Η ναυμαχία του Τραφάλγκαρ που έκανε τους Βρετανούς κυρίαρχους των θαλασσών. Πώς ο ναύαρχος Νέλσον κατατρόπωσε τον γαλλοϊσπανικό στόλο. Η νίκη του συνέβαλε στην πτώση του Ναπολέοντα

του  Michael Lee Lanning

Οι Βρετανοί ήταν κύριοι των παγκόσμιων θαλασσών επί έναν αιώνα μετά τη νίκη τους κατά του γαλλικού και ισπανικού στόλου, έξω από τις ακτές του ακρωτηρίου Τραφάλγκαρ το 1805. Αυτή η ναυμαχία συνέβαλε στη πτώση του Ναπολέοντα και στην ανάδειξη του Οράτιου Νέλσον ως ήρωα.

Σε λιγότερο από μία δεκαετία ο Ναπολέων είχε εξελιχθεί από νεαρός αξιωματικός του πυροβολικού σε αυτοκράτορα. Η δεξιοτεχνία του στον χερσαίο πόλεμο, του είχε αποφέρει τον έναν θρίαμβο μετά τον άλλον, καθώς συμμάχησε και κατέκτησε το μεγαλύτερο μέρος της δυτικής Ευρώπης.

Η Αγγλία απέμεινε η μοναδική αξιόλογη απειλή για την παγκόσμια αυτοκρατορία του Ναπολέοντα, μια κατάσταση την οποία αποφάσισε να αντιμετωπίσει, εισβάλλοντας και κατακτώντας τη Βρετανία. Ωστόσο, τα 40 χιλιόμετρα της Μάγχης χώριζαν τον γαλλικό στρατό από τον αντικειμενικό στόχο του. Για να νικήσουν τον αγγλικό στρατό, οι Γάλλοι έπρεπε πρώτα να νικήσουν στη θάλασσα.

Την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1805 ο Ναπολέων διέταξε κατ’ επανάληψη τον διοικητή του ναυτικού, ναύαρχο Πιερ ντε Βιλνέβ, να επιτεθεί και να καταστρέψει τον αγγλικό στόλο. Ο Βιλνέβ που γνώριζε την ισχύ του αγγλικού ναυτικού, ήταν απρόθυμος να εμπλακεί σε μάχη εκ παρατάξεως, μέχρις ότου ο Ναπολέων απείλησε να τον απαλλάξει από τα καθήκοντά του.

Στις 19 Οκτωβρίου ο ναύαρχος Βιλνέβ πρόσθεσε στα 18 θωρηκτά του, άλλα 15 σκάφη του ισπανικού ναυτικού στο Κάντιθ της νότιας Ισπανίας και απέπλευσε για τον πορθμό του Γιβραλτάρ.

Δύο ημέρες αργότερα συνάντησε τον αγγλικό στόλο υπό τη διοίκηση του ναυάρχου Οράτιου Νέλσον περίπου 15  χιλιόμετρα έξω από το ακρωτήριο Τραφάλγκαρ. Αν και υστερούσε αριθμητικά – 33 γαλλικά πλοία έναντι 27 αγγλικών- ο στόλος του Νέλσον ήταν καλύτερα εκπαιδευμένος και προετοιμασμένος.

Ο ναύαρχος διέθετε επίσης ένα καινούργιο σύστημα επικοινωνίας με μικρές σημαίες ανάμεσα στα πλοία του καθώς και λεπτομερές σχέδιο.

Οι δύο αντίπαλοι στόλοι άρχισαν τους ελιγμούς την αυγή της 21^ης Οκτωβρίου. Αν και τους χώριζαν μόλις δεκαπέντε χιλιόμετρα, οι εξαιρετικά ασθενείς άνεμοι προκάλεσαν καθυστέρηση έξι ωρών πριν βρεθούν σε απόσταση βολής πυροβολικού. Σε όλο αυτό το διάστημα, ο Νέλσον συνέχισε να στέλνει στα πλοία του σήματα με πρόσθετες οδηγίες για επίθεση.

Ένα από αυτά έγινε αργότερα ένα από τα πιο διάσημα μηνύματα στην ιστορία των ναυμαχιών, καθώς διέταξε τον σηματωρό του να μεταδώσει το εξής:

«Η Αγγλία πιστεύει ότι κάθε άνδρας θα κάνει το καθήκον του». Ο σηματωρός παρατήρησε ότι το «ελπίζει» αντί του «πιστεύει» θα έκανε πολύ ταχύτερη την έπαρση των σημαιών και  ο Νέλσον συμφώνησε. Πολλοί ναυτικοί δυσαρεστήθηκαν με το μήνυμα επειδή ένιωθαν ότι ποτέ δεν είχαν παραμελήσει τις υποχρεώσεις τους. Παρά ταύτα, έκαναν και πάλι όλοι το καθήκον τους και το σήμα του Νέλσον πέρασε στην ιστορία ως ένα από τα πιο γνωστά μηνύματα που εστάλησαν σε μάχη.

Καθώς οι δύο στόλοι πλησίασαν μεταξύ τους, ο Βιλνέβ στράφηκε προς βορράν σε φάλαγγα. Ο Νέλσον, όπως είχε σχεδιάσει, χώρισε τα πλοία του σε δύο μοίρες και επιτέθηκε σε ορθές γωνίες από τα δυτικά. Αρχικά, αυτό έδωσε κάποιο πλεονέκτημα στο γαλλοϊσπανικό στόλο, αλλά οι Βρετανοί πήραν το πάνω χέρι, από τη στιγμή που διέσπασαν τη φάλαγγα των αντιπάλων τους. Τότε ο Νέλσον προχώρησε και ρίχτηκε ορμητικά πάνω στα εχθρικά πλοία.

Αργά το απόγευμα, 18 γαλλοϊσπανικά σκάφη είχαν παραδοθεί. Από εκείνα που διέφυγαν, μόνο τρία παρέμειναν ετοιμοπόλεμα. Περισσότεροι από 14.000 Γάλλοι και Ισπανοί ναυτικοί σκοτώθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν. Οι Βρετανοί δεν έχασαν ούτε ένα πλοίο και οι απώλειές τους ήταν μικρότερες από 1.500 άνδρες.

Μεταξύ των θυμάτων, πάντως περιλαμβανόταν ο Νέλσον. Νωρίς το απόγευμα, Γάλλος ελεύθερος σκοπευτής που βρισκόταν ψηλά στα άρμενα κοντινού πλοίου πυροβόλησε τον Άγγλο ναύαρχο στο κατάστρωμα της ναυαρχίδας του, Βίκτορι.

Ο Νέλσον έζησε αρκετά για να πληροφορηθεί την αποφασιστική νίκη του. Τα τελευταία του λόγια ήταν: «Δόξα σοι ο Θεός, έκανα το καθήκον μου».

Οι άνδρες του έβαλαν το πτώμα του σε βαρέλι με μπράντι για να μπορέσουν να το θάψουν  με τιμές ήρωα στον καθεδρικό ναό του Αγίου Παύλου στο Λονδίνο.

Η νίκη του Νέλσον στο Τραφάλγκαρ έκανε το αγγλικό ναυτικό πανίσχυρο στον κόσμο.

Η κυριαρχία τους στις θάλασσες υπήρξε αναμφισβήτητη περισσότερο από έναν αιώνα, μέχρι τη ναυμαχία της Γιουτλάνδης στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο έλεγχος των θαλάσσιων οδών αύξησε την ικανότητα της Βρετανίας για αποικίες σε ολόκληρο τον κόσμο, με αποτέλεσμα να ισχύει η έκφραση ότι ο ήλιος δεν έδυε ποτέ στη βρετανική αυτοκρατορία. Ήταν ο ήλιος που ανέτειλε μια μέρα του Οκτωβρίου του έτους 1805, λίγο έξω από το ακρωτήριο Τραφάλγκαρ.

Ωστόσο, η ήττα του γαλλοϊσπανικού στόλου δε σήμανε την ήττα του γαλλικού στρατού. Οι χερσαίες δυνάμεις του Ναπολέοντα παρέμειναν  οι ισχυρότερες της Ευρώπης και θα χρειαζόταν ακόμη μια δεκαετία για να υποστεί ο αυτοκράτωρ την οριστική ήττα του.

Αν οι Γάλλοι είχαν επικρατήσει στο Τραφάλγκαρ, θα κυριαρχούσαν στη θάλασσα, θα έκαναν εισβολή και ίσως να κατακτούσαν την Αγγλία. Σε τέτοια περίπτωση, ολόκληρη η Ευρώπη και οι αποικίες του Νέου Κόσμου θα βρίσκονταν υπό γαλλικό έλεγχο.

Υπήρχαν όμως και άλλες άμεσες και μακροχρόνιες επιπτώσεις από τη ναυμαχία του Τραφάλγκαρ.

Ο έλεγχος των θαλασσών ενίσχυσε το παγκόσμιο εμπόριο των Βρετανών και την ανάγκη για περισσότερα πλοία και ναύτες. Η κατασκευή πλοίων ήταν αρκετά εύκολη, αλλά υπήρχε έλλειψη ατόμων για την επάνδρωσή τους.

Η Αγγλία στράφηκε στη στρατολογία ναυτών, κυρίως από τις ΗΠΑ, παρά την επιτυχία της Αμερικανικής  Επανάστασης.

Η κατάταξη αμερικανών  ναυτικών στο βρετανικό ναυτικό, σε συνδυασμό με τις περιοριστικές εμπορικές πρακτικές, οδήγησαν τελικά τις δύο χώρες στον πόλεμο του 1812.

Μακροχρόνια, η ναυμαχία του Τραφάλγκαρ επηρέασε επίσης τον μεγαλύτερο πόλεμο της εποχής της. Ενώ η βρετανική επιρροή είχε εξαπλωθεί στην Ευρώπη και επεκτεινόταν σε ολόκληρο τον κόσμο, οι Γερμανοί άρχισαν να δυσφορούν με τη βρετανική χερσαία και θαλάσσια ισχύ.

Έτσι, στο τελευταίο μέρος του 19^ου αιώνα, άρχισαν να ενισχύουν τις ένοπλες δυνάμεις τους και τελικά στράφηκαν κατά των Βρετανών, με αποτέλεσμα τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Πηγή: Οι 100 μεγαλύτερες μάχες όλων των εποχών, Michael Lee Lanning, εκδόσεις ΕΝΑΛΙΟΣ

Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: Wikimediamtx Commons

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Όταν το γαλλικό ιππικό έκανε έφοδο στην θάλασσα και αιχμαλώτισε την αρμάδα του ολλανδικού ναυτικού. Μια ασυνήθιστη πολεμική αναμέτρηση που διαδραματίστηκε επάνω στον πάγο