεύονται

Το 1980 ανακοινώθηκε επισήμως πως η θανατηφόρα επιδημία, που είχε αφήσει εκατομμύρια νεκρούς στο πέρασμά της, είχε επιτέλους εξαλειφθεί.

“Η ευλογιά πέθανε” έγραφε το περιοδικό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Οι προσπάθειες, όμως, για να νικηθεί ο παγκόσμιος εφιάλτης είχαν ξεκινήσει δυο αιώνες νωρίτερα. Το εμβόλιο για την ευλογιά, πιστώνεται στον Βρετανό παθολόγο Edward Jenner, χωρίς όμως να αναγνωρίζεται η καθοριστική προσφορά δύο Ελλήνων γιατρών.Του Εμμανουήλ Τιμόνη και του Ιάκωβου Πυλαρινού.

Οι Έλληνες ιατροί έζησαν πολλά χρόνια πριν τον Βρετανό και ήταν αυτοί που μελέτησαν τις παραδοσιακές ιατρικές πρακτικές των κολίγων της Θεσσαλίας και οδηγήθηκαν στην ανακάλυψη του εμβολίου κατά της ευλογιάς.

Ο παγκόσμιος εφιάλτης της ευλογιάς που αφάνισε τους Ίνκας και τους Αζτέκους

Η ασθένεια της ευλογιάς σκόρπισε τον θάνατο σε εκατομμύρια ανθρώπους από τα αρχαία χρόνια μέχρι και τον 20ο αιώνα. Ο πρώτος επιβεβαιωμένος θάνατος από ευλογιά χρονολογείται γύρω στο 1150 π.Χ, από εξανθήματα που βρέθηκαν στο μουμιοποιημένο σώμα του Φαραώ Ραμσή V της Αιγύπτου.

Στην Ευρώπη υπολογίζεται πως έφτασε τον 5o με 7o αιώνα μ.Χ., ενώ “χτύπησε” στην Κεντρική και Βόρεια Αμερική τον 16ο και 17ο αιώνα, αντίστοιχα. Ολόκληροι πολιτισμοί, όπως αυτοί των Ίνκας και των Αζτέκων, αποδεκατίστηκαν από τη θανατηφόρα επιδημία. Τον 18ο αιώνα στην Ευρώπη, η ευλογιά σκότωνε περίπου 400.000 ανθρώπους ετησίως. Όσοι ήταν τυχεροί και δεν πέθαιναν, έμεναν τυφλοί.

Ο αριθμός των θυμάτων μεγάλωνε όσο περνούσαν τα χρόνια, όπως και η ταχύτητα εξάπλωσής της. Το μεγαλύτερο ποσοστό θνησιμότητας σημειώθηκε τον 20ο αιώνα, που υπολογίζεται πως η ευλογιά σκότωσε γύρω στους 500 εκατομμύρια ανθρώπους. Ήταν ο παγκόσμιος εφιάλτης για χιλιάδες χρόνια, και παρά τις  επίμονες προσπάθειες να βρεθεί το εμβόλιο για να σταματήσουν οι μαζικοί θάνατοι, το τέλος της επιδημίας ήρθε το 1980. Τρία χρόνια νωρίτερα, το 1977 καταγράφηκε το τελευταίο κρούσμα στον κόσμο, ενώ στην Ελλάδα είχε καταγραφεί ήδη από το 1951 στην Ελευσίνα.

Οι πρωτοπόροι του εμβολιασμού ήταν Έλληνες γιατροί που μελέτησαν τις πρακτικές των κολλίγων αγροτών στη Θεσσαλία

Οι πρώτες προσπάθειες για την αντιμετώπιση της ευλογιάς εντοπίζονται στην Κίνα, στις αρχές του 1ου αιώνα μ.Χ, όπου παρατηρήθηκε για πρώτη φορά πως όσοι κατάφεραν να επιβιώσουν από τη νόσο, δεν ξανανοσούσαν. Η τεχνική που εφάρμοζαν ονομαζόταν “ευλογιασμός“, και ουσιαστικά προκαλούσαν μια ήπια ευλογιά σε άτομα που δεν είχαν νοσήσει, φυσώντας στη μύτη υγιών ατόμων σκόνη από μολυσμένο πύο.

Η πρώτη επιστημονική κλινική εφαρμογή του “ευλογιασμού” πραγματοποιήθηκε από τους ιατρούς Εμμανουήλ Τιμονή από τη Χίο και Ιάκωβο Πυλαρινό από την Κεφαλονιά, στις αρχές του 18ου αιώνα. Οι δύο γιατροί αποφάσισαν να εφαρμόσουν τη συγκεκριμένη πρακτική, εμπνευσμένοι από την παραδοσιακή ιατρική των κολίγων του θεσσαλικού κάμπου. Οι ακτήμονες Θεσσαλοί αγρότες, όταν κάποιο από τα ζώα τους είχε προσβληθεί από ευλογιά, έτριβαν την πληγή του ζώου στο χέρι των παιδιών τους, μεταφέροντας τη νόσο και έτσι εκείνα αποκτούσαν ανοσία.

Οι Έλληνες επιστήμονες εξέλιξαν τη συγκεκριμένη μέθοδο, εισάγοντας με εγκεντρισμό ή με εμφύτευση στο δέρμα υγιών παιδιών, πύο από φλύκταινες ασθενών με ευλογιά. Το αποτέλεσμα ήταν τα παιδιά να παρουσιάζουν μια ελαφρύτερη νόσο και να μη προσβάλλονται πλέον από τη φυσική ευλογιά. Οι παρατηρήσεις των γιατρών προκάλεσαν τον θαυμασμό της επιστημονικής κοινότητας και δημοσιεύτηκαν σε διεθνή επιστημονικά έντυπα της εποχής.

Η μέθοδος των Ελλήνων γιατρών διαδόθηκε σε όλη την Ευρώπη. Σ’αυτή βασίστηκε η εφεύρεση του εμβολίου κατά της ευλογιάς.

Η πρώτη που εισήγαγε την πρακτική αυτή στην Αγγλία ήταν η λαίδη Mary Wortley Montagu, ποιήτρια και σύζυγος του Άγγλου πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη. Η ίδια εμβολίασε με τη μέθοδο του “ευλογιασμού” τον γιο της και στέλνοντας επιστολές, βοήθησε ώστε να γίνει γνωστή η συγκεκριμένη πρακτική στην Αγγλία, αλλά και σε όλη την Ευρώπη. Γρήγορα η μέθοδος των Τιμονή και Πυλαρινού εφαρμόστηκε από πολλούς ιατρούς στην Ευρώπη και στην Αμερική.

Λίγα χρόνια αργότερα, το 1798, ο Βρετανός παθολόγος Edward Jenner εφηύρε τον εμβολιασμό για την ευλογιά. Δεν ήταν, όμως, μια πραγματική εφεύρεση, αλλά μια εξέλιξη της μεθόδου των Τιμονή και Πυλαρινού. Ο Jenner τροποποίησε τη μέθοδο και αντί να χρησιμοποιήσει υγρό από φλύκταινες νοσούντων ανθρώπων, χρησιμοποιούσε το υγρό από τις φλύκταινες νοσούντων αγελάδων. Η μέθοδος αυτή ονομάστηκε “δαμαλισμός” και θεωρείται η σπουδαιότερη προφυλακτική ανακάλυψη του 18ου αιώνα.

Ο παράδοξος αυτός εμβολιασμός αντιμετωπίστηκε αρχικά με καχυποψία, αλλά απέκτησε και φανατικούς υποστηρικτές. Από τους πρώτους που στήριξαν τη μέθοδο ήταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τόμας Τζέφερσον, ο οποίος εμβολίασε όλη την οικογένειά του και ο πρώτος καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ, Μπέντζαμιν Γουότερχάουζ. Το εμβόλιο κατά της ευλογιάς αποτελεί το πρώτο εμβόλιο που αναφέρεται στην Ιστορία της Ιατρικής.

Πηγή χαρακτηριστικής φωτογραφίας: sciencenorway

Διαβάστε  στη “ΜτΧ”: Πότε και γιατί η λέπρα ονομάστηκε «αγία νόσος» και η βοήθεια προς τους λεπρούς θεωρήθηκε ιερή πράξη. Πώς οι λεπροί, σχεδόν εξαφανίστηκαν από τη Δ. Ευρώπη.