Η νεαρή επιστήμονας που ήταν υπεύθυνη για το λογισμικό της αποστολής “Απόλλων 11”. Πως διέσωσε την πρώτη πτήση στη σελήνη

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Η Μάργκαρετ Χάμιλτον είναι Αμερικανίδα επιστήμονας υπολογιστών. Διηύθυνε το Τμήμα Μηχανικής Λογισμικού στο Εργαστήριο Οργάνων του MIT.

Ηγήθηκε της ανάπτυξης του ενσωματωμένου λογισμικού πτήσης για τον υπολογιστή καθοδήγησης στο διαστημικό σκάφος του “Απόλλωνα 11”. Χάρη σε αυτή αποφεύχθηκε ένα λάθος που θα είχε σαν αποτέλεσμα να ματαιωθεί η πρώτη προσελήνωση.

Το λογισμικό του “Απόλλωνα 11”

Ο “Απόλλων 11” ήταν το πρώτο διαστημόπλοιο που το 1969 μετέφερε ανθρώπους στη σελήνη. Ήταν επίσης το πρώτο σκάφος με ενσωματωμένους υπολογιστές που ανέλαβαν την πλοήγηση και την ενημέρωση του πληρώματος για την κατάσταση κρίσιμων εξαρτημάτων του διαστημοπλοίου.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 η τεχνολογία αυτή ήταν κυριολεκτικά στο ξεκίνημά της! Σύμφωνα με ειδικούς, ένα σύγχρονο κινητό είναι 120 εκατομμύρια φορές πιο ισχυρό από τον υπολογιστή καθοδήγησης στον σκάφος του Απόλλωνα πριν από πέντε δεκαετίες!

Το πρόγραμμα για τους υπολογιστές του διαστημοπλοίου αποτελούνταν από πολλές χιλιάδες γραμμές κωδικού. Όλες γράφτηκαν στο χέρι από μία ομάδα πρωτοπόρων ειδικών πληροφορικής του ΜΙΤ, του περίφημου Τεχνολογικού Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης.

Επικεφαλής της ομάδας ήταν η Μάργκαρετ Χάμιλτον.

“Κοπέλα της διπλανής πόρτας”

Το 1968 η Χάμιλτον παρέδωσε στη ΝΑΣΑ τους τόμους που ήταν γεμάτοι με τους χειρόγραφους κωδικούς για τον λογισμικό του υπολογιστή πτήσης στο σκάφος του “Απόλλωνα 11”.

Η ΝΑΣΑ έδωσε μεγάλη δημοσιότητα στο γεγονός, χαρακτηρίζοντας το ως «σημαντική στιγμή για την κατάκτηση της σελήνης από τον άνθρωπο».

Η Χάμιλτον που είχε γεννηθεί το 1936 ήταν τότε 32 ετών. Όμως φαινόταν πολύ μικρότερη. Αυτό προκάλεσε έκπληξη στους δημοσιογράφους και φωτορεπόρτερ που αρχικά την πέρασαν για γραμματέα ή φοιτήτρια.

Εκείνη την εποχή ήταν επίσης ασυνήθιστο να υπάρχουν γυναίκες -και πόσο μάλλον νεαρές- σε θέσεις προϊσταμένων σε τομείς τεχνολογίας

Την άλλη μέρα οι φωτογραφίες της Χάμιλτον με τους τόμους ήταν στα πρωτοσέλιδα του διεθνούς τύπου. Η ίδια είχε την εμφάνιση «κοπέλας της διπλανής πόρτας» και σχεδόν κρυβόταν πίσω από την στοίβα των τόμων με τους κωδικούς για τους υπολογιστές του “Απόλλωνα 11”.

Οι αναγνώστες των εφημερίδων πληροφορούνταν ότι η «κοπελίτσα» ήταν υπεύθυνη για την ομάδα που συνέγραψε τους κωδικούς, βάσει των οποίων οι αστροναύτες θα πήγαιναν στο φεγγάρι και θα γύριζαν πίσω με ασφάλεια!

Και πράγματι, όλα πήγαν καλά για τους τρεις αστροναύτες του “Απόλλωνα 11”, Νιλ Άρμστρονγκ ο Μπαζ Όλντριν και ο Μάικλ Κόλινς. Κατάφεραν να προσεληνωθούν και οι δύο πρώτοι περπάτησαν στο φεγγάρι.

Το λάθος του αστροναύτη

Όμως στις 20 Ιουλίου 1969, λίγα μόλις λεπτά πριν την προσελήνωση της σεληνακάτου «Αέτος» του “Απόλλωνα 11”, το λάθος ενός αστροναύτη παραλίγο να γίνει η αιτία να ματαιωθεί η πρώτη προσελήνωση. Στην οθόνη του υπολογιστή εμφανίστηκαν ταυτόχρονα δύο σοβαρές ενδείξεις, το σφάλμα 1202 και 1201.

