Η νοηματική γλώσσα ξεκίνησε στην Αναγέννηση, εμπνευσμένη από Βενεδικτίνους μοναχούς. Οι ιδιαιτερότητες στα ελληνικά

Για χιλιάδες χρόνια, οι άνθρωποι με προβλήματα στην ακοή περιθωριοποιούνταν. Οι άνθρωποι θεωρούσαν ότι μπορεί κανείς να επικοινωνεί μόνο με τον προφορικό λόγο. Η προκατάληψη άρχισε να αμφισβητείται στην Αναγέννηση.

Σύμφωνα με το ρωμαϊκό δίκαιο, στους ανθρώπων που γεννήθηκαν κωφοί  δεν είχαν δικαίωμα να υπογράψουν διαθήκη, καθώς υποτίθεται ότι δεν καταλάβαιναν τίποτα, επειδή δεν ήταν δυνατόν να μάθουν να διαβάζουν ή να γράφουν.

Η πρώτη αναφορά στη νοηματική γλώσσα έγινε από τον Σωκράτη, στο έργο «Κρατύλος».

Ανέφερε ότι η νοηματική αποτελεί απαραίτητο μέσο επικοινωνίας των κωφών ατόμων. «Αν δεν είχαμε φωνή και γλώσσα και θέλαμε να μιλήσουμε ο ένας στον άλλο για τα όντα, δεν θα προσπαθούσαμε, όπως κάνουν οι άφωνοι, να συνεννοηθούμε με νεύματα των χεριών, του κεφαλιού και του σώματος;»

Οι Βενεδικτίνοι και η πρώτη νοηματική γλώσσα στον κόσμο

Η προκατάληψη, ότι οι κωφοί δεν μπορούν να επικοινωνήσουν, άρχισε να εξαλείφεται όταν ο Πέδρο Πόνσε ντε Λεόν, ένας Ισπανός Βενεδικτίνος μοναχός του 16ου αιώνα, δημιούργησε επίσημη νοηματική γλώσσα.

Στην πραγματικότητα, η πρώτη φορά που επιχειρήθηκε κάτι τέτοιο ήταν από τους ιθαγενείς της Αμερικής. Χρησιμοποιούσαν χειρονομίες για να επικοινωνούν με άλλες φυλές και να διευκολύνουν το εμπόριο με τους Ευρωπαίους.

Παρόμοιο σύστημα χρησιμοποιούσαν και οι βενεδικτίνοι μοναχοί, για να στείλουν μηνύματα μεταξύ τους, όταν μέσα στη μέρα απαγορευόταν να μιλήσουν.

Ο ντε Λεόν προσάρμοσε τις χειρονομίες αυτές σε ένα σύστημα, το οποίο μπορούσαν να το μάθουν οι κωφοί και να μπορούν να επικοινωνούν

Το πρώτο σωζόμενο έργο για την εκπαίδευση των ατόμων με προβλήματα ακοής

Με βάση το έργο του ντε Λεόν, ο ισπανός κληρικός και γλωσσολόγος Χουάν Πάμπλο Μπονέτ, συνέχισε την εξερεύνηση νέων μεθόδων επικοινωνίας. Το 1620, ο Μπονέτ δημιούργησε ένα έργο, με το οποίο πρότεινε στους κωφούς να μάθουν να προφέρουν λέξεις και να κατασκευάζουν σταδιακά φράσεις με νόημα.

Σύμφωνα με το επιδεικτικό αλφάβητο, όπως το ονόμασε, το δεξί χέρι έφτιαχνε σχήματα, για να αντιπροσωπεύει κάθε γράμμα. Βασίστηκε σε ένα σύστημα μουσικής σημειογραφίας που δημιουργήθηκε από τον Γκουίντο Αρέτινους, έναν ιταλό μοναχό του Μεσαίωνα, για να βοηθήσει τους τραγουδιστές να διαβάζουν μουσική.

Ο κωφός θα μάθαινε να συνδέει κάθε γράμμα του αλφαβήτου με έναν φωνητικό ήχο

Η προσέγγιση του Μπονέτ συνδύασε τους ήχους της επικοινωνίας με τη νοηματική γλώσσα. Το σύστημα είχε τις προκλήσεις του, ειδικά όταν μάθαινε τις λέξεις για αφηρημένους όρους ή άυλες μορφές και συνδέσμους όπως «για», «ούτε» ή «ακόμα».

Το 1755 ο Γάλλος καθολικός ιερέας Τσαρλς Μισέλ ντε λ’ Επί  καθιέρωσε μια πιο ολοκληρωμένη μέθοδο για την εκπαίδευση των κωφών, η οποία κορυφώθηκε με την ίδρυση του πρώτου δημόσιου σχολείου για κωφά παιδιά, του Εθνικού Ινστιτούτου για Κωφούς στο Παρίσι.

Από τότε, σταδιακά η νοηματική εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο.

Τρεις αλήθειες για τη νοηματική γλώσσα στα ελληνικά

1. Η ελληνική νοηματική γλώσσα είναι οπτικο-κινητική γλώσσα

Χρησιμοποιεί νοήματα αντί για λέξεις ή φράσεις. Αυτά τα νοήματα απαιτούν εκμάθηση για να γίνουν κατανοητά.

Το λεξικό της περιλαμβάνει δεικτικά και εικονιστικά νοήματα, τα οποία συχνά βασίζονται σε οπτικές αναπαραστάσεις των αντικειμένων που συμβολίζουν, αλλά όχι πάντα με ακριβή μορφή. Συνήθως, επιλέγεται ένα χαρακτηριστικό του αντικειμένου για να το αποδώσει αφηρημένα.

2. Η ελληνική νοηματική γλώσσα διαθέτει πλούσιο λεξιλόγιο

Η αντίληψη ότι δεν είναι πλούσια οφείλεται στο ότι χρησιμοποιείται κυρίως σε κοινωνικές περιστάσεις από μια σχετικά μικρή κοινότητα. Επειδή δεν αξιοποιείται ευρέως σε επαγγελματικούς ή λογοτεχνικούς τομείς, δεν έχει αναπτυχθεί όσο άλλες γλώσσες.

Παρόλα αυτά, η Ελληνική Νοηματική Γλώσσα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οποιονδήποτε τομέα, εκτός του ραδιοφώνου. Δεν διαθέτει γραπτή μορφή, αλλά θεατρικά έργα και ιστορίες της κοινότητας των Κωφών καταγράφονται σε βίντεο και μεταδίδονται προφορικά από γενιά σε γενιά.

3. Η ελληνική νοηματική γλώσσα έχει γραμματική και συντακτικό

Χωρίς αυτά, η επικοινωνία θα ήταν αδύνατη. Η διαφορά είναι ότι οι κανόνες της διαφέρουν από αυτούς των Ελληνικών, όπως συμβαίνει και μεταξύ άλλων γλωσσών. Το γεγονός ότι αυτοί οι κανόνες δεν έχουν πάντα καταγραφεί δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν.

Στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα, η χρήση του χώρου και της κίνησης καθορίζει τη γραμματική και το συντακτικό της, κάτι που συχνά οδηγεί στη λανθασμένη αντίληψη ότι δεν διαθέτει δομή.

Αρχική εικόνα: Wikipedia