Η νεοκλασική Αθήνα. Το πρώτο σχέδιο πόλης και οι πιέσεις να μην εφαρμοστεί. Ποιοι έχτισαν τα Μέγαρα και τις επαύλεις. Νέα εκπομπή στη Μηχανή του Χρόνου

Την Νεοκλασική Αθήνα παρουσιάζει η «Μηχανή του Χρόνου» με το Χρίστο Βασιλόπουλο, τη Δευτέρα 29 Ιουλίου στις 21.00 στο Cosmote History.

Το επεισόδιο μεταδίδεται σε επανάληψη.

Η εκπομπή καταγράφει αρχικά την δεινή κατάσταση της Αθήνας μετά από το τέλος των εχθροπραξιών με τα στρατεύματα του Κιουταχή, όπου ελάχιστα σπίτια παρέμεναν κατοικήσιμα, αφήνοντας άστεγους τους περισσότερους Αθηναίους.

Όταν η Ελλάδα έγινε κράτος οι αποχωρούντες τούρκοι από την αρχαία πόλη, πούλησαν σπίτια, τσιφλίκια και γη σε εύπορους ομογενείς και ξένους φιλέλληνες, με αποτέλεσμα η μεγαλύτερη έκταση της Αθήνας να περάσει στα «χέρια» λίγων ιδιωτών.

Μετά τη μεταφορά της πρωτεύουσας από το Ναύπλιο στην Αθήνα το 1834, στην πόλη έφτασε ο νεαρός Βαυαρός Βασιλιάς Όθωνας και η ακολουθία του. Δεν υπήρχαν πολλά και κατάλληλα κτίρια όμως για τη στέγαση τους αλλά ούτε και για τις δημόσιες υπηρεσίες.

Η πόλη έπρεπε να χτιστεί από την αρχή και με βάση το σχέδιο που συνέταξαν οι αρχιτέκτονες Σταμάτης Κλεάνθης και Έντουαρντ Σάουμπερτ.

Το σχέδιο τους όμως, αν και ήταν ιδανικό, δεν εφαρμόστηκε ποτέ λόγω ιδιωτικών συμφερόντων και τροποποιήθηκε αρκετές φορές, προκαλώντας συνεχώς προβλήματα στην πολεοδομική ανάπτυξη της πρωτεύουσας.

Παρά τις αντιδράσεις πάντως, μέσα και γύρω από την Πλάκα άρχισε η κατασκευή των πρώτων σπιτιών κυρίως από εύπορους της εποχής, καθώς επίσης και δημόσιων κτιρίων για τις λειτουργίες του κράτους.

Το αρχιτεκτονικό ρεύμα που επικράτησε ήταν ο νεοκλασικισμός που έφεραν μαζί τους οι Βαυαροί, ο οποίος επικρατούσε στη δυτική Ευρώπη και μιμούνταν τα αρχαία ελληνικά μνημεία.

Η Μηχανή του Χρόνου και ο Χρίστος Βασιλόπουλος κατέγραψαν τα πρώτα νεοκλασικά της Οθωνικής περιόδου στην Πλάκα, καθώς επίσης και τα τυπικά αθηναϊκά σπίτια με τις μικρές αυλές που συνήθιζαν να κατασκευάζουν οι κάτοικοι της πρωτεύουσας.

Και στους δύο τύπους κατοικιών ωστόσο η ζωή ήταν δύσκολη εξαιτίας των ανύπαρκτων δημόσιων υποδομών. Ειδικά στα νεοκλασικά που κατασκευάζονταν αρχικά από ξένους αρχιτέκτονες, η καθημερινότητα ήταν ανυπόφορη.

Οι επιστήμονες δεν υπολόγισαν τις κλιματολογικές συνθήκες με αποτέλεσμα τα μεγαλοπρεπή μέγαρα και αρχοντικά να είναι κρύα τους χειμώνες και αποπνικτικά τα καλοκαίρια.

Σε μερικές δεκαετίες ωστόσο, η νέα πρωτεύουσα απέκτησε πολλά νεοκλασικά «στολίδια» που τη μετέτρεψαν από μια μικρή πόλη σε μια όμορφη δυτικοευρωπαϊκή πρωτεύουσα. Αυτά τα μικρά αρχιτεκτονικά έργα τέχνης που ανακαινίστηκαν, κατεδαφίστηκαν ή στέκουν ακόμη στην Αθήνα ρημαγμένα, βανδαλισμένα και μισογκρεμισμένα, ήταν αυτά που ομόρφυναν περισσότερα από εκατό χρόνια το αθηναϊκό αστικό τοπίο, πριν αυτό πνιγεί στο τσιμέντο και το καυσαέριο.

Στην εκπομπή μιλούν οι:

Δημήτρης Φιλιππίδης – καθηγητής Αρχιτεκτονικής ΕΜΠ, Μάνος Μπίρης – καθηγητής Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής ΕΜΠ, Μαρία Δανιήλ – αρχιτέκτονας μηχανικός, Μαριλένα Κασιμάτη – Ιστορικός Τέχνης, Κώστας Σταματόπουλος – Ιστορικός,  Ειρήνη Γρατσία- Αρχαιολόγος και συντονίστρια “Monumenta”, Ιωάννα Ηλιάδη – πρόεδρος Aσύλου Ανιάτων, Λυδία Καρρά – πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού.