Η μέρα που πέθαναν 400 χιλιάδες θαλασσοπούλια. H τεράστια καταστροφή που προκάλεσε το ναυάγιο του Exxon Valdez. Το μονοπύθμενο τάνκερ και η υπερκόπωση του πληρώματος

του Eric Chaline 

H πετρελαιοκηλίδα του Exxon Valdez, η μεγαλύτερη διαρροή πετρελαίου σε αμερικανικά νερά μέχρι το 2010, ήταν η τρίτη μεγαλύτερη περιβαλλοντική καταστροφή της δεκαετίας του 1980.

Μετά τις γενοκτονίες και τις “δημοκτονίες” στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα, οι επόμενες τρεις “ανθρωπογενείς” καταστροφές προκλήθηκαν από τις καταχρήσεις καπιταλιστικών ιδιωτικών εταιρειών και κομμουνιστικών κρατικών επιχειρήσεων. Στις τρεις αυτές περιπτώσεις, η καταστροφή ήταν το αποτέλεσμα ελλιπούς ή ανεπαρκούς νομοθεσίας για τις συνθήκες υγείας και ασφάλειας στην εργασία και για την προστασία του περιβάλλοντος. Οι ελλείψεις συνδυάστηκαν με την απληστία από μέρους των επιχειρήσεων, οι οποίες ενδιαφέρονταν περισσότερο να μειώσουν το κόστος και να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη του παρά να διασφαλίσουν τις ζωές των εργαζομένων τους, την ασφάλεια του κοινού, ή την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.

H μεταφορά του αργού πετρελαίου

Μία από τις κλασσικές γεωπολιτικές ειρωνείες είναι το γεγονός ότι το αργό πετρέλαιο βρίσκεται σε μέρη όπου δεν υπάρχει και μεγάλη ζήτηση γι΄αυτό, άρα πρέπει να μεταφερθεί χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, κάνοντας τον κύκλο της υδρογείου, όπου μετά τη διύλιση του, κινεί αυτοκίνητα, ζεσταίνει σπίτια και χρησιμοποιείται για την κατασκευή χιλιάδων προϊόντων από πλαστικό. Όταν υπάρχει δυνατότητα το αργό πετρέλαιο μεταφέρεται από τη μία άκρη των ηπείρων στην άλλη μέσω αγωγών που ακολουθούν ελικοειδή πορεία. Όταν όμως σε μέρη όπου μπαίνουν στη μέση εχθρικές πολιτικές, η ανυπέρβλητη μορφολογία του εδάφους ή οι ωκεανοί, ο μοναδικός τρόπος μεταφοράς είναι τα πλοία.

Τα πρώτα πετρελαιοφόρα δεξαμενόπλοια ήταν ιστιοφόρα πλοία με σιδερένια γάστρα. Το Exxon Valdez που καθελκύστηκε το 1986 είχε σχετικά μέτρια χωρητικότητα 1,48 εκατομμυρίων βαρελιών.

Την εποχή που προκλήθηκε η πετρελαιοκηλίδα, στις  4 Μαρτίου 1989, η ιδιοκτησία αλλά και η μεγαλύτερη εκμετάλλευση του Exxon Valdez βρισκόταν στα χέρια μιας θυγατρικής της μεγαλύτερης πετρελαϊκής εταιρείας στον κόσμο με βάση τα έσοδα, αλλά και του σημαντικότερου από τους έξι πετρελαϊκούς κολοσσούς, της ExxonMobil.

Η καταστροφή ενός ολόκληρου οικοσυστήματος

Πόσοι άνθρωποι πέθαναν στην καταστροφή; Πόσα πτώματα διαμελίστηκαν στο ναυάγιο; Πόσες γυναίκες έμειναν χήρες και πόσα παιδιά ορφανά; Στην πραγματικότητα η απάντηση είναι μηδέν. Δεν χάθηκε ούτε μία ανθρώπινη ζωή. Πέθαναν όμως 250.000 έως 400.000 θαλασσοπούλια με οδυνηρό τρόπο, μαζί ε 6.000 θαλάσσιες βίδρες και φώκιες , 250 φαλακραετούς και 22 όρκες.

Το φορτίο του Exxon Valdez ήταν αργό πετρέλαιο από τις πετρελαιοπηγές του Προύντο Μπέι στη Βόρεια Αλάσκα, το οποίο είχε πρώτα μεταφερθεί μέσω του αγωγού της Αλάσκας, μήκους 1300 χιλιομέτρων στο λιμάνι του Βαλντέζ στα νότια, όπου φορτώθηκε στο δεξαμενόπλοιο στον θαλάσσιο τερματικό του Βαλντέζ. Από εκεί, θα ακολουθούσε μια διαδρομή κατά μήκος της ακτής του Ειρηνικού προς τα νότια, στις ΗΠΑ, επειδή η καναδική κυβέρνηση δεν είχε συμφωνήσει στον αποχαρακτηρισμό αρκετών χιλιάδων στρεμμάτων παρθένων εκτάσεων για την επέκταση του αγωγού. Σε αυτή την περίπτωση υπάρχει πληθώρα αποδείξεων που δείχνουν την εταιρεία Exxon Shipping Company ως τον βασικό υπαίτιο της καταστροφής.

Οι ανεπάρκειες και ο σχεδιασμός του τάνκερ

Το Exxon Valdez δεν ήταν επαρκώς επανδρωμένο, γι΄αυτό τα μέλη του πληρώματος που βρίσκονταν στο πλοίο δούλευαν 12ωρες ή 14ωρες βάρδιες. Εξαιτίας της υπερβολικής κούρασης, ο αξιωματικός υπηρεσίας δεν έκανε τους απαραίτητους ελιγμούς ώστε να μην προσαράξει το δεξαμενόπλοιο στον ύφαλο του Μπλάι. Επιπλέον το σύστημα αποφυγής συγκρούσεων της εταιρείας Raytheon, που υπήρχε στο πλοίο και θα μπορούσε να έχει προειδοποιήσει το πλήρωμα για την επικείμενη σύγκρουση, βρισκόταν εκτός λειτουργίας και δεν είχε επισκευαστεί για οικονομικούς λόγους.

Η σχεδίαση του δεξαμενόπλοιου έπαιξε και αυτή τον ρόλο της στην καταστροφή. Όπως στον Τιτανικό έτσι και στο Exxon Valdez το αμπάρι ήταν χωρισμένο σε πολλά διαμερίσματα, γεμάτα με αργό πετρέλαιο που περικλείονταν από το μόνο ατσάλινο κύτος.

Στο ατύχημα του Exxon Valdez, ο ύφαλος τρύπησε κάποια από τα στεγανά διαμερίσματα, με αποτέλεσμα να διαρρεύσουν 36.000 εώς 104.000 τόνοι πετρελαίου στην περιοχή Πρινς Γουίλιαμ Σάουντ.

Δεν υπήρχε κίνδυνος να βυθιστεί το γιγαντιαίο πλοίο, αλλά η διαρροή πετρελαίου στον ωκεανό συνεχίστηκε μέχρι να αντληθεί το υπόλοιπο πετρέλαιο από τις δεξαμενές που είχαν υποστεί ζημιές και να μεταφερθεί σε άλλα πλοία, μια διαδικασία που κράτησε αρκετές μέρες.

Τα πλοία μονού κύτους, όπως ο Τιτανικός και το Exxon Valdez, αποτελούσαν τον κανόνα στο μεγαλύτερο μέρος του 19ου και 20ου αιώνα. Ωστόσο είχε αναγνωριστεί προ πολλού ότι η σχεδίαση διπλού κύτους ήταν πολύ πιο ασφαλής. Μπορεί οι εμπειρογνώμονες να συμφωνούν ότι το διπλό κήτος δεν θα είχε αποτρέψει εντελώς την πετρελαιοκηλίδα του Exxon Valdez, αλλά θα είχε μειώσει σημαντικά το μέγεθος της. Μετά την καταστροφή του προκάλεσε το Exxon Valdez  και άλλα δεξαμενόπλοια ούτε οι ΗΠΑ ούτε η ΕΕ επιτρέπουν σε δεξαμενόπλοια μονού κύτους να δέσουν στα λιμάνια τους.

Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: Flickr

Πηγή: Οι μεγαλύτερες καταστροφές της ιστορίας, του Eric Chaline, εκδόσεις Κλειδάριθμος

Ο Eric Chaline είναι απόφοιτος του Πανεπιστημίου Κέμπριτζ με διδακτορικό στην Κοινωνιολογία. Έχει γράψει επίσης τα βιβλία Οι χειρότερες προβλέψεις της Ιστορίας, Οι μεγαλύτερες απάτες της Ιστορίας και Οι χειρότερες εφευρέσεις της Ιστορίας, που κυκλοφορούν επίσης από τις Εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Διαβάστε ακόμη στη “ΜτΧ”: Αυτοψία στο ναυάγιο του τσιμεντάδικου «EUROBALKER X». Πώς κόπηκε στα δυο και βυθίστηκε στον Ευβοϊκό με 700 τόνους πετρέλαιο. Ακόμα εξέχει ο ιστός του (βίντεο drone)