Η παγίδα του Αλή Πασά στους Σουλιώτες. Εκτέλεσε τέσσερις επιφανείς ομήρους και εκβίαζε ότι θα σκοτώσει άλλους δύο. Εκείνοι απάντησαν τελώντας μνημόσυνο για έξι!

Ούτε ο Τύραννος ζωήν των Σουλιωτών χαρίζει.

Ούτε Σουλιώτης ζωντανός στα χέρια του λογάται

Από το 1787, όταν ο Αλή Πασάς κατέλαβε με τη βία το Πασαλίκι των Ιωαννίνων, είχε βλέψεις να μετατραπεί στον απόλυτο κυρίαρχο της Ηπείρου. Οι Σουλιώτες ήταν ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στο δρόμο του.

Ο Αλή ήταν αποφασισμένος να χρησιμοποιήσει κάθε μέσο για να τους υποτάξει: πολιορκίες, δωροδοκίες, δολιοφθορές, απειλές και απαγωγές. Οι Σουλιώτες όμως ήταν περήφανοι, μαχητικοί και εξαιρετικά ικανοί πολεμιστές. Απέκρουαν τις επιθέσεις του κι επανέρχονταν δριμύτεροι.

Μετά από δύο αποτυχημένες πολιορκίες, το 1789 και το 1792, ο Αλής αποφάσισε να επιτεθεί και πάλι το 1800. Αυτή τη φορά ακολούθησε την τακτική του αποκλεισμού των Σουλιωτών από τις γύρω περιοχές, ενώ παράλληλα επιχείρησε να ενισχύσει τις εσωτερικές έριδες μεταξύ των δύο μεγαλύτερων οικογενειών, των Τζαβελλαίων και των Μποτσαραίων.

Ωστόσο, η πρώτη ένοπλη εκστρατεία του Αλή Πασά κατά του Σουλίου τον Ιούνιο του 1800 απέτυχε παταγωδώς και 10-15 χιλιάδες Τουρκαλβανοί στρατιώτες επέστρεψαν ηττημένοι στα Γιάννενα.

Την ίδια περίοδο, οι Τσάμηδες αγάδες και οι πασάδες Δελβίνου και Μπερατίου συνειδητοποίησαν ότι αποτελούν τον επόμενο στόχο των επεκτατικών σχεδίων του Αλή. Έτσι, επιχείρησαν να έρθουν σε συνεννοήσεις και να συνάψουν συμμαχία με τους Σουλιώτες.

Έχοντας εξασφαλίσει χρηματική και στρατιωτική βοήθεια, τον Απρίλιο του 1801, ο Ιμπραήμ πασάς Μπερατίου άρχισε πόλεμο με τον Αλή.

Η ψεύτικη ειρήνη

Ο Αλή πασάς ακολούθησε την ίδια τακτική. Αρχικά, προκειμένου να διασπάσει τη συμμαχία του αντίπαλου μετώπου, πρότεινε ειρήνη στους Σουλιώτες. Εκείνοι, ευρισκόμενοι σε δυσχερή θέση λόγω της πολιορκίας, την αποδέχθηκαν, αποστέλλοντας στα Ιωάννινα ως εγγύηση είκοσι τέσσερις ομήρους. Ωστόσο, ο Αλής τους εξαπάτησε. Αμέσως απέρριψε τους όρους της ειρήνης, κράτησε τους αιχμαλώτους στα Ιωάννινα, ενώ παράλληλα συνέχισε την πολιορκία.

Διαβάστε ακόμα: Το δεύτερο και μεγαλύτερο Ζάλογγο των Σουλιωτών. Η Μάχη του Σέλτσου, στην Ιερά Μονή, που οδήγησε σε σφαγές. 250 γυναικόπαιδα επέλεξαν τον ηρωικό θάνατο από την αιχμαλωσία

Ήξερε ότι μόνο με δολιότητα θα κατάφερνε τελικά να εξοντώσει τους Σουλιώτες. Και μετέτρεψε την πεποίθηση αυτή σε πάγια στρατηγική του.

Ιδιαίτερα από το φθινόπωρο του 1801 και έπειτα, επιχειρούσε διαρκώς τη διάσπαση των σουλιώτικων δυνάμεων με δωροδοκίες, αμοιβές, υποσχέσεις, εκβιασμούς και μυστικές συμφωνίες για την αποφυγή εχθροπραξιών (καπάκια). Μάλιστα, δίπλα του έστησε ένα ολόκληρο δίκτυο διαμεσολαβητών.

Ένα από τα πολλά περιστατικά δολιότητας καταγράφηκε και διασώζεται μέχρι σήμερα από τη “λαϊκή μούσα”. Οι στίχοι εξιστορούν τα εξής:

Σύγνεφον μαύρο σκέπαζε το Σούλι και την Κιάφαν.

Ολημερούλα έβρεχεν, ολονυχτίς χιονίζει.

Κ’ απ’ το Συστράνι πρόβανεν ένας λιγνός λεβέντης.

Από τα Ιάννινα πικρά, μαύρα μαντάτα φέρει.

Τα παλληκάρια τα καλά, σύντροφοι τους τα χάνουν.

Το Δέλβινον το άπιστον πρόδωσε τα παιδιά μας.

Στ’ Αλή πασά τα έφεραν, τα εξ αράδ’ αράδα.

Αυτός τα τέσσερά σφαξε, των δυο ζωήν χαρίζει.

Του Δήμου Δράκου του υιού και τα αδελφού του Φώτου.

Κ’ εκείνοι καθώς τ’ άκουσαν βαρεά τους κακοφάνη.

Δέσποτα τον πρωτόπαπαν εφώναξαν κ’ οι δύο.

Ψάλλ’ όλων τα μνημόσυνα των εξ παλληκαριών μας.

Τα δυο, καθώς τα τέσσερα σφαγμένα τα μετρούμε.

Ούτε ο Τύραννος ζωήν των Σουλιωτών χαρίζει.

Ούτε Σουλιώτης ζωντανός στα χέρια του λογάται.

Όπως λυρικά το αφηγείται ο λαός, κατά την τρίτη πολιορκία που διήρκεσε σχεδόν τέσσερα χρόνια, από το 1800 έως και το 1803, ορισμένοι Αλβανοί Μπέηδες πρόδωσαν τους Σουλιώτες και παρέδωσαν στον Αλή έξι σημαντικούς ομήρους, τους οποίους οι Σουλιώτες είχαν αφήσει ως ενέχυρους για την τήρηση της συμφωνίας φιλίας.

Ο εκβιασμός του Αλή Πασά

Αρχικά, ο Αλή Πασάς έσφαξε τους τέσσερις ομήρους. Με τους δύο εναπομείναντες έστειλε τους άντρες του να εκβιάσουν τον Φώτο Τζαβέλλα και τον Δήμο Δράκο. Γνώριζε ότι οι αιχμάλωτοι ήταν συγγενείς τους και για το λόγο αυτό, τους είχε αφήσει επίτηδες ζωντανούς. Ωστόσο, οι Σουλιώτες οπλαρχηγοί δεν ενέδωσαν στις απειλές. Με επιστολή που έστειλαν τον Απρίλιο του 1802, ενημέρωναν τον Βεζίρη ότι δεν δέχονταν να παραδοθούν προκειμένου να πάρουν πίσω τους άντρες τους.

Η άρνησή τους ήταν έμπρακτη και ηχηρή. Έδωσαν διαταγή να τελεστεί μνημόσυνο και για τους έξι ομήρους, παρότι οι δύο παρέμεναν ζωντανοί. Ήταν αποφασισμένοι να αντισταθούν μέχρι τέλους και σε περίπτωση που ηττούνταν, θα έπεφταν ηρωικά.

Αυτή τους η ανδρεία και η μαχητικότητα υπήρξε ο λόγος που έγιναν δεκάδες τραγούδια, ποιήματα και λαϊκοί θρύλοι προς τιμήν τους.

Μέσω αυτών, κάποιων πιο γνωστών και άλλων άγνωστων στο ευρύ κοινό, τα κατορθώματά τους επιβιώνουν μέχρι σήμερα στη συλλογική μνήμη.

Τελικά ο Αλή Πασάς δεν σκότωσε τους δύο ομήρους. Τους φυλάκισε μαζί με τους υπόλοιπους 24 που είχε συλλάβει μερικούς μήνες πριν. Απελευθερώθηκαν μόνο μετά τη λήξη των εχθροπραξιών και την πτώση του Σουλίου.

Με πληροφορίες από το αρχείο του Κώστα Τζαβέλλα (απόγονο του γένους των Τζαβελλαίων)

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Ο «άσωτος» γιος του οπλαρχηγού Κίτσου Τζαβέλλα φωτογραφίζεται με ολόσωμο τατουάζ το 1893. Η ιστορία του τυχοδιώκτη απόγονου του ήρωα της Επανάστασης