Τι είχε συμβεί;

Ένας από τους αστροναύτες είχε ανοίξει κατά λάθος τη δευτερεύουσα σύνδεση επικοινωνίας. Η κίνησή του αυτή έστειλε στον υπολογιστή μεγάλη ποσότητα δεδομένων που δεν μπορούσε να επεξεργαστεί. Σε μία τέτοια περίπτωση ο υπολογιστής θα έπρεπε κανονικά να κλείσει και να κάνει επανεκκίνηση.

Αυτό το μήνυμα είχε ο συνδυασμός των σφαλμάτων 1202 και 1201. Καθώς ο υπολογιστής δεν θα καθοδηγούσε τη σεληνάκατο, οι αστροναύτες θα έπρεπε να ματαιώσουν την προσελήνωση.

Η Χάμιλτον, όμως, είχε προβλέψει ένα τέτοιο λάθος και είχε προσθέσει μία παράμετρο στο λογισμικό του υπολογιστή καθοδήγησης

Έτσι πέρασε ένα κρίσιμο κωδικό ότι στη περίπτωση ταυτόχρονης εμφάνισης του σφάλματος 1202 και 1201 ο υπολογιστής δεν θα έκανε επανεκκίνηση. Θα συνέχιζε να λειτουργεί δίνοντας στους αστροναύτες βασικές πληροφορίες κατά τη διάρκεια της προσελήνωσης.

Χρόνια αργότερα εξήγησε με απλό και εκλαϊκευμένο τρόπο ποια υπήρξε η συνεισφορά της στη διάσωση της αποστολής:

«Ο υπολογιστής (ή μάλλον το λογισμικό σε αυτόν) ήταν αρκετά έξυπνος για να αναγνωρίσει ότι του ζητήθηκε να εκτελέσει περισσότερες εργασίες από ό,τι θα έπρεπε να εκτελεί.

Στη συνέχεια έστειλε έναν συναγερμό, που σήμαινε στον αστροναύτη, “Είμαι υπερφορτωμένος με περισσότερες εργασίες από ό,τι θα έπρεπε να κάνω αυτή τη στιγμή και θα κρατήσω μόνο τις πιο σημαντικές εργασίες”, δηλαδή, αυτά που χρειάζονται για προσελήνωση…

Στην πραγματικότητα, ο υπολογιστής είχε προγραμματιστεί να κάνει περισσότερα από την αναγνώριση συνθηκών σφάλματος. Ένα πλήρες σύνολο προγραμμάτων αποκατάστασης ενσωματώθηκε στο λογισμικό.

Η ενέργεια του λογισμικού, σε αυτήν την περίπτωση ήταν να εξαλείψει εργασίες χαμηλότερης προτεραιότητας και να αποκαταστήσει τις πιο σημαντικές… Εάν ο υπολογιστής δεν είχε αναγνωρίσει αυτό το πρόβλημα και είχε κάνει επανεκκίνηση αμφιβάλλω αν ο Απόλλων 11 θα είχε προσεδαφιστεί με επιτυχία στο φεγγάρι».

Ο σταθμός βάσης της ΝΑΣΑ στο Χιούστον ενημέρωσε το πλήρωμα του “Απόλλωνα 11” να μην ματαιώσει την αποστολή. Ο Νιλ Άρμστρονγκ κλήθηκε να αναλάβει τον χειροκίνητο έλεγχο της σεληνακάτου. Έτσι κατάφερε να την προσεληνώσει με επιτυχία.

Αργότερα έμαθε ότι αυτό είχε γίνει δυνατό χάρη σε μία έμπνευση που είχε η νεαρή που ένα χρόνο πριν είχε φωτογραφηθεί με τους τόμους στη ΝΑΣΑ.

Μετά το ΜΙΤ

Στις αρχές του 1970, η Μάργκαρετ Χάμιλτον άφησε το ΜΙΤ και εργάστηκε στον ιδιωτικό τομέα. Ήταν μία από τους πρωτοπόρους των λογισμικών για υπολογιστές.  Πολλές παραμέτρους των λογισμικών σήμερα βασίζονται σε δικά της σχέδια.

Εκτός από σπουδαία επιστήμονας ήταν και επιχειρηματίας. Το 1976 ίδρυσε την πρώτη εταιρία της λογισμικού.

Η Χάμιλτον έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία για τη συνεισφορά της στον “Απόλλωνα 11” και για την ανάπτυξη των λογισμικών των υπολογιστών.

Η μεγαλύτερη διάκριση που έλαβε ήταν το «Μετάλλιο της Ελευθερίας», το σημαντικότερο παράσημο των ΗΠΑ σε πολίτη τους. Απονεμήθηκε στην Χάμιλτον το 2016 από τον Μπαράκ Ομπάμα.