Η ολλανδική εταιρεία ανατολικών Ινδιών, ήταν η πρώτη μεγάλη πολυεθνική, που έγινε φόβος και τρόμος των θαλασσών. Εκτόπισε τους Άγγλους, πούλησε το Μανχάταν και έστησε χρηματιστήριο

Το 1600 οι κίνδυνοι που εγκυμονούσε ένα θαλάσσιο ταξίδι εξερεύνησης με εμπορικούς σκοπούς δεν αφορούσαν μόνο στην οικονομική αποτυχία, αλλά και την ίδια την επιβίωση του πληρώματος.

Άγγλοι και Ολλανδοί πάσχιζαν να καταλάβουν τα νησιά των μπαχαρικών όμως οι πρώτες αποστολές επέστρεφαν μετά από πολλούς μήνες, με μικρές ποσότητες στα αμπάρια και κυρίως είχαν χάσει το 70% του πληρώματος.

Πολλά από τα θύματα  των αποστολών είχαν χάσει τη ζωή τους σε μάχες όπου έσφαξαν τους ντόπιους όπως συνέβη στο Μπαντάμ της Ιάβας, στο ταξίδι του ολλανδού Κορνέλις Ντε Χάουτμαν.

Τότε οι Ολλανδοί πλοιοκτήτες επεδίωξαν μια σύμπραξη με το κράτος, προκειμένου να περιορισθεί το ρίσκο και να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις μονοπωλίου.

Το 1602 συστήθηκε η Ολλανδική Εταιρεία των Ανατολικών Ινδιών με τα αρχικά VOC  (Vereenigde Oostindische Compagnie), η οποία αποτέλεσε το μοντέλο για όλες τις εταιρείες με ανάλογη δραστηριότητα.

Διοικούνταν από 17 μέλη διοικητικού συμβουλίου και συγκέντρωσε το κεφάλαιό με δημόσια εγγραφή, ενώ μέτοχοι έγιναν πλούσιοι και φτωχοί με περιορισμένη ευθύνη. Διαδικασία πρωτοποριακή για την εποχή που δεν υπήρχαν πολλά εταιρικά σχήματα όπως σήμερα. Τα δημιούργησε όμως η ανάγκη για διασπορά του ρίσκου αλλά και για να μαζευτούν τεράστια ποσά που τελικά απέφεραν τεράστια κέρδη.

Η μεγαλύτερη καινοτομία της VOC ήταν ότι ενέταξε όλα τα εμπορικά ταξίδια σε ένα επενδυτικό σχήμα χρονικής διάρκειας 21 ετών, σε αντίθεση με τη Βρετανική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών, η οποία αντιμετώπιζε κάθε ταξίδι ως ξεχωριστή επένδυση.

 Η «τουλιπομανία» στο Χρηματιστήριο

Το 1611 ιδρύθηκε χρηματιστήριο στο Άμστερνταμ για τη διαπραγμάτευση των μετοχών της Εταιρείας, η οποία ανθούσε. Όπως συνέβη και σε πολλές ανάλογες περιπτώσεις αργότερα, η άνοδος των αξιών προκάλεσε φρενίτιδα κερδοσκοπίας και το 1636 προκλήθηκε κραχ με αφορμή την τις τιμές των βολβών της τουλίπας. Έτσι, η συγκεκριμένη χρηματιστηριακή κρίση έγινε γνωστή ως «τουλιπομανία».

Η Εταιρεία έγινε συνώνυμη του ολλανδικού κράτους, καθώς υπερασπιζόταν τα συμφέροντα της χώρας στις Ανατολικές Ινδίες και ο στόλος της αποτελούσε φόβητρο στις θάλασσες.

Ενδεικτικά, κατά τον πρώτο απόπλου η οδηγία προς τα πλοία της VOC ήταν να εκτοπίσουν τους Βρετανούς και τους Πορτογάλους όπου κι αν τους συναντούσαν στη διαδρομή τους.

Έως το 1650 η ολλανδική Εταιρεία κυριαρχούσε στο Αρχιπέλαγος των Μολούκων, όπου βρίσκονταν τα Νησιά των Μπαχαρικών, αφού επικράτησαν των Άγγλων και των Πορτογάλων. Αυτός ήταν και ο λόγος που οι Βρετανοί στράφηκαν στην Ινδία. Οι Ολλανδοί επιχείρησαν να δραστηριοποιηθούν κι εκεί συστήνοντας την Εταιρεία Δυτικών Ινδιών (Westindische Companie), αλλά δεν έδειξαν τον ίδιο ζήλο.

Αυτός άλλωστε ήταν και ο λόγος που αντάλλαξαν το Μανχάταν της Νέας Υόρκης, το λεγόμενο τότε Νέο Άμστερνταμ, με το μικρό νησί Ραν, το οποίο ήταν πλούσιο σε μοσχοκάρυδο.

Πηγή: “Η Εταιρεία”. Τζων Μίκλεθουέϊτ & Άντριαν Γούλντριτζ, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης Προοπτικές 

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Μανχάταν. Το νησί που πούλησαν οι Ολλανδοί στους Βρετανούς, για να έχουν το μονοπώλιο στο μοσχοκάρυδο! Η σφαγή των ιθαγενών, το «βέτο» της καλλιέργειας και το τέλος του ολλανδικού «χρυσού αιώνα»